Cải cách điều kiện kinh doanh mới chỉ đạt mục tiêu số lượng

Ngày 31/7, tại Hà Nội, VCCI đã tổ chức Hội thảo “Điểm lại pháp luật kinh doanh 6 tháng đầu năm 2018”.

Bước đầu “biến lời nói thành hành động”

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Chủ tịch VCCI Vũ Tiến Lộc cho biết, mỗi năm các cơ quan Nhà nước, Trung ương ban hành trên dưới 1.000 văn bản quy phạm pháp luật và khoảng 50% số văn bản này có liên quan đến hoạt động kinh doanh. Trong đó, có từ 10-20 luật, khoảng 200 nghị định và quyết định của Thủ tướng, còn lại là thông tư của các Bộ và cơ quan ngang Bộ.

“Mỗi văn bản đó lại có hàng chục, thậm chí hàng trăm quy định. Như vậy, chỉ trong vòng 6 tháng, chính quyền Trung ương có thể đưa ra hàng chục ngàn quy định có tác động đến các doanh nghiệp”, ông Lộc nói.

Theo ông Lộc, mặc dù Chính phủ và các Bộ, ngành đã có nhiều nỗ lực trong việc rà soát pháp luật; điều chỉnh và cắt bỏ những điều kiện kinh doanh không cần thiết hoặc không còn phù hợp với thực tiễn. Song các con số cắt giảm liệu có thực chất hay không khi còn nhiều đề xuất được đưa ra chưa thực sự có tính cắt giảm hay chỉ mới có vài điểm nhỏ trong điều kiện kinh doanh được điều chỉnh, thay vì bãi bỏ hoàn toàn. “Đây thực sự là điều đáng suy nghĩ!”, ông Lộc trăn trở.

Báo cáo “Điểm lại pháp luật kinh doanh 6 tháng đầu năm 2018” của VCCI nhận định, trong 2 năm qua, có thể nhìn thấy rất rõ một xu hướng chung là thể chế kinh tế đang ngày càng theo hướng kinh tế thị trường, các rào cản kinh doanh, sự can thiệp quá mức của Nhà nước vào thị trường đang dần được gỡ bỏ. Đây là dòng chảy xuyên suốt trong chính sách kinh tế của Chính phủ nhiệm kỳ này.

“Chính phủ đã thể hiện mạnh mẽ quan điểm thể chế kinh tế thị trường. Tuy nhiên, dường như việc chuyển các quan điểm này thành quy định pháp luật cụ thể còn khá hạn chế. Lý do chính được cho là nằm ở sự chủ động hay không của các Bộ ngành, những cơ quan chịu trách nhiệm chắp bút trực tiếp cho các quy định pháp luật”, Báo cáo chỉ rõ.

Cũng theo Báo cáo, tình trạng nói trên đã có những dấu hiệu chuyển biến tích cực trong nửa đầu năm 2018, với khá nhiều các văn bản pháp luật đã được ban hành, để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, đặc biệt là các văn bản ở cấp nghị định.

Đây là những vấn đề đã được các bộ ngành xác định từ những năm trước, đã có kế hoạch và đưa ra dự thảo để lấy ý kiến từ đầu năm 2017, nhưng phải đến đầu năm 2018 mới có thể ban hành. Nói một cách lạc quan, có thể coi 6 tháng đầu năm 2018 là giai đoạn chứng kiến những bước đầu tiên của việc “biến lời nói thành hành động”.

Biểu hiện bên ngoài của “các hành động” hiện thực hóa quyết tâm cải cách thể chế trong 6 tháng đầu năm 2018 rất phong phú. “Đó có thể là những hành động tấn công trực diện vào những rào càn với các hoạt động của doanh nghiệp (các điều kiện kinh doanh, đối với các sản phẩm cụ thể mà doanh nghiệp làm ra (các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật đối với hàng hóa) hay đối với hoạt động kinh doanh hàng ngày của doanh nghiệp (quyền tự chủ, tự do kinh doanh). Đó cũng có thể là hành động nhằm thúc đẩy cạnh tranh công bằng, đáng tin cậy và được bảo vệ bởi công lý thông qua việc minh bạch hóa các bản án của Tòa án trong các vụ tranh chấp liên quan tới hoạt động kinh doanh…”, Báo cáo dẫn chứng.

Đôi khi “con số chỉ là con số”

Ông Đậu Anh Tuấn, Trưởng Ban Pháp chế VCCI cho biết, theo chỉ thị từ Nghị quyết 01/NQ-CP yêu cầu các Bộ phải “cắt giảm, đơn giản hóa ít nhất là 50% điều kiện kinh doanh” và nhiều Bộ đều đã hoàn thành vượt quá 50%, phù hợp với chỉ tiêu mà Chính phủ đưa ra. Tuy nhiên, ông Tuấn dẫn Báo cáo của VCCI cho hay, các Bộ ngành đạt được mục tiêu về số lượng, nhưng chất lượng vẫn còn nhiều vấn đề.

Về tiêu chí rà soát, báo cáo của VCCI cho hay, mặc dù Luật đầu tư đã đưa ra mục tiêu khi quy định điều kiện kinh doanh, nhưng trong quá trình rà soát cắt giảm, đơn giản hóa, dường như Bộ ngành đang “bỏ quên” các tiêu chí này, dẫn tới tình trạng nhiều phương án đề xuất không đụng chạm được tới vấn đề cốt lõi, cải cách chỉ ở bề mặt (sửa sang lại câu chữ, các yêu cầu cho rõ ràng hơn), mà chưa xử lý được bất cập cơ bản (bỏ hẳn điều kiện, yêu cầu nào đó).

“Một số vấn đề còn tồn tại như  một số Bộ ngành, xu hướng và góc nhìn còn bị giới hạn. Đó là giới hạn trong phạm vi văn bản được rà soát, giới hạn trong phạm vi ngành nghề được rà soát, chỉ rà soát kiến nghị sửa đổi các điều kiện kinh doanh mà không kiến nghị bỏ cả ngành nghề đó. Hay như với một số điều kiện cùng tính chất, nhưng quan điểm của các Bộ lại khác nhau”, ông Tuấn lấy ví dụ.

Cũng theo ông Tuấn, tình trạng lạm dụng các điều kiện kinh doanh, đặt ra các yêu cầu không cần thiết hoặc vượt quá mục tiêu kiểm soát rủi ro, diễn ra khá phổ biến. Điều này dẫn tới hệ quả hoạt động kinh doanh bị cản trở, bị can thiệp quá mức, việc gia nhập thị trường và cạnh tranh trên thị trường bị bóp méo, trong khi các lợi ích công cộng vẫn không được bảo vệ. Các điều kiện kinh doanh thiếu rõ ràng, phụ thuộc ý chí chủ quan của cơ quan có thẩm quyền quản lý, cấp phép cũng tạo ra dư địa cho nhũng nhiều, hối lộ. Mặc dù các phương án cắt giảm đều đã đạt được mục tiêu, nhưng khi xem xét chi tiết hơn của từng phương án, thì đôi khi “con số chỉ là con số”.

Để hoạt động rà soát, điều chỉnh các điều kiện đầu tư kinh doanh của các bộ, ngành đi vào thực chất hơn nữa, VCCI khuyến nghị cần tăng cường sự tham vấn của cộng đồng doanh nghiệp trong hoạt động rà soát pháp luật; Tăng cường cơ chế kiểm soát Thống nhất quan điểm rà soát và mở rộng các đề xuất trong các phương án điều chỉnh pháp luật kinh doanh mà các Bộ, ngành đề ra....