Bài học chuyển đổi kép từ Malaysia và Phần Lan tại Diễn đàn Kinh tế mùa Thu năm 2025

Trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế mùa Thu năm 2025, Báo Thế giới và Việt Nam có các cuộc trao đổi với Bộ trưởng Bộ Khoa học, công nghệ và đổi mới Malaysia Chang Lih Kang và phó Thị trưởng thành phố Tampere (Phần Lan) Ilkka Porttikivi.

'Chìa khóa' mở tương lai kinh tế biển Việt Nam Thúc đẩy hợp tác giáo dục và khoa học công nghệ Việt Nam-Hoa Kỳ Doanh nghiệp Pháp tìm kiếm cơ hội hợp tác đầu tư tại Việt Nam

Bộ trưởng Bộ Khoa học, công nghệ và đổi mới Malaysia Chang Lih Kang. (Ảnh: Sỹ Điều)

"Malaysia phải học từ Việt Nam"

Bộ trưởng Chang Lih Kang nhấn mạnh rằng Malaysia coi chuyển đổi kép xanh-số là nền tảng cho phát triển trong giai đoạn mới. Theo ông, hai xu hướng này không chỉ song hành mà còn bổ trợ lẫn nhau: “Số hoá giúp đo lường, theo dõi và đánh giá tiến trình chuyển đổi xanh một cách minh bạch và có cơ sở dữ liệu. Điều này tạo nền tảng cho hoạch định chính sách dựa trên bằng chứng”.

Ông đặc biệt nhấn mạnh bài học cốt lõi Malaysia rút ra trong hơn một thập kỷ thúc đẩy đổi mới: phải áp dụng tư duy “toàn dân - toàn quốc”. Không một bộ, ngành nào có thể hoạt động độc lập, và việc liên kết liên ngành phải đi kèm sự tham gia của doanh nghiệp, giới học thuật và cộng đồng. Chính sự phối hợp này giúp các sáng kiến công nghệ trở thành giải pháp lan tỏa, thay vì chỉ nằm trên giấy.

Bàn về các xu hướng tương lai, ông đưa ra khái niệm “3D” - ba động lực định hình thế giới: Decarbonization - giảm carbon, gắn với năng lượng sạch; Digitalization - số hoá, đưa dữ liệu làm nền móng cho mọi quy trình; Decentralization - phân quyền, khi công nghệ không còn tập trung vào một số quốc gia mà lan tỏa rộng rãi, tạo điều kiện để các nước đang phát triển tận dụng lợi thế riêng.

Với Việt Nam và TP. Hồ Chí Minh, Bộ trưởng Chang đánh giá cao tốc độ phát triển: “Nhiều lĩnh vực, Malaysia phải học từ Việt Nam”. Ông đồng thời cho rằng ASEAN cần tiếp cận như một khối thống nhất, lấy hợp tác làm động lực. “Phát triển công nghệ không chỉ là cạnh tranh, mà là hợp tác. ASEAN có sức mạnh từ dân số lớn, đa dạng văn hóa và quan hệ hòa bình giữa các quốc gia”, ông nói, đồng thời kỳ vọng các dự án như lưới điện ASEAN và nghiên cứu chung sẽ trở thành biểu tượng cho năng lực đổi mới của khu vực.

Gửi thông điệp đến thanh niên Việt Nam, ông Chang nhấn mạnh hai yếu tố: “Hãy luôn tò mò và không ngừng học hỏi. Và hãy nhớ rằng công nghệ phải vì con người thì mới thực sự có ý nghĩa”.

Cơ hội "nhảy cóc"

Phó Thị trưởng thành phố Tampere (Phần Lan) Ilkka Porttikivi. (Ảnh: Sỹ Điều)

Ở góc nhìn của một thành phố Bắc Âu có nhiều kinh nghiệm về quy hoạch đô thị bền vững, Phó Thị trưởng Ilkka Porttikivi cho biết TP. Hồ Chí Minh và Tampere đã có quan hệ hợp tác nhiều năm, đặc biệt trong các lĩnh vực như chuyển đổi xanh, AI, giáo dục và trao đổi sinh viên.

Ông chia sẻ rằng trọng tâm lớn nhất của Tampere trong quá trình chuyển đổi xanh chính là giao thông bền vững. Tuyến tàu hiện đại và hệ thống giao thông công cộng được đầu tư đồng bộ đã giúp tỉ lệ người dân sử dụng phương tiện công cộng tăng tới 30% chỉ trong vài năm. Tuy nhiên, theo ông, thành công này không thể đến từ nỗ lực riêng của chính quyền: “Chỉ khi chính quyền, trường đại học, doanh nghiệp và cộng đồng cùng chung tay, quá trình chuyển đổi mới bền vững”.

Nhìn rộng ra toàn cầu, ông nhấn mạnh hai xu hướng lớn đang định hình sự phát triển đô thị: đô thị hóa nhanh và giao thông số hóa. Người dân đổ về các thành phố ngày càng đông, buộc các đô thị không chỉ mở rộng mà còn phải vận hành thông minh, tiết kiệm năng lượng và giảm phát thải.

Đối với Việt Nam, ông cho rằng phát triển nhanh lại là lợi thế: “Những thành phố trẻ như TP. Hồ Chí Minh có thể ‘nhảy cóc’ (leapfrog) – đi thẳng vào mô hình đô thị thông minh mà không phải xử lý hệ thống hạ tầng cũ kỹ như các thành phố châu Âu”. Theo ông, đây là cơ hội để xây dựng môi trường sống hiện đại, thông minh và xanh hơn ngay từ đầu.

Về hợp tác cụ thể, ông Porttikivi cho rằng giao thông công cộng là lĩnh vực giàu tiềm năng. “TP. Hồ Chí Minh đang phát triển rất nhanh, áp lực giao thông lớn. Chúng tôi có thể chia sẻ kinh nghiệm về hệ thống tàu và giao thông thông minh. Nếu người dân thấy tiện, họ sẽ sử dụng – và đó là lợi ích cho cả thành phố”.

Khi được hỏi về kỳ vọng với thế hệ trẻ Việt Nam, ông bày tỏ sự lạc quan: “Hôm nay tôi gặp rất nhiều bạn trẻ Việt Nam đầy năng lượng, nói về tương lai xanh – số với sự tự tin hiếm thấy. Họ có kỹ năng, có tư duy toàn cầu, và tôi tin họ sẽ là lực lượng quan trọng xây dựng tương lai bền vững”.