| Tổng thống Putin dự Festival Sách của Nga 2015. |
Peter B. Kaufman là một giáo viên và hiện là Phó Giám đốc Trung tâm Đào tạo Truyền thông của Đại học Columbia (Mỹ). Với những ai yêu thích văn học Nga ở xứ cờ hoa, nhất là tại New York đều biết đến dịch giả 54 tuổi này trong vai trò Chủ tịch của Read Russia - một tổ chức phi chính phủ quảng bá văn hóa xứ bạch dương ra đời năm 2012 tại New York và có văn phòng ở Moscow, London.
Một đời đam mê
Những ngày này, Kaufman đang miệt mài với một dự án mà ông ấp ủ từ lâu. Ở Mỹ, để tìm hiểu về văn học Nga, bạn cần phải biết tiếng Nga hoặc kết bạn với một sinh viên đến từ đất nước này. Hiếm khi có thể tìm thấy các tác phẩm văn học Nga đương đại trong các trường học.
Một năm sau khi đứng ra tổ chức Tuần lễ Văn học Nga lần đầu tiên tại New York (2014), tháng 6/2015, Kaufman là một trong số những học giả Nga và Mỹ công bố sáng kiến đầy tham vọng là xuất bản bằng tiếng Anh khoảng hơn 100 tác phẩm văn học Nga được viết trong ba thế kỷ qua.
Dự án được phối hợp giữa Read Russia với Rospechat (Cơ quan Báo chí và Truyền thông đại chúng Liên bang Nga). Nhà tài trợ chính là Viện Dịch thuật văn học Moscow. Nhiều hội thảo về chủ đề này đã được tổ chức với không khí tranh luận dân chủ trong việc lựa chọn tác phẩm để dịch. Một nhóm học giả tại Đại học Columbia của Kaufman đứng ra chủ trì với sự tham gia của Ban cố vấn biên tập (gồm các học giả từ các Đại học Princeton, Harvard của Mỹ, Đại học Oxford, Pushkin House của St. Petersburg và Bảo tàng Quốc gia Moscow về văn chương).
Các dịch giả hy vọng sẽ giúp những người biết tiếng Anh hiểu được quá khứ huy hoàng, hiện tại và thậm chí là tương lai của nước Nga. Trên tạp chí Foreign Policy, một người bạn của Kaufman là nhà báo Liesl Schillinger đánh giá các tác phẩm kinh điển của văn học Nga chiếm vị trí quan trọng trong lòng nhiều thế hệ độc giả. Bạn sẽ khó có thể quên được những bài học từ sự tan rã của kiểu gia đình mà ở đó không có những mối quan hệ trong sạch, không có nền móng đạo lý trong một xã hội đang băng hoại được miêu tả trong Anh em nhà Karamazov của Dostoyevsky (1821-1881).
Và có lẽ không thư viện nào không có một trong những tiểu thuyết vĩ đại nhất của văn học thế giới - Chiến tranh và hòa bình của Lev Nikolayevich Tolstoy (1828-1910) mô tả sinh động một giai đoạn bi tráng của toàn xã hội Nga, từ giới quý tộc đến nông dân.
Sách văn học là Đại sứ
Sau khi Liên Xô sụp đổ, do điều kiện kinh tế khó khăn nên việc quốc tế hóa văn học dân tộc chưa được ưu tiên. Song thành lũy của nền văn học ấy vẫn rất vững chãi và liên tục cho ra đời các tác phẩm hay với nhiều cái tên đương đại được biết tới.
Tín đồ văn học Nga hiện nay không thể không nhắc đến nhà văn 47 tuổi Sergei Vasilievich Lukyanenko với loạt tiểu thuyết Tuần đêm và Tuần ngày ăn khách hàng đầu ở Nga những năm gần đây. Bằng trí tưởng tượng cùng vốn sống phong phú, nhà văn lôi cuốn độc giả với triết lý cái Thiện, cái Ác thậm chí đã nương vào nhau mà song song tồn tại, cái Thiện có thể thắng nhưng không thể triệt tiêu cái Ác. Lukyanenko còn được công nhận là nhà văn có tác phẩm được điện ảnh hóa nhiều và nhanh nhất từ trước đến nay.
Tổng thống Putin rất chú trọng “sức mạnh mềm” của kho tàng văn học trong chiến lược ngoại giao công chúng. Hồi cuối tháng 6/2015, đích thân ông Putin cùng Cố vấn văn hóa Vladimir Tolstoy (hậu duệ của tác giả Chiến tranh và hòa bình) đến dự khai mạc Lễ hội sách quốc tế quy mô lớn nhất mang tên "Sách của Nga" tổ chức tại Quảng trường Đỏ với sự tham gia của nhiều học giả, dịch giả và nhà xuất bản quốc tế.
Năm 2011, Viện Văn học dịch thuật Moscow được thành lập để “thúc đẩy văn học Nga trên toàn thế giới". Năm 2000, tỷ phú Andrei Skoch lập ra giải thưởng Debut dành cho cây bút trẻ, góp phần hình thành một lớp nhà văn mới giàu khả năng sáng tạo.
Năm 2006, Giải thưởng Big Book Prize ra đời với ba triệu Ruble trao cho cuốn sách hay nhất của năm. Ba năm sau, tỷ phú Mikhail Prokhorov thành lập giải thưởng “Giọng điệu mới” (NOS) để tìm kiếm những cuốn tiểu thuyết đương đại độc đáo.
Khi ngoại giao văn hóa đang ngày càng được đề cao thì việc Chính phủ Nga coi sách văn học như một đại sứ là điều cần thiết. Điều đó phần nào tiếp sức cho nỗ lực của những người như Kaufman bởi không thể bỏ lỡ cơ hội khi văn học Nga đang trở lại với công chúng thế giới với bộ mặt đương đại lôi cuốn không kém gì nền văn học Nga cổ điển vĩ đại.
Nguyên Bảo (tổng hợp)