Những núi gia vị thơm nồng, đầy màu sắc đan xen hấp dẫn là một cảnh tượng quen thuộc có thể bắt gặp ở bất cứ đâu tại Morocco, nào là bột nghệ, quế, hồi, ớt bột, hạt tiêu, vừng… và cả loại gia vị quý saffron (nhụy hoa nghệ tây). Ngoài một số gia vị được nhập khẩu, phần lớn các loại gia vị này được trồng tại Morocco, bao gồm cả nhụy hoa nghệ tây - loại gia vị, dược liệu có giá trị cao.
| Saffron của Taliouine được mệnh danh là “vàng đỏ” của Morocco. |
Hoa của núi
Mặc dù có khá nhiều người đã biết đến và sử dụng saffron, không mấy ai thật sự hiểu được quá trình canh tác, trồng trọt để làm nên thứ gia vị đắt đỏ được tính từng gram như vàng này. Đó là lý do thôi thúc tôi đến với Taliouine - ngôi làng nhỏ ở vùng núi Sirwa, tỉnh Taroudant, phía Nam đất nước Morocco.
Từ thủ đô Rabat, vượt qua hơn 700 cây số, tôi đến vùng đất Taliouine vào một ngày Thu tháng 11, may mắn đây cũng là tháng lễ hội thu hoạch saffron. Bao quanh ngôi làng nhỏ Taliouine là những thung lũng rộng lớn, đầy đá sỏi, tưởng chừng như vùng đất này không thể sinh sống, trồng trọt. Ấy vậy mà đây lại là nơi duy nhất có thể trồng và sản xuất saffron ở Morocco. Nằm ở độ cao 1.586m so với mực nước biển, điều kiện thời tiết đặc biệt và hàm lượng khoáng chất trong đất cao, thiên nhiên đã ưu ái cho vùng đất này những điều kiện thuận lợi để phát triển nông nghiệp, đặc biệt là trồng nghệ tây. Cũng bởi vậy, saffron của Taliouine được mệnh danh là “vàng đỏ” của Morocco. Hiện Morocco là nhà sản xuất saffron lớn thứ tư trên thế giới, sau Iran, Ấn Độ và Tây Ban Nha.
Bởi Taliouine chủ yếu phát triển nông nghiệp, cả vùng này chỉ có bốn khách sạn phục vụ khách du lịch. Mặc dù đến đây đúng vào thời điểm lễ hội thu hoạch saffron, tôi vẫn may mắn tìm được một khách sạn 3 trong 1 - vừa là khách sạn, vừa là nhà hàng phục vụ các món ăn sử dụng gia vị saffron và đồng thời là cửa hàng giới thiệu, bán sản phẩm saffron.
Hoa nghệ tây là niềm tự hào của người dân nơi đây, từ biển báo đường, màu sơn nhà đến nội thất bên trong, đâu đâu cũng có thể bắt gặp màu tím nhạt đặc trưng tương đồng với những cánh hoa nghệ tây. Khỏi phải nói, những món ăn ở đây lại càng không thể thiếu thứ gia vị quý này. Từ salad, thịt xiên nướng, cơm đến tajine - món ăn truyền thống của Morocco gồm các loại thịt và rau củ hầm,… tất cả đều được rắc một lượng nhỏ saffron như thể nó là muối hay hạt tiêu vậy. Hương vị saffron thơm nhẹ, dễ chịu nên hầu hết những món ăn có nêm saffron đều dễ ăn. Riêng tôi chẳng bỏ sót một chút gì trên đĩa tajine của mình. Đặc biệt, trong tiết trời se lạnh của vùng núi cao, sau bữa ăn tối được nhâm nhi một cốc trà saffron bên bếp lửa thật đúng là không còn gì bằng.
Tâm sức của nông dân
Tuy nhiên, phần thú vị nhất trong chuyến thăm Taliouine này của tôi lại là buổi sáng sớm hôm sau, khi Mặt trời còn chưa hé rạng. Đó chính là lúc những người nông dân thu hoạch saffron. Cây nghệ tây bắt đầu được trồng từ mùa Hè và những bông hoa sẽ được thu hoạch vào khoảng cuối tháng 10 đến tháng 11. Người nông dân Berber bắt đầu công việc của mình vào khoảng 5 giờ sáng và dành 2-3 tiếng để hái những bông hoa nghệ tây còn chưa hé nở trước khi Mặt trời mọc. Quy trình này giúp bảo vệ phần nhụy quý giá bên trong mỗi bông nghệ tây. Mỗi cây nghệ tây có bốn bông hoa màu tím, mỗi bông hoa chỉ có ba nhụy màu đỏ thẫm. Chính những nhụy này được sử dụng để sản xuất ra thứ gia vị được gọi là saffron.
| Người nông dân cho hoa nghệ tây vào giỏ. (Nguồn: Chris Griffiths) |
Để mục sở thị quy trình thu hoạch saffron, tôi phải dậy từ sớm để “lên nương”. Gọi là “lên nương” vì từ chỗ tôi nghỉ ở thị trấn Taliouine phải đi thêm khoảng 20 km lên đỉnh núi mới là nơi trồng hoa nghệ tây. Đến đây, được tận mắt chứng kiến quá trình thu hoạch hoa nghệ tây, tôi mới hiểu vì sao giá trị của saffron lại đắt đỏ như vậy. Sáng sớm ở vùng núi cao, mây còn chưa tan nên rất tối, lạnh và buốt. Thêm vào đó, loại đất để trồng loài hoa này là đất bùn nên môi trường làm việc của họ khá lầy lội và phải đi ủng. Trung bình mỗi sáng, một người nông dân có thể thu hoạch được hai giỏ đầy hoa nghệ tây. Việc thu hoạch có thể gặp khó khăn, thậm chí là không thể thực hiện được khi thời tiết xấu. Trong một tháng, họ chỉ có khoảng 15-20 ngày đủ điều kiện tốt để thu hoạch.
Ấy vậy mà khi làm việc họ không hề tỏ vẻ mệt mỏi, căng thẳng, thay vào đó là không khí vui tươi, hăng hái. Vừa lom khom cúi người hái những bông nghệ tây, những người nông dân Berber vừa cất tiếng hát làm phấn chấn tinh thần. Không hiểu được ý nghĩa của những bài hát tiếng địa phương đó nhưng tôi vẫn cảm nhận được tâm sức, tình yêu công việc mà họ đang làm cũng như niềm hy vọng họ đặt vào những bông nghệ tây: Hy vọng về một mùa màng bội thu, hy vọng rằng những nhụy hoa nghệ tây có chất lượng tốt nhất đến được tay người tiêu dùng.