Bỏ qua thái độ của Mỹ, Brazil quyết tâm theo đuổi chính sách đối ngoại trung lập

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (phải) và Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva (trái) tại cuộc gặp ở Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 14/4/2023. (Ảnh: AFP/TTXVN)

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (phải) và Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva (trái) tại cuộc gặp ở Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 14/4. (Nguồn: AFP)

Chuyến thăm mới đây của Tổng thống Brazil tới Trung Quốc, đề nghị tham gia hòa giải ở Ukraine và việc đón tiếp Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov cho thấy chính sách ngoại giao truyền thống của đất nước Mỹ Latinh này ngày càng được củng cố.

Cách tiếp cận thực tế

Hôm nay, Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Lavrov đến Brazil để hội đàm với người đồng cấp Mauro Vieira-diễn biến mới nhất trong một loạt cuộc gặp song phương của các lãnh đạo Brazil có khả năng khiến Mỹ không hài lòng.

Ông Lavrov đến đúng lúc Tổng thống Brazil Luiz Inácio Lula da Silva trở về sau chuyến thăm cấp nhà nước tới Trung Quốc. Đây là hai sự kiện ngoại giao được xem nằm trong nỗ lực của Tổng thống Brazil nhằm khởi động lại chính sách ngoại giao trung lập, điều mà ông Lula theo đuổi kể từ khi trở lại nắm quyền, nhằm khôi phục danh tiếng quốc tế của Brazil.

Đối với Brazil, điều đó có nghĩa là xây dựng lại và duy trì quan hệ với tất cả các đối tác, bất kể những động thái này có thể khiến một số đối tác quan trọng “nổi giận”.

Ông Rubens Duarte, điều phối viên của Mundolab, một trung tâm nghiên cứu quan hệ quốc tế có trụ sở tại Brazil, cho biết: “Để trở lại chính trường quốc tế, Brazil phải có mối quan hệ tích cực với tất cả các nước”. Ông nói thêm, điều này phù hợp với chính sách coi trọng chủ nghĩa đa phương truyền thống của Brazil.

Các hoạt động của Tổng thống Brazil được đánh giá là cách tiếp cận thực tế: Brazil xác định Mỹ và Trung Quốc là các đối tác thương mại hàng đầu và quan hệ với Nga cũng không kém phần quan trọng khi quốc gia Nam Mỹ này phụ thuộc rất nhiều vào Nga trong nhập khẩu phân bón.

Tham vọng là nhà trung gian hòa giải

Một động thái được chú ý trong thời gian gần đây của Tổng thống Lula là các đề xuất Brazil đóng vai trò trung gian hòa bình trong cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine.

Ông Lula lần đầu tiên đưa ra ý tưởng này trong cuộc gặp với Thủ tướng Đức Olaf Scholz vào tháng Một, khi ông từ chối yêu cầu của Thủ tướng Đức về việc Brazil viện trợ vũ khí cho Ukraine.

Tổng thống Brazil đề cập một “câu lạc bộ hòa bình” của các quốc gia trung lập với sự tham gia của một số nhà lãnh đạo khác bao gồm Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ông đã cử cố vấn chính sách đối ngoại hàng đầu của mình, Celso Amorim, để thảo luận về triển vọng hòa bình với Tổng thống Vladimir Putin trong một chuyến đi kín đáo tới Moscow vào cuối tháng Ba.

Tổng thống UAE Mohammed bin Zayed Al Nahyan đón Tổng thống Brazil Lula da Silva thăm chính thức UAE từ ngày 15-16/4. (Nguồn: AFP)

Ngày 16/4, Tổng thống Luiz Inacio Lula da Silva cho biết ông đã thảo luận với các nhà lãnh đạo Trung Quốc và Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) về khả năng làm trung gian hòa giải cho cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine. Ông Lula da Silva nhấn mạnh, hai nước này và những nước khác nên tham gia vào một "G20 chính trị" (Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi hàng đầu thế giới) để nhanh chóng tìm giải pháp chấm dứt cuộc xung đột.

Trước đó, ngày 2/3, Tổng thống Lula da Silva điện đàm với người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky, trong đó nhà lãnh đạo quốc gia Nam Mỹ này nhắc lại đề xuất về việc Brazil đóng vai trò trung gian hòa giải quốc tế trong cuộc xung đột Nga-Ukraine.

Những động thái trên, cùng với việc đón tiếp ngoại trưởng Nga Lavrov trong chuyến công du Mỹ Latinh, với các chặng dừng chân ở Venezuela, Cuba và Nicaragua-những thành trì chống Mỹ, không được lòng Washington.

"Brazil đã trở lại"

Mặc dù Brazil đã bỏ phiếu phản đối hành động quân sự đặc biệt của Nga tại Liên hợp quốc vào tháng 3, Tổng thống Lula thường có những phát biểu mâu thuẫn về cuộc xung đột.

Gần đây, ông Lula đề nghị Ukraine nên xem xét từ bỏ Crimea để đạt được hòa bình.

Phát biểu với các phóng viên ở Trung Quốc hôm 15/4, ông nói rằng Mỹ nên “ngừng khuyến khích” xung đột và Liên minh châu Âu “phải bắt đầu nói về hòa bình”.

Theo nhà lãnh đạo này, bằng cách đó, cộng đồng quốc tế có thể "thuyết phục" Tổng thống Nga Vladimir Putin và nhà lãnh đạo Ukraine Volodymyr Zelensky rằng "hòa bình là lợi ích của toàn thế giới".

Chuyến thăm của ông Lula tới Trung Quốc, đối tác thương mại hàng đầu của Brazil, tập trung vào việc tăng cường quan hệ và truyền bá thông điệp "Brazil đã trở lại" với tư cách là nhân tố chủ chốt trên trường quốc tế.

Ông Bruna Santos, Giám đốc Viện Brazil tại Trung tâm Wilson, tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington, cho biết: “Cách tiếp cận của ông Lula đối với vấn đề ở Ukraine, cả về hành động và ngôn từ, đang gây ra nhiều ngờ vực ở Washington và các nước Tây khác ở châu Âu”.

Tuy nhiên, đây không phải là nỗ lực đầu tiên của Brazil trong các cuộc đàm phán hòa bình quốc tế dưới thời Lula: trong thời gian nắm quyền trước đó, từ năm 2003 đến 2010, chính phủ của ông đã gửi một phái bộ gìn giữ hòa bình tới Haiti và năm 2010 đã cố gắng môi giới một thỏa thuận nhiên liệu hạt nhân giữa Iran và Thổ Nhĩ Kỳ.

Ông Guilherme Casarões, Giáo sư quan hệ quốc tế tại Đại học đại học Fundação Getulio Vargas nhận định: “Mối quan hệ của Brazil với Nga rất vững chắc, […] nhưng tôi không nghĩ điều này thực sự làm thay đổi quan điểm của Brazil. Ngay cả khi đó là một cuộc xung đột liên quan đến các quốc gia mà Brazil không có mối quan hệ chặt chẽ, thì điều đó cũng sẽ không thay đổi, vì Brazil luôn có vị trí là người kiến tạo hòa bình, là nhà trung gian hòa giải”.