Hợp tác thu hẹp khoảng cách phát triển trong ASEAN thời gian tới sẽ tập trung vào 5 lĩnh vực ưu tiên lớn, gồm: lương thực và nông nghiệp; thuận lợi hoá thương mại; phát triển doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ (MSMEs); giáo dục; y tế và phúc lợi. Đây là kết quả chính đạt được tại Cuộc họp lần thứ 48 Nhóm Đặc trách về Sáng kiến Liên kết ASEAN (IAI) vừa được tổ chức ngày 4/4 tại Jakarta, Indonesia. Đại sứ Nguyễn Hoành Năm, Trưởng Phái đoàn đại diện thường trực Việt Nam tại ASEAN đã tham dự Cuộc họp.
Khoảng cách phát triển giữa các nước thành viên từ lâu đã là một trong những vấn đề lớn của ASEAN, đặc biệt là giữa nhóm nước ASEAN-6 và CLMV (Campuchia, Lào, Myanmar và Việt Nam). Không đơn thuần chỉ về thu nhập bình quân đầu người, giữa ASEAN-6 và CLMV còn tồn tại những khoảng cách lớn về trình độ giáo dục, chăm sóc y tế, khuôn khổ và năng lực thể chế, hạ tầng và mức độ tiếp cận công nghệ thông tin… Sự chênh lệch về trình độ phát triển đã và đang ảnh hưởng không nhỏ tới hiệu quả hợp tác, mức độ liên kết trong ASEAN cũng như giữa ASEAN với bên ngoài.
Nhận thức được điều này, ASEAN luôn coi thu hẹp khoảng cách phát triển (Narrowing Development Gap-NDG) là một trong những ưu tiên cao, cả trong hợp tác nội khối cũng như với các Đối tác. Trên cơ sở Sáng kiến Liên kết ASEAN (IAI) được thông qua tại Hội nghị Cấp cao năm 2000, ASEAN đã xây dựng và triển khai Kế hoạch công tác về thu hẹp khoảng cách phát triển (hay còn gọi là Kế hoạch công tác về IAI) trong các giai đoạn 2002-2008 (Kế hoạch Công tác về IAI giai đoạn I) và 2009-2015 (Kế hoạch công tác về IAI giai đoạn II) với mục tiêu hỗ trợ và nâng cao năng lực cho các nước CLMV nhằm hoàn thành những nghĩa vụ, cam kết hội nhập khu vực và xây dựng Cộng đồng. Trong Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, Kế hoạch công tác về IAI có nội dung xuyên suốt và hỗ trợ cho cả 3 trụ cột: Chính trị-An ninh, Kinh tế và Văn hoá-Xã hội. Đến nay, ASEAN đang bước vào giai đoạn nước rút thực hiện Kế hoạch công tác về IAI giai đoạn II và chuẩn bị xây dựng Kế hoạch công tác về IAI giai đoạn III.
Nhìn lại quá trình thực hiện Kế hoạch công tác về IAI giai đoạn 2009-2015, các nước ghi nhận con số 360 dự án đã và đang được triển khai với ngân sách 47,8 triệu USD (tính đến tháng 04/2016), trong đó nhiều chương trình đào tạo kỹ năng chuyên môn, ngoại ngữ đã mang lại những kết quả thiết thực, giúp nâng cao năng lực cho CLMV trong tiến trình hội nhập khu vực.
Về phương hướng sắp tới, cuộc họp nhất trí tập trung thực hiện những biện pháp/hoạt động còn lại trong Kế hoạch công tác về IAI giai đoạn II, nhất là những biện pháp đáp ứng yêu cầu cấp bách của CLMV, đồng thời đẩy nhanh tiến độ xây dựng Kế hoạch công tác về IAI giai đoạn III để kịp trình thông qua tại Hội nghị Cấp cao ASEAN vào tháng 09/2016 tại Vientiane, Lào. Từ kinh nghiệm thu được trong quá trình triển khai các Kế hoạch công tác trước và theo khuyến nghị của đơn vị tư vấn, các nước nhất trí Kế hoạch công tác mới sẽ tập trung vào 5 lĩnh vực ưu tiên chiến lược: (i) lương thực và nông nghiệp; (ii) thuận lợi hoá thương mại; (iii) phát triển doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ; (iv) giáo dục; và (v) y tế và phúc lợi. Đây là những lĩnh vực đáp ứng nhu cầu cấp bách của CLMV, phù hợp với nội dung Kế hoạch tổng thể xây dựng 3 trụ cột của Cộng đồng ASEAN tới 2025 cũng như tương thích với ưu tiên, quan tâm của các Đối tác và nhà tài trợ. Đi đôi với việc xác định 5 trọng tâm chiến lược, trong Kế hoạch công tác mới này sẽ có thêm các biện pháp nhằm tăng cường cơ chế triển khai và giám sát thực thi, từ phân công phân nhiệm tới từng đầu mối, huy động nguồn lực tới việc củng cố cơ chế phối hợp (không chỉ trong ASEAN mà còn giữa ASEAN với Đối tác mà còn giữa các đối tác với nhau để tránh trùng lắp).
Phát biểu tại Cuộc họp, Đại sứ Nguyễn Hoành Năm đánh giá cao sự hỗ trợ và hợp tác hiệu quả từ các nước ASEAN-6 và Đối tác dành cho CLMV; đề nghị ASEAN và các Đối tác cần tiếp tục coi thu hẹp khoảng cách phát triển là ưu tiên cao và lâu dài trong hợp tác thời gian tới, tiếp tục có những hỗ trợ thiết thực, hiệu quả giúp cho CLMV hội nhập khu vực và thụ hưởng đầy đủ lợi ích từ Cộng đồng.
Nhóm Đặc trách IAI (IAI Taskforce) có thành phần gồm các Đại diện thường trực tại ASEAN, với cơ chế chủ tịch luân phiên giữa các nước CLMV. Nhiệm vụ chính của IAI-TF là tham gia xây dựng, điều phối và giám sát tiến độ triển khai Kế hoạch công tác về IAI, đồng thời phối hợp và cộng tác với các Đối tác, cơ quan phát triển và nhà tài trợ tham gia thực hiện các chương trình/biện pháp về IAI.