‘Chiếc cầu Á-Âu’ nối dài từ Baku

Cuộc họp ba bên do Phó Thủ tướng Azerbaijan Shahin Mustafayev, người đồng cấp Nga Alexei Overchuk và Bộ trưởng Đường bộ và phát triển đô thị Iran Farzaneh Sadegh đồng chủ trì ngày 13/10 tại thủ đô Baku, Azerbaijan tập trung thảo luận về an ninh năng lượng, phát triển hạ tầng giao thông và một số vấn đề khác cùng quan tâm.

Sự kiện thu hút chú ý của dư luận khu vực khi diễn ra vài ngày sau cuộc hội đàm giữa Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev và người đồng cấp Nga Vladimir Putin tại thủ đô Dushanbe, Tajikistan, trong đó hai bên nhất trí khôi phục đối thoại chính trị toàn diện, sau căng thẳng ngoại giao liên quan sự cố rơi máy bay chở khách của Azerbaijan tháng 12/2024.

Tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Shahin Mustafayev nhấn mạnh, Baku luôn kiên định nguyên tắc láng giềng hữu nghị, hiểu biết lẫn nhau và đối tác bình đẳng trong quan hệ với cả Tehran và Moscow. Ông đề cập vai trò ngày càng quan trọng của cơ chế tham vấn 3+3 (giữa ba nước Caucasus là Armenia, Azerbaijan, Georgia với Nga, Iran, Thổ Nhĩ Kỳ) do Tổng thống Ilham Aliyev đề xuất, một sáng kiến bổ sung cho các khuôn khổ khu vực hiện có và mở ra nhiều cơ hội hợp tác kinh tế mới.

Theo Phó Thủ tướng Alexei Overchuk, ba nước đang tăng cường nỗ lực thiết lập một thị trường hàng hóa thống nhất và hệ thống logistics tự do kéo dài từ biển Barents và biển Baltic đến Vịnh Ba Tư. “Chúng ta có rất nhiều công việc quan trọng phía trước nhằm xây dựng thị trường hàng hóa chung với các quy tắc và tiêu chuẩn hài hòa”, ông khẳng định.

Trong khi đó, Bộ trưởng Đường bộ và phát triển đô thị Iran Farzaneh Sadegh đề xuất ba nước phối hợp xây dựng kế hoạch hành động chung trong vòng ba tháng, hướng tới mục tiêu 15 triệu tấn hàng hóa trung chuyển vào năm 2030. “Tài liệu này sẽ được ký kết tại hội nghị thượng đỉnh tiếp theo của lãnh đạo ba nước”, bà nói, coi đây là “bản thiết kế nhằm biến các tuyến thương mại khu vực thành mạng lưới logistics tin cậy và hiệu quả”.

Một trong những nội dung chính tại cuộc họp là Hành lang vận tải quốc tế Bắc – Nam (INSTC), tuyến giao thông chiến lược nối Nga với Iran qua lãnh thổ Azerbaijan và tiếp tục tới các cảng ở Ấn Độ Dương. Với Baku, hành lang có tầm quan trọng lớn khi biến nước này thành mắt xích quan trọng trong mạng lưới logistics toàn cầu, kết nối châu Âu, Caucasus và Nam Á. Với Moscow, đây là tuyến đường bộ thiết yếu để tiếp cận các thị trường phía Nam; còn Tehran sẽ khai thác dự án này để gia tăng vai trò trong thương mại Á – Âu, đồng thời giảm thiểu tác động từ lệnh trừng phạt quốc tế.

Tuy nhiên, thủ tục hải quan vẫn là trở ngại lớn, với sự khác biệt về tiêu chuẩn, quy trình chồng chéo, tài liệu trùng lặp và thiếu nền tảng số chung, khiến chi phí tăng và giao hàng chậm. Vì vậy, ba bên nhất trí đơn giản hóa thủ tục biên giới, thúc đẩy số hóa trong vận tải và hải quan, hướng tới xây dựng “hành lang thông minh” chia sẻ dữ liệu theo thời gian thực giữa các cơ quan chức năng.

Bên cạnh hợp tác giao thông, vấn đề an ninh năng lượng cũng được thảo luận sâu rộng. Nga bày tỏ sẵn sàng mở rộng trao đổi điện năng với Azerbaijan và Iran, nâng công suất truyền tải lên tới 400 megawatt. Đây được coi là sự hình thành của “Hành lang năng lượng Bắc – Nam”, trong đó Azerbaijan đóng vai trò trung tâm.

Đối với Moscow, dự án này mở ra tuyến xuất khẩu điện năng về phía Nam mà nước này theo đuổi từ lâu. Trong khi đó, Iran có thể nhập khẩu điện trong giai đoạn cao điểm và mở rộng tiếp cận thị trường phía Bắc. Theo nghĩa này, Hành lang Bắc - Nam không chỉ là một sáng kiến hạ tầng mà đang dần trở thành công cụ địa kinh tế thúc đẩy sự phụ thuộc lẫn nhau, tăng cường khả năng chống chịu và kết nối khu vực.

Cuộc họp ba bên tại Baku thể hiện quyết tâm của Nga, Iran và Azerbaijan trong thúc đẩy hợp tác khu vực, xây dựng các huyết mạch vận tải và năng lượng liên kết thị trường rộng lớn, trải dài từ châu Âu, Caucasus tới Nam Á. Kết quả của cuộc họp được kỳ vọng không chỉ rút ngắn khoảng cách logistics, giảm chi phí vận tải, mà còn góp phần kiến tạo bản đồ giao thương khu vực theo hướng bền vững hơn.