Khác với bài diễn văn của cựu Tổng thống George W. Bush trước ĐHĐ LHQ ngày 11/10/2001 (tròn một tháng sau sự kiện ngày 11/9/2001) và của Tổng thống Barack Obama tại ĐHĐ LHQ vào ngày 23/9/2010, bài diễn văn của Tổng thống Donald Trump đã thể hiện rõ nét “chủ nghĩa quốc tế Mỹ”, và quyết tâm giải quyết các mối đe dọa tới an ninh nước Mỹ bằng mọi giá.
| Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu trước Đại hội đồng Liên hợp quốc ngày 19/9. (Nguồn: GlobalCitizens) |
Thể hiện vị thế độc tôn
Mở đầu bài diễn văn của mình, ông Trump đã dành những lời “có cánh” để nói về thành tựu mà nước Mỹ đạt được sau khi ông trúng cử Tổng thống vào tháng 11/2016, từ sự tăng trưởng của thị trường chứng khoán, đến tỷ lệ thất nghiệp thấp kỷ lục trong hơn 16 năm qua. Dưới sự lãnh đạo của chính quyền mới, nhiều công ty đã quay trở về sản xuất trong nước, tạo công ăn việc làm cho người dân Mỹ. Tuy nhiên, điều mà Tổng thống Trump muốn nhấn mạnh việc Quốc hội nước này đã thông qua ngân sách quốc phòng lên tới 700 tỷ USD, qua đó tiếp tục củng cố vị thế độc tôn và nới rộng khoảng cách về sức mạnh quân sự của Mỹ với các cường quốc khác.
Tuy nhiên, người đứng đầu Nhà Trắng cũng khẳng định thế giới ngày nay đang phải đối phó với nhiều mối đe dọa tiềm tàng, từ chủ nghĩa khủng bố, các nước theo đường lối cực đoan, mạng lưới tội phạm quốc tế đến tấn công mạng.
Một điểm đáng lưu ý khác trong bài phát biểu của Tổng thống Trump là việc ông chỉ trích các nhà lãnh đạo của Triều Tiên, Iran và Venezuela và coi những quốc gia này là những thách thức lớn mà thế giới phải đối phó.
Ông Trump còn tuyên bố sẵn sàng sử dụng biện pháp quân sự nếu Bình Nhưỡng có các hành động leo thang để bảo vệ nước Mỹ và đồng minh, bởi “Mỹ có sức mạnh và kiên nhẫn, nhưng nếu buộc phải tự vệ hoặc bảo vệ đồng minh, chúng ta sẽ không còn lựa chọn nào khác ngoài việc hủy diệt hoàn toàn Triều Tiên”.
Kêu gọi tập hợp lực lượng
Để đối phó với những khó khăn này, ông Trump hoàn toàn không ngần ngại kêu gọi các nước tham gia vào sứ mệnh gìn giữ hòa bình toàn cầu: “Chúng ta phải bảo vệ dân tộc, lợi ích và tương lai của chúng ta. Chúng ta loại bỏ các mối đe dọa về chủ quyền. Chúng ta phải giữ vững việc tôn trọng pháp luật, tôn trọng các đường biên giới, tôn trọng văn hóa và cho phép sự can dự hòa bình”.
Ông Trump cũng được cho là đã đề cao vai trò của LHQ trong việc bảo đảm an ninh, hòa bình và phát triển của các quốc gia thành viên. Dẫu vậy, sự thành công của LHQ phụ thuộc rất nhiều vào sức mạnh độc lập của các nước thành viên và một trong những thành viên quan trọng đó chính là Mỹ. Ông Trump cho rằng: “Để vượt qua mối nguy hiểm của hiện tại và đảm bảo tương lai cho thế giới, chúng ta cần bắt đầu từ những kinh nghiệm của quá khứ. Sự thành công của chúng ta phụ thuộc vào liên minh các quốc gia độc lập và hùng mạnh, tôn trọng chủ quyền, thúc đẩy an ninh, thịnh vượng và hòa bình cho các nước thành viên nói riêng và thế giới nói chung”.
Tuy nhiên, ông Trump cũng nhấn mạnh rằng những quốc gia này không nhất thiết phải chia sẻ những văn hóa, truyền thống và hệ thống chính trị chung, nhưng họ cần tôn trọng những nghĩa vụ về chủ quyền cốt lõi và tôn trọng lợi ích nhân dân mình và quyền của mọi quốc gia có chủ quyền khác.
Mặc dù chỉ đề cập chung như vậy, nhưng có thể thấy rằng phát biểu của Tổng thống Trump nhắm vào một số quốc gia đang sử dụng sức mạnh của mình để xâm phạm lợi ích của các nước nhỏ và phớt lờ các quy định của luật pháp quốc tế. Không phải ngẫu nhiên mà trong diễn văn của ông Trump, cụm từ “chủ quyền” và “có chủ quyền” đã được Ông sử dụng tới 20 lần. Điều này cho thấy Mỹ rất quan tâm tới thách thức đến từ các quốc gia mới nổi.
Tương lai đầy bất ổn
Nhìn một cách tổng quát, diễn văn của ông Trump tại LHQ có đề cập tới hàng loạt thách thức an ninh hiện nay mà thế giới đang phải đối mặt. Tuy nhiên, trên thực tế, nó lại tập trung phản ánh về các vấn đề mà Mỹ đặc biệt quan tâm và liên quan trực tiếp tới lợi ích của Washington, từ vấn đề khủng bố, hạt nhân cho tới sự hành xử của các “quốc gia thô bạo”.
Khác với những người tiền nhiệm, Tổng thống Donald Trump không ngần ngại khi sử dụng những ngôn từ mạnh mẽ nhất để lên án các chế độ ông cho là “độc tài”, mà cụ thể ở đây là Triều Tiên, Iran và Venezuela. Quan trọng hơn, một khi đã bị "chỉ mặt" và theo tiền lệ trong quá khứ, ba quốc gia này nhiều khả năng sẽ chịu “cơn thịnh nộ” của Mỹ, như cách mà Washington từng xóa bỏ thể chế chính trị tại Iraq và Libya. Điều này sẽ đẩy quan hệ giữa Mỹ với các quốc gia này trở nên căng thẳng, thậm chí không loại trừ việc chính quyền Donald Trump sẽ sử dụng sức mạnh quân sự để buộc các nước này phải thay đổi.
Thế nhưng, điều đáng chú ý, bài phát biểu của Tổng thống Trump chỉ nhắc tới Trung Quốc duy nhất một lần, khi đề cập tới vai trò của nước này trong việc ủng hộ lệnh trừng phạt của LHQ đối với Triều Tiên. Tuy nhiên, không khó để nhận ra rằng, giọng điệu của ông Trump đang “hướng” về phía Trung Quốc. Theo đó, Mỹ muốn ngay cả các siêu cường quốc, trong đó có Trung Quốc, phải tôn trọng chủ quyền của các nước dựa trên luật pháp và các định ước quốc tế. Washington cũng kiên quyết xóa bỏ những mối đe dọa về lãnh thổ và buộc các quốc gia phải tôn trọng các đường biên giới và chỉ được can thiệp bằng con đường ngoại giao thay vì vũ lực.
Một thông điệp nữa trong bài phát biểu "vô tiền khoáng hậu" tại diễn đàn lớn nhất LHQ của ông Trump là vấn đề Triều Tiên. Trong diễn văn, người đứng đầu Nhà Trắng tuyên bố thực sự thấy “phẫn nộ” khi một số nước "không chỉ giao thương mà còn hỗ trợ, cung cấp tài chính cho Triều Tiên, quốc gia đang đe dọa an ninh thế giới với chương trình vũ khí hạt nhân". Không khó để nhận ra rằng ông Trump muốn ám chỉ nước nào. Tuy nhiên, khó có thể biết được động thái “vừa đấm, vừa xoa” của vị cựu tỷ phú Mỹ này sẽ mang lại những biến chuyển gì trong việc giải quyết vấn đề đang nóng như chảo lửa ở bán đảo Triều Tiên thời gian tới.
Ở một khía cạnh khác, có thể thấy rằng phát biểu lần đầu tiên của Tổng thống Trump tại ĐHĐ LHQ cũng là một bài diễn thuyết kêu gọi tập hợp lực lượng. Theo đó bên cạnh các đồng minh truyền thống, thì các quốc gia khác cũng cần phải đoàn kết để vượt qua những khó khăn mang tính toàn cầu và đang hiện hữu rất rõ nét hiện nay. Không những thế, khi gần kết thúc bài phát biểu, ông Trump còn hùng hồn tuyên bố: “Chúng ta sẽ chiến đấu cạnh nhau, hy sinh cùng nhau và sát cánh bên nhau vì hòa bình, tự do, công bằng, vì gia đình, nhân loại và vì Thiên chúa toàn năng đã ban cho chúng ta tất cả”.
Có thể nói, nếu như bài diễn văn này chủ ý đưa ra quan điểm về chính sách đối ngoại của Mỹ về các điểm nóng và thách thức hiện nay, thì đây hẳn là những dự báo tương lai không hề sáng sủa của tình hình thế giới. Nước Mỹ dười thời Tổng thống Donald Trump vẫn sẽ tiếp tục tận dụng vị thế vượt trội của mình để tác động vào luật chơi của thế giới nhằm tạo ra các thay đổi vì mục tiêu "Nước Mỹ trên hết" như khẩu hiệu ông đưa ra từ lúc tranh cử. Nhưng để thực hiện được mục tiêu này, quan hệ của Washington với các nước mà ông Trump liệt vào danh sách “thô bạo” nhiều khả năng sẽ chuyển biến hết sức phức tạp. Mà “thùng thuốc súng” có thể phát nổ đầu tiên đó chính là Bình Nhưỡng.