Campuchia đã vượt qua cú sốc giá dầu và khó khăn hậu Covid-19 như thế nào?

Nền kinh tế Campuchia phụ thuộc 100% vào các sản phẩm dầu mỏ nhập khẩu, bởi vậy, khi giá xăng dầu tăng mạnh các chỉ số kinh tế thương mại đã nhanh chóng trở nên tồi tệ.

Không giống như năm ngoái, khi thâm hụt tài khoản vãng lai tăng lên đáng kể do nhập khẩu vàng tăng vọt, điều khoản tiêu cực của cú sốc thương mại năm nay, do giá dầu tăng, có khả năng làm giảm niềm tin của người tiêu dùng và lợi nhuận của doanh nghiệp, tác động đến tổng cầu.

Tác động tiêu cực của cú sốc giá dầu được khuếch đại bởi sự mất cân bằng bên ngoài vốn đã lớn của Campuchia. Nhập khẩu dầu tinh luyện của nước này lên tới 6,2% GDP năm 2021 - lớn hơn so với hầu hết các nền kinh tế Đông Á và Thái Bình Dương khác - và khoảng 11% tổng nhập khẩu.

Thâm hụt thương mại ban đầu được thu hẹp, do nhập khẩu vàng giảm. Tuy nhiên, giá dầu cao hơn một phần đang bù đắp cho sự sụt giảm, khiến rủi ro tăng lên đối với thâm hụt tài khoản vãng lai.

Hơn nữa, việc tài trợ thâm hụt bằng dòng vốn đang bị hạn chế bởi chính sách Zero Covid ở Trung Quốc, vốn là nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) lớn nhất cho Campuchia. Trong khi dự trữ quốc tế của Campuchia vẫn tương đối cao, tương đương khoảng 8 tháng nhập khẩu tiềm năng, áp lực từ bên ngoài có thể sẽ tiếp tục.

Giá thực phẩm và năng lượng tăng đã làm xói mòn sức mua của các hộ gia đình. Giá dầu quốc tế tăng, trực tiếp ảnh hưởng đến giá cả thị trường trong nước. Giá phân bón và thực phẩm tăng mạnh càng gây áp lực lạm phát.

Tỷ trọng tương đối cao của chỉ số giá nhóm giao thông trong chi tiêu tiêu dùng chiếm tới 12%, trong khi Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của quốc gia càng cho thấy rõ những tác động tiêu cực. Lạm phát nhanh chóng tăng lên 7,2% so với cùng kỳ năm ngoái, vào tháng 5/2022, đạt mức cao nhất trong 13 năm, tăng từ 3,0% trong cùng kỳ năm ngoái.

Các hộ gia đình nghèo và dễ bị tổn thương đang phải gánh chịu gánh nặng của sự gia tăng này, trong khi khả năng tiết kiệm hạn chế.

Do đó, chương trình trợ cấp tiền trực tiếp, đã góp phần tạo ảnh hưởng lớn trong gói hỗ trợ tài khóa của chính phủ và cho thấy rõ nó tiếp tục cần thiết.

Tính đến tháng 2/2022, chương trình đã bao phủ 690.000 hộ gia đình (2,7 triệu cá nhân) hoặc khoảng 19% hộ gia đình. Chương trình cũng đã giải ngân 593 triệu USD kể từ khi ra mắt vào tháng 6/2020, cho đến nay nó đã giúp giảm thiểu các tác động tiêu cực đối với các hộ nghèo và dễ bị tổn thương.

Giá hàng hóa cao hơn do ảnh hưởng từ cuộc xung đột địa chính trị tại Đông Âu, dẫn đến các lệnh trừng phạt và trả đũa khắc nghiệt nhất từ trước tới nay, được cho là sẽ dẫn đến những tác động tài khóa lớn.

Thứ nhất, có thể cần thêm chi tiêu ngân sách để giảm thiểu tác động của biến động giá cả hàng hóa, đặc biệt là đối với các hộ gia đình và doanh nghiệp dễ bị tổn thương.

Thứ hai, thu ngân sách giảm do tác động tăng trưởng tiêu cực trong bối cảnh lạm phát cao và tổng cầu giảm.

Thứ ba, trong khi ngân sách cấp cho năm 2022, với các khoản dự phòng hỗ trợ tài chính theo chu kỳ đã khiến thâm hụt tài khóa dự kiến lên tới 6,6% GDP, thì việc đạt được các mục tiêu và chỉ tiêu của ngân sách ngày càng thách thức, do chi phí hàng hóa và dịch vụ ngày tăng cao. Dự án đầu tư công có khả năng vượt quá chi phí trong bối cảnh lạm phát gia tăng, các khoản chi phí đầu vào đều tăng mạnh từ vật liệu xây dựng, đến nhân công và máy móc...

Mức thâm hụt cao hơn dự kiến sẽ được tài trợ bằng việc rút bớt dự trữ tài chính của chính phủ, ở mức 17,0% GDP vào tháng 2/2022, giảm từ 22,5% trong cùng kỳ năm ngoái và vay bổ sung bên ngoài.

Trong khi đó, chiến lược “sống chung với Covid-19” đã cho phép nền kinh tế mở cửa trở lại từ cuối năm 2021. Việc di chuyển quốc tế đã được tạo thuận lợi hơn nữa nhờ khôi phục chương trình thị thực nhập cảnh cho du khách quốc tế qua đường không, đường bộ và đường biển, vào tháng 3/2022, dỡ bỏ quy định xét nghiệm đối với người nhập cảnh.

Chương trình tiêm chủng thành công của quốc gia này đã kích hoạt hoàn toàn các hạn chế. Tính đến ngày 17/6, khoảng 85% dân số đã được tiêm 2 liều vaccine Covid-19. Sự bùng phát trở lại của dịch bệnh do biến thể Omicron gây ra cũng vì thế mà giảm dần, kể từ tháng 4/2022.

Sự phục hồi kinh tế Campuchia dù còn chưa đồng đều. Nhưng các động lực tăng trưởng truyền thống, đặc biệt từ các ngành may mặc, du lịch và sản xuất giày dép, tiếp tục được ổn định và mở rộng.

Xuất khẩu ba sản thế mạnh hàng đầu, chiếm 65,4% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa (không bao gồm vàng), tăng 25,1% trong tháng 3/2022. Các ngành công nghiệp sản xuất linh kiện điện, điện tử và xe cộ đang phục hồi chậm. Sản lượng gạo, cây trồng chính của Campuchia, chiếm gần 60% GDP nông nghiệp, đã tăng 9,3% trong năm sản xuất 2021-22, đạt 12,2 triệu tấn.

Ngành dịch vụ, đặc biệt là các ngành du lịch, lữ hành và khách sạn đang phục hồi, ban đầu được củng cố bởi sự phục hồi nhu cầu và du lịch nội địa.

Lĩnh vực xây dựng, vốn là một trong những động lực tăng trưởng trong thời kỳ trước đại dịch, cũng vẫn đang chịu nhiều áp lực.

Vào tháng 3/2022, giá trị và diện tích các giấy phép xây dựng được phê duyệt đã giảm mạnh, lần lượt là 66,0% và 67,9%. Trong cùng thời kỳ, nhập khẩu xi măng và thép, chủ yếu được sử dụng cho ngành xây dựng, chỉ đạt tỷ lệ lần lượt là 71% và 15,6% về khối lượng.

Các điều kiện tiền tệ tiếp tục được điều chỉnh. Tăng trưởng tiền tệ trên diện rộng đã giảm bớt, chỉ tăng 13,8% vào tháng 3/2022, giảm từ 20,3% trong cùng kỳ năm ngoái. Tăng trưởng tiền gửi của khu vực tư nhân tiếp tục, mở rộng ở mức 15,3%.

Hỗ trợ sự phục hồi kinh tế, tăng trưởng tín dụng trong nước đã tăng lên 22,4% vào tháng 3/2022, tăng từ mức 21,1% của cùng kỳ năm ngoái. Được hỗ trợ bởi các hoạt động thị trường mở của ngân hàng trung ương, tỷ giá hối đoái danh nghĩa tiếp tục ổn định, dao động ở mức 4.100 Riel/USD.

Tổng dự trữ quốc tế tăng nhẹ, đạt 20,3 tỷ USD (tương đương 8 tháng nhập khẩu) vào tháng 3/2022, giảm so với 20,2 tỷ USD trong cùng kỳ năm ngoái.

Tăng trưởng thực tế của Campuchia dự kiến đạt 4,5% vào năm 2022. Dự báo tăng trưởng tương đối thấp hơn, phản ánh tác động từ nhiều yếu tố tiêu cực đang diễn ra trên thế giới như cú sốc thương mại do giá dầu tăng, sự suy giảm theo chu kỳ ở Mỹ và Trung Quốc và khó khăn của các đối tác thương mại chính của Campuchia.

Ngoài ra, con đường hồi phục của kinh tế Campuchia và thế giới còn tiếp tục phụ thuộc vào diễn biến của dịch bệnh trong thời gian tới.

Nhờ tiến bộ liên tục về tiêm chủng, việc nới lỏng hơn nữa các hạn chế đi lại đã hỗ trợ hoạt động kinh tế và việc làm, tiếp tục đạt được nhiều kết quả khả quan.

Hoạt động kinh tế trong nước và xuất khẩu hàng hóa nông nghiệp được dự báo sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ, góp phần vào phục hồi kinh tế. Trong trung hạn, nền kinh tế Campuchia dự kiến sẽ có xu hướng trở lại tiềm năng, tăng trưởng khoảng 6%.

Luật Đầu tư mới, cùng với Hiệp định Thương mại tự do Campuchia-Trung Quốc và Đối tác Kinh tế toàn diện Khu vực (RCEP) mới được thông qua, kỳ vọng sẽ thúc đẩy đầu tư và thương mại trong những năm tới. Tương tự, thương mại và đầu tư sẽ được thúc đẩy hơn nữa khi Hiệp định Thương mại tự do Campuchia-Hàn Quốc được thông qua.

Tuy nhiên, các tác động tiêu cực của virus gây bệnh Covid-19 đối với việc làm và phúc lợi dự kiến sẽ tiếp tục tác động tới lĩnh vực dịch vụ, đặc biệt là các ngành du lịch, lữ hành và khách sạn, tiếp tục phải đối mặt với những sóng gió dai dẳng.