Bầu cử Mỹ 2020: 7 trụ cột trong chính sách đối ngoại của ông Joe Biden

Anne Hidalgo, nữ Thị trưởng đầu tiên của Paris, đã định hình ngắn gọn phản ứng của toàn thế giới đối với kết quả bầu cử Mỹ trên Twitter: “Chào mừng nước Mỹ trở lại”.

Ứng cử viên đảng Dân chủ Joe Biden thậm chí còn nổi tiếng ở nước ngoài hơn cả tại Mỹ, một phần là do thâm niên làm chính trị, ngoại giao của ông. Từ lần đầu tiên được bầu vào Thượng viện năm 1972 cho đến khi trở thành Phó Tổng thống vào năm 2009, ông Biden hai lần đảm nhiệm vai trò Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, nhiều lần tới các điểm nóng xung đột, các khu vực thiên tai và gặp gỡ hàng trăm nhà lãnh đạo nước ngoài.

“Chắc chắn, nếu trở thành Tổng thống Mỹ, ông Biden sẽ là vị Tổng thống thông thạo nhất trong quá trình xây dựng chính sách đối ngoại. Không ai có kinh nghiệm về chính sách đối ngoại như ông ấy”, theo ông Douglas Brinkley, nhà nghiên cứu lịch sử tổng thống Mỹ thuộc Đại học Rice.

Sử gia Brinkley cho rằng, với tình hình chính trị nước Mỹ hiện tại, đặc biệt là nếu đảng Cộng hòa giữ quyền kiểm soát Thượng viện, ông Biden có thể có tác động đến đối ngoại nhiều hơn là đối nội.

“Ông Biden sẽ gặp nhiều hạn chế với những chính sách trong nước, nhưng ông ấy có cơ hội trở thành một trong những nhà lãnh đạo đối ngoại vĩ đại nhất trong bối cảnh các quốc gia trên thế giới đang dang rộng tay chờ đón”, ông Brinkley dự báo. “Ông ấy sẽ được coi như một vị anh hùng ở châu Âu và châu Á”, chuyên gia thuộc Đại học Rice nhấn mạnh.

Theo các chuyên gia, mặc dù ông Biden chưa công bố cụ thể chính sách đối ngoại đầy đủ nhưng 7 trụ cột trong chính sách đối ngoại của ông đã được định hình thông qua chiến dịch tranh cử.

Trụ cột đầu tiên là mối quan hệ với phương Tây sẽ trở lại.

Nếu đắc cử Tổng thống Mỹ, một trong những ưu tiên hàng đầu của ông Biden sẽ là tạo sức sống trở lại cho liên minh xuyên Đại Tây Dương. Đây cũng là điều mà châu Âu mong đợi, đặc biệt là trong bối cảnh Anh rút khỏi Liên minh châu Âu (EU).

Học thuyết “Nước Mỹ trên hết” của Tổng thống Trump đang vận hành đã làm suy yếu một liên minh mà trong nhiều thập kỷ là một công cụ toàn cầu mạnh mẽ nhất của Washington.

Bình luận về tương lai hợp tác Mỹ-EU, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã tweet: "Chúng tôi còn rất nhiều việc phải làm để vượt qua những thách thức của ngày hôm nay”.

Trong khi đó, Ngoại trưởng Đức Heiko Maas bày tỏ hy vọng: "Hãy làm việc cùng nhau! Chúng tôi muốn cùng hợp tác cho một khởi đầu xuyên Đại Tây Dương mới, một thỏa thuận mới”.

Trụ cột thứ hai là tập hợp lực lượng, đặc biệt trong việc san sẻ các mối nguy cơ.

Ông Biden được cho là sẽ sớm tích cực sửa chữa quan hệ với Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), liên minh quân sự lớn nhất thế giới, đại diện cho gần 1 tỷ người. Nếu đắc cử Tổng thống Mỹ, ông Biden chắc chắn sẽ thúc đẩy để thích ứng và mở rộng sứ mệnh của NATO đối với những thách thức của thế kỷ XXI như công nghệ quân sự và an ninh mạng.

Trong một tuyên bố, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg nhiệt liệt hoan nghênh kết quả bầu cử Mỹ và bày tỏ hy vọng: “Chúng ta cần sức mạnh tập thể này để đối phó với nhiều thách thức đang phải đối mặt, bao gồm một nước Nga quyết đoán hơn, khủng bố quốc tế, các mối đe dọa an ninh mạng, tên lửa và sự thay đổi cán cân quyền lực toàn cầu với sự trỗi dậy của Trung Quốc”.

Trụ cột thứ ba bắt nguồn từ niềm tin của ông Biden vào các hiệp ước và thể chế quốc tế.

Ông Biden có thể sẽ gia nhập lại các hiệp định mà Tổng thống Trump đã từ bỏ.

Theo một cố vấn về chính sách đối ngoại của ông Biden, nằm trong những kế hoạch đầu tiên của ông Biden là việc trở lại Thỏa thuận Paris năm 2015 về biến đổi khí hậu và hợp tác với Tổ chức Y tế thế giới (WHO) để định hình phản ứng toàn cầu mạnh mẽ hơn đối với đại dịch Covid-19.

Bên cạnh đó, ông Biden có thể gia hạn Hiệp ước cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược mới (New Start) với Nga, vốn sẽ hết hạn vào tháng 2/2021.

Ngoài ra, dự kiến ông Biden sẽ cùng làm việc với Anh, Pháp, Đức, Nga và Trung Quốc để củng cố thỏa thuận hạt nhân Iran được ký kết vào năm 2015 và Mỹ đã rút lui vào năm 2018.

Trụ cột thứ tư được xây dựng liên quan đến vấn đề nhân quyền.

Ông Biden từng cam kết khôi phục vai trò của Mỹ với tư cách là nhà đấu tranh cho dân chủ và nhân quyền trên toàn thế giới, đánh giá các quốc gia dựa trên hồ sơ về các vấn đề nhân quyền của họ.

Tuy nhiên, ông Biden sẽ phải cân nhắc giữa việc đấu tranh cho các vấn đề nhân quyền ở các nước và đối trọng với sự ảnh hưởng của Trung Quốc. Đồng thời, chính quyền của ông sẽ phải đạt được tiến bộ trong nước về các vấn đề chủng tộc để đạt được uy tín trong việc thúc đẩy nhân quyền ở bất kỳ nơi nào khác trên thế giới.

Trụ cột thứ năm là cứng rắn đối với các chế độ độc tài.

Trong suốt chiến dịch tranh cử, ông Biden đã công khai cảnh báo những lãnh đạo chuyên quyền rằng ông sẽ có một thái độ khác so với ông Trump trước đây.

Ông Biden từng công khai phê phán Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah El-Sisi vì đã bắt giữ, tra tấn và lưu đày những người bất đồng chính kiến. “Sẽ không còn chỗ cho nhà độc tài yêu thích của ông Trump”, ông Biden đã tweet hồi tháng 7.

Với Nga, ông Biden tuy có lời lẽ cứng rắn nhưng người Nga nhận ra rằng chính quyền của ông Biden sẽ sẵn sàng khôi phục các kênh ngoại giao truyền thống đã bị gián đoạn dưới thời ông Trump.

Angela Stent, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Á-Âu, Nga và Đông Âu tại Đại học Georgetown, nhận định: "Ông Biden sẽ dễ đoán định hơn, ngay cả khi ông ấy áp đặt nhiều biện pháp trừng phạt và nhấn mạnh nhiều hơn đến nhân quyền và dân chủ”.

Trụ cột thứ sáu là sự đề cao vai trò của các quốc gia vừa và nhỏ.

Nhiều quốc gia vừa và nhỏ trên khắp năm châu đang mong chờ ông Biden sẽ thể hiện sự quan tâm tới họ. Ông Biden sẽ không coi châu Phi là lục địa của “những quốc gia đáng sợ” như Tổng thống Trump từng nói. Đại diện đảng Dân chủ đã đến châu Phi nhiều lần, điều mà ông Trump chưa từng làm với tư cách là Tổng thống Mỹ trong nhiệm kỳ của mình.

Trụ cột cuối cùng, ông Biden là một người theo chủ nghĩa toàn cầu muốn nước Mỹ là trung tâm trong mọi vấn đề từ đại dịch đến phục hồi kinh tế trên toàn thế giới và chủ nghĩa khủng bố.

Tuy nhiên, ông Biden sẽ phải đối mặt với một thách thức đang đặt ra là thuyết phục phần còn lại của thế giới rằng nước Mỹ vẫn xứng đáng với sức mạnh mà nó từng mang lại.

“Trong các diễn đàn quốc tế, một câu hỏi chưa có lời đáp đang đặt ra là liệu Mỹ có đang trượt dài trong cuộc đua toàn cầu hay không”, Kurt Campbell, cựu Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ, Chủ tịch Asia Group, cho biết trong một sự kiện trực tiếp về an ninh Mỹ trong tuần này.

Theo Robin Niblett, Giám đốc Viện nghiên cứu Chatham House tại London, chính quyền của ông Biden trong tương lai cần triệu tập ý chí, sức mạnh, sự lanh lẹ của mình để khẳng định rằng Mỹ vẫn có thể, đang và sẽ đóng một vai trò hàng đầu.

Chính sách lâu dài của Mỹ đòi hỏi sự ủng hộ của Quốc hội, các hiệp ước nước ngoài cần sự phê chuẩn của Thượng viện để các Tổng thống Mỹ tương lai không thể từ bỏ chúng như ông Trump làm từng với thỏa thuận hạt nhân Iran.

“Các đồng minh của Mỹ hy vọng rằng kinh nghiệm lập pháp tốt hơn của ông Biden sẽ giúp ông xây dựng các chính sách đối ngoại cũng như đối nội lâu dài hơn”, ông Niblett nói.