Tại sao lại xong? Tôi tò mò hỏi. Bà trả lời ngắn gọn: Vì cải cách cơ cấu là trung tâm của mọi trung tâm trong hợp tác kinh tế APEC cũng như trong nhiều nền kinh tế APEC.
Ý nghĩa quyết định
Quả thật, cải cách cơ cấu không phải là lĩnh vực hợp tác gây nhiều chú ý của dư luận như tuyên bố nóng hổi về một hiệp định tự do hóa thương mại vừa ký kết hay vấn đề thẻ doanh nhân APEC, nhưng lại có ý nghĩa quyết định đến hiệu quả của bất kỳ các liên kết kinh tế khu vực và nền kinh tế nào.
Vậy cải cách cơ cấu là gì trong APEC? Nói một cách ngắn gọn, cải cách cơ cấu liên quan đến sự sắp xếp lại các cơ chế và chính sách nhằm bảo đảm sự phân bổ nguồn lực hiệu quả nhất theo quy luật của thị trường. Và cũng do sự điều tiết khách quan hơn của thị trường, mọi doanh nghiệp, dù nhà nước hay tư nhân, dù trong nước hay ngoài nước, đều được tham gia bình đẳng trên thị trường mà không bị phân biệt đối xử. Điều này góp phần giúp mọi thành phần trong xã hội phát huy mọi tiềm năng, sức sáng tạo để phát triển bền vững.
Trong điều kiện là nước chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch sang nền kinh tế thị trường, cải cách cơ cấu lại càng quan trọng đối với nước ta nhằm xây dựng một nền kinh tế thị trường thật sự và vượt qua bẫy thu nhập trung bình.
Việc chỉ số năng lực cạnh tranh toàn cầu của Việt Nam năm 2015 tăng 19 bậc so với năm 2010 có liên quan không nhỏ đến nỗ lực của chính phủ trong nỗ lực cải cách cơ cấu từ việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, hiện đại hóa hải quan đến việc xây dựng hệ thống pháp luật hoạt động minh bạch, hiệu quả và chính xác. Như vậy, cải cách cơ cấu đồng bộ, toàn diện, hiệu quả quyết định đến hiệu quả tổng thể của hội nhập quốc tế và nền kinh tế.
Hàng loạt hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam ký kết gần đây mới chỉ tạo ra các cơ hội tiềm năng để thu hút đầu tư nước ngoài hay xuất khẩu hàng hóa, còn cơ hội đó có tận dụng được hay không lại là chuyện khác. Vì nhà đầu tư nước ngoài sẽ không yên tâm làm ăn lâu dài ở Việt Nam nếu như môi trường kinh doanh và pháp lý không minh bạch, thông suốt.
Xuất khẩu không được mở rộng đáng kể nếu các doanh nghiệp trong nước không được tiếp cận bình đẳng các dịch vụ hỗ trợ kinh doanh, tài chính, đất đai và khi vẫn còn sự phân biệt đối xử giữa doanh nghiệp nhà nước và tư nhân.
Ba trụ cột, nhiều lợi ích
Chương trình RAASR dựa trên ba trụ cột chính là xây dựng các thị trường mở, minh bạch và cạnh tranh, bảo đảm sự tham gia sâu hơn của mọi thành phần trong xã hội (doanh nghiệp nhỏ, vừa và siêu nhỏ, phụ nữ, thanh niên, người già và người khuyết tật) trong thị trường đó và xây dựng các chính sách xã hội bền vững để bảo đảm tự cường kinh tế.
Các nội hàm chủ yếu của hợp tác cải cách cơ cấu trong APEC gồm cải cách luật pháp, tăng cường hạ tầng pháp lý kinh tế, chính sách cạnh tranh, quản trị doanh nghiệp, quản trị công.
Chương trình đặt thời hạn từ năm 2016, từng nền kinh tế thành viên, trong đó có Việt Nam sẽ phải xây dựng kế hoạch hành động quốc gia với các biện pháp cụ thể về cải cách cơ cấu.
Việc APEC thông qua RAASR rất phù hợp và có lợi đối với Việt Nam hiện nay trong bối cảnh Chính phủ xác định cải cách thể chế chính là trọng tâm hàng đầu trong tiến trình hội nhập và cải cách kinh tế hiện nay của nước ta. Ai cũng biết nền kinh tế Việt Nam hiện nay còn phát triển dưới tiềm năng, cải cách cơ cấu sẽ giúp nền kinh tế phát triển cao hơn, bền vững hơn, phát huy tốt hơn các tiềm năng của Việt Nam và đưa Việt Nam thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình.
Ngoài lợi ích về hiệu quả kinh tế, các nhà kinh tế còn chỉ ra các lợi ích khác của cải cách cơ cấu như góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, nâng cao năng lực chống chịu trước các cú sốc bên ngoài và cải thiện đời sống người dân về lâu dài.
Khó nhưng không thể không làm
Không phải ngẫu nhiên mà cả 21 nền kinh tế thành viên APEC, kể cả các nền kinh tế phát triển, đều đặt ưu tiên cao cho cải cách cơ cấu.
Tuy nhiên, do đây là lĩnh vực cải cách đằng sau biên giới, liên quan nhiều đến các chính sách và cơ chế quản trị quốc gia nên quá trình cải cách không dễ vượt qua vì những rào cản do lợi ích cục bộ của những người trong cuộc.
Nguyên Bộ trưởng Thương mại Trương Đình Tuyển từng chia sẻ điều mà ông lo nhất sau khi Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) đi vào thực hiện không phải là từ phía doanh nghiệp mà từ phía nhà nước có cải cách kịp thời, theo kịp với hội nhập hay không. Chẳng thế mà ở nước láng giềng phía Bắc, có nhà lãnh đạo cao nhất còn ví cải cách thể chế, cải cách cơ cấu rất cần sự dũng cảm, ví như “tráng sỹ dám cắt cả cánh tay mình” nhưng vẫn là việc cần phải làm. Dẫu là khó khăn, nhưng không thể không làm một cách quyết liệt vì đây là điều cốt tử quyết định thành bại của sự phát triển của mỗi quốc gia.
Cứ nhìn bảng xếp loại năng lực cạnh tranh thì thấy ngay bí quyết thành công của toàn bộ câu chuyện hội nhập. Đó là, những nền kinh tế phát triển, phồn vinh nhất là những nền kinh tế thực hiện cải cách cơ cấu tốt nhất, thể hiện qua năng lực cạnh tranh của cả bộ máy chính phủ và doanh nghiệp. Vì vậy, cải cách cơ cấu là một chuyến tàu không thể bỏ lỡ đối với Việt Nam.
Nguyễn Minh Vũ
