Sau nhiều ngày bị trì hoãn, các chuyên gia về vũ khí hóa học ngày 21/4 đã tiếp cận được thị trấn Douma để điều tra nghi án tấn công hoa học làm hàng chục người chết và nhiều người khác bị thương xảy ra tại đây hôm 7/4.
Trong khi các nhân viên cứu hộ cho biết, có hơn 40 người thiệt mạng trong vụ việc nói trên thì Chính quyền Tổng thống Bashar Al-Assad và đồng minh của họ là Nga cho rằng, vụ việc đã bị phe nổi dậy dàn dựng hòng đổ vấy trách nhiệm lên lực lượng Chính phủ và tạo cớ để phương Tây can thiệp vào Syria.
Hai tuần sau cuộc tấn công bị cho sử dụng khí độc clo và chất độc thần kinh sarin, kèm theo những lo ngại rằng các bên liên quan có thể đã cố gắng để làm xáo trộn hiện trường, xóa dấu vết, liệu nhóm chuyên gia của Tổ chức Cấm vũ khí hóa học (OPCW) có thể tìm kiếm những manh mối gì ở Douma?
Dấu vết của chất độc hóa học
Trả lời phỏng vấn hãng thông tấn AFP, các chuyên gia cho biết, mặc dù bị trì hoãn lâu ngày nhưng các thanh sát viên của OPCW vẫn có thể tìm thấy dấu vết hữu ích để chứng minh cho các cáo buộc sử dụng vũ khí hóa học ở Douma.
Cụ thể, bằng chứng có thể tìm thấy trong cơ thể của các nạn nhân trong vụ việc hoặc trong môi trường xung quanh khu vực của cuộc tấn công.
“Các mẫu khám nghiệm tử thi, nếu có, sẽ cung cấp bằng chứng vô giá”, Alastair Hay, giáo sư về độc chất môi trường tại Đại học Leeds (Anh) cho biết.
| Binh sĩ Syria canh gác ở Douma, Syria. (Nguồn: AFP) |
Giáo sư Alastair Hay nói thêm: “Các tác nhân thần kinh như sarin có thể có mặt trong môi trường nhiều tuần sau khi được sử dụng và đặc biệt hữu ích khi bạn lấy được mẫu vật gần nơi vũ khí chứa chất độc này phát nổ”.
Ralf Trapp - một chuyên gia về hóa học, người đồng thời là một trong những thành viên của phái đoàn OPCW từng làm nhiệm vụ ở Syria cho biết, sự xuất hiện của khí clo trong vụ tấn công khó xác định hơn vì phần lớn sẽ tan biến vào không khí.
Chính vì thế, thay vì đo đạc nồng độ clo trong không khí, các nhà điều tra có thể tìm kiếm, xác định nồng độ clo cao bất thường trong các mẫu vật lấy được từ khu vực bị tấn công nghi có sử dụng loại khí độc này, ông Trapp nói với hãng AFP.
Làm xáo trộn hiện trường?
Từ ngày 7/4 đến nay, có hàng nghìn tay súng phiến quân và dân thường đã rời khỏi Douma bằng xe buýt để đến khu vực phía Bắc Syria trong bối cảnh lực lượng của Chính phủ Syria kiểm soát được hoàn toàn thị trấn này.
Các thành viên của tổ chức “Mũ Trắng” (White Helmets) cùng một số tình nguyện viên dân sự khác đã lên tiếng bày tỏ lo ngại rằng thời gian lâu như vậy đủ để Chính quyền Damascus có thể làm giả bằng chứng, xóa sạch manh mối của việc sử dụng vũ khí hóa học. Tuy nhiên, giới chuyên gia khẳng định, các nhà điều tra có thể phát hiện ra, nếu ai đó cố gắng che giấu manh mối.
“Bạn có thể xóa bằng chứng nhưng bạn phải làm điều đó rất kỹ lưỡng và cẩn thận. Và chính vì bạn kỹ lưỡng nên có thể cung cấp bằng chứng rõ ràng về việc làm giả hiện trường”, ông Hay nói.
Trong khi đó, ông Trapp cho biết: “Làm sạch một khu vực bị ô nhiễm sẽ liên quan đến việc loại bỏ các vật liệu mà không thể dễ dàng bị khử nhiễm. Điều này sẽ để lại dấu hiệu cho thấy mọi thứ đã bị gỡ bỏ, đặc biệt nếu có video ghi lại thời điểm xảy ra cuộc tấn công”.
Theo ông Trapp, ngay cả khi thay đổi hiện trạng khu vực xảy ra vụ tấn công thì chất độc vẫn có thể được tìm thấy trong các vật liệu như gạch, bê tông và đất.
Nhóm thanh sát có thể kết luận gì?
“Nhóm nghiên cứu sẽ mang về tất cả các bằng chứng có liên quan mà các thanh sát viên tìm thấy, bao gồm cả bằng chứng dọn dẹp, làm giả hoặc thao túng tại hiện trường vụ tấn công bị cáo buộc có sử dụng vũ khí hóa học”, ông Trapp nói.
Các mẫu vật sau đó sẽ được gửi đến các phòng thí nghiệm độc lập trên khắp thế giới. Mỗi mẫu sẽ được chia tách và gửi đến ít nhất hai phòng thí nghiệm khác nhau để đảm bảo tính khách quan tuyệt đối.
| Các cuộc tấn công bằng vũ khí hóa học tại Syria làm nhiều người tử vong. (Nguồn: Reuters) |
“Nếu các chuyên gia không thể chứng minh rằng khí clo hoặc sarin đã được sử dụng ở Douma, họ sẽ trình bày bằng chứng mà họ có và chỉ ra các kịch bản có thể giải thích cho kết luận của họ”, ông Trapp cho biết.
Khi đó, các cơ quan của OPCW và các quốc gia thành viên của tổ chức này có thể đưa ra quyết định cuối cùng rằng liệu bằng chứng thu thập được có đủ để xác nhận đã xảy ra một vụ tấn công hóa học ở Douma hay không.
Nhưng dù có thế nào, OPCW chỉ có thể xác định liệu vũ khí hóa học có được sử dụng hay không chứ không thể chỉ ra ai là thủ phạm thực sự tiến hành một cuộc tấn công hóa học ở Douma.