ASEAN ứng biến linh hoạt và sáng tạo trong phòng chống Covid-19

Mô hình họp truyền thống bị thách thức

Theo bà Hoàng Thị Hà, cuộc khủng hoảng dịch bệnh Covid-19 đang trở thành vấn đề toàn cầu, đặt ra cho ASEAN những tình huống cần chung tay giải quyết. Khi đại dịch hoành hành, rủi ro và nỗi sợ lây nhiễm tăng cao do sự gần gũi về địa lý và kết nối khu vực.

Hợp tác đa phương của ASEAN gặp nhiều khó khăn khi biên giới bị đóng cửa, hạn chế đi lại, các chuyến bay và các hội nghị bị hủy bỏ. Hội nghị Thượng đỉnh đặc biệt ASEAN - Mỹ đã bị hoãn và Hội nghị cấp cao ASEAN dự kiến diễn ra vào tháng 4 này tại Việt Nam cũng bị lùi đến cuối tháng 6 tới.

Tuy nhiên, ASEAN có thể đưa ra các biện pháp linh loạt từ việc tích lũy kinh nghiệm trong quá trình chống lại dịch bệnh trước đây và các giá trị nội tại của các mối quan hệ quốc tế.

Phản ứng truyền thống của ASEAN đối với các tình huống khẩn cấp và khủng hoảng là triệu tập các cuộc họp khẩn cấp của các nhà lãnh đạo ASEAN hoặc các Bộ trưởng có liên quan để thảo luận về các giải pháp khu vực. Khi dịch viêm đường hô hấp cấp (SARS) tấn công khu vực vào năm 2003, các nhà lãnh đạo ASEAN đã gặp nhau tại Bangkok (Thái Lan) và đưa ra các biện pháp phối hợp để chống lại căn bệnh này.

Nhiều biện pháp như vậy vẫn phù hợp để ứng phó với đại dịch Covid-19, bao gồm tính minh bạch, trao đổi thông tin và kinh nghiệm, cách tiếp cận đa ngành và toàn chính phủ, các thủ tục tiêu chuẩn để sàng lọc, ngăn chặn tại các cửa khẩu biên giới.

Thế nhưng, tốc độ lây lan của dịch Covid-19 theo cấp số nhân đã không cho phép ASEAN tổ chức các hội nghị theo phương cách thông thường. Điều đó khiến cho hội nghị trực tuyến trở thành sự lựa chọn khả quan để duy trì hoạt động của ASEAN. Các quan chức y tế cấp cao của ASEAN đã triệu tập một số hội nghị trực tuyến, bao gồm các đối tác Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc trong khuôn khổ ASEAN+3 để trao đổi thông tin về các biện pháp ngăn chặn, giảm thiểu, xác định nhu cầu hỗ trợ kỹ thuật và cung cấp y tế ở một số nước ASEAN.

Hội nghị trực tuyến cấp Bộ trưởng ASEAN với Liên minh châu Âu (EU) đã được tổ chức vào ngày 20/3 vừa qua để thảo luận các biện pháp trước mắt và lâu dài chống đại dịch Covid-19, đồng thời thúc đẩy thương mại và đầu tư khi đại dịch được ngăn chặn.

Hội nghị trực tuyến là biện pháp cần thiết và được xem như cơ hội để ASEAN thể hiện những nỗ lực vượt ra ngoài dịch Covid-19. Trong khi các nền tảng công nghệ cho hội nghị trực tuyến hiện có sẵn và với kinh phí tổ chức hợp lý, thì ưu tiên của ASEAN cho các cuộc họp trực tuyến sẽ cần được phát huy, với khoảng 1.500 cuộc họp liên quan đến ASEAN hằng năm.

Tiết kiệm mà vẫn hiệu quả

Kinh nghiệm rút ra trong vài tháng qua cho thấy việc tổ chức hội nghị trực tuyến vừa hiệu quả vừa tiết kiệm được chi phí, đặc biệt là cho các cuộc họp kỹ thuật hoặc trong các tình huống khẩn cấp. Với tư cách là Chủ tịch của ASEAN và trước ảnh hưởng của dịch Covid-19, theo các chuyên gia, Việt Nam nên cân nhắc tận dụng việc triển khai hội nghị trực tuyến để duy trì các cuộc họp của ASEAN trong năm 2020.

Mọi thứ đang thay đổi nhanh chóng do đại dịch Covid-19, do vậy, phản ứng của ASEAN phải rất nhanh và kịp thời. Trong khi các nhà lãnh đạo ASEAN không thể gặp nhau trực tiếp, họ có thể, và nên bàn thảo từ xa để hợp tác và phối hợp hành động quốc gia, đồng thời thúc đẩy các cơ chế liên quan đến ASEAN trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng này.

Do tính liên kết cao trong khu vực và số người mắc Covid-19 đang tăng nhanh, bất kỳ sự lỏng lẻo nào trong khâu kiểm soát cục bộ đều có thể dẫn đến một đợt bùng phát trên toàn khu vực. Cuộc tụ họp tại Nhà thờ Sri Pelaling ở Kuala Lumpur, nơi đã thu hút 16.000 người tham gia vào cuối tháng 2 vừa qua, không chỉ khiến Malaysia trở thành tâm điểm của dịch bệnh Covid-19 ở Đông Nam Á, mà còn gây ra sự gia tăng số ca mắc Covid-19 ở các nước láng giềng như Indonesia, Brunei.

Chính phủ Malaysia đã bắt đầu hành động. Biện pháp hạn chế đi lại, bao gồm cả việc đóng cửa biên giới, đã ảnh hưởng đến sự đi lại của người dân và trao đổi hàng hóa với Singapore. Tuy nhiên, điều đáng chú ý là cả hai nước đã thành lập một ủy ban làm việc đặc biệt để quản lý sự gián đoạn do các biện pháp khẩn cấp này gây ra.

Các nước láng giềng trong khu vực có thể làm nhiều điều hơn nữa, hài hòa lợi ích cả bên trong lẫn với bên ngoài. Có rất nhiều điều cần học hỏi từ các kinh nghiệm khác nhau, như Singapore hay Việt Nam đã khoanh vùng và huy động toàn xã hội trong việc chống lại đại dịch. Hai nước đã cam kết minh bạch, thông tin rõ ràng và cập nhật thường xuyên cho công chúng thông qua các ứng dụng trên điện thoại thông minh và nhắn tin để cộng đồng xã hội yên tâm trong đối phó với dịch Covid-19. Cả 2 quốc gia đã có thể phát triển bộ dụng cụ xét nghiệm nhanh Covid-19.

Cuộc khủng hoảng Covid-19 cũng mang lại một số bài học tốt cho ASEAN để tăng cường sự chuẩn bị cho khu vực và ứng phó với các mối nguy hiểm sức khỏe trong tương lai. Ví dụ, ASEAN nên xem xét việc phát triển một kho dự trữ vật tư y tế trong khu vực; mở rộng phạm vi phòng thủ ASEAN về quản lý thảm họa, bao gồm hỗ trợ nhân đạo trong các trường hợp khẩn cấp về y tế; huy động các nguồn lực và xây dựng năng lực cho các quốc gia thành viên trong việc phát triển một chiến lược y tế công cộng dài hạn khả thi.

Tiến về phía trước, điều quan trọng là các nước ASEAN áp dụng quan điểm dài hạn trong việc đối phó với dịch Covid-19 và các tác động đa chiều của nó. Hợp tác khu vực và quốc tế góp phần ngăn chặn, giảm thiểu và điều trị bệnh hiệu quả, đặc biệt thông qua việc chia sẻ các dữ liệu y tế liên quan. Mặc dù hiện nay các quốc gia ASEAN đang đóng cửa biên giới đất nước, song khu vực này không bao giờ đánh mất tinh thần cởi mở để tiến về phía trước.