Chính sách kinh tế của tân Chủ tịch LDP Nhật Bản sẽ có gì khác biệt so với những người tiền nhiệm?

Ý tưởng của ông Kishida là thúc đẩy thu nhập cho tầng lớp trung lưu, từ đó kích thích tiêu dùng, góp phần thúc đẩy tăng trưởng.

Câu hỏi đặt ra là chính sách kinh tế của ông có gì khác so với chính sách của những người tiền nhiệm và làm thế nào để hiện thực hóa các chính sách này?

Kế thừa Abenomics

Trong chiến dịch tranh cử vừa qua, chiến lược tăng trưởng do ông Kishida đề xuất bao gồm thành lập Quỹ đại học quy mô 1.000 tỷ Yen (8,9 tỷ USD), xây dựng cơ sở hạ tầng để sớm mở rộng mạng 5G, thực hiện bảo hiểm xã hội cho mọi người lao động, đãi ngộ thuế cho doanh nghiệp chuyển đổi và hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp.

Đồng thời, bổ nhiệm Bộ trưởng chuyên trách vấn đề an ninh kinh tế, tăng cường chính sách hỗ trợ thu nhập cho tầng lớp trung lưu, tăng cường hỗ trợ chi phí nhà ở và giáo dục, xem xét điều chỉnh cách tính chỉ số kinh tế theo quý của các doanh nghiệp, tăng cường kiểm soát các hành vi ép các nhà thầu phụ, điều chỉnh một cách căn bản thu nhập cho điều dưỡng viên, nhân viên phúc lợi xã hội, giáo dục và điều chỉnh lại thuế thu nhập tài chính.

Tuy nhiên đến thời điểm này, đã có những chỉ trích cho rằng Abenomics không mang lại tăng trưởng thực tế mà chỉ có lợi cho các doanh nghiệp lớn, chính vì thế, có vẻ như ông Kishida đang cố gắng xóa bỏ những hạn chế của Abenomics và đưa ra chính sách kinh tế mang “màu sắc riêng” theo hướng ưu tiên tăng thu nhập cho tầng lớp trung lưu, hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Ông Kishida đã nêu ra các chính sách cụ thể, đó là tăng cường kiểm soát để đảm bảo lợi ích cho các nhà thầu phụ, nâng mức hỗ trợ về chi phí giáo dục, tiền thuê nhà cho các hộ gia đình, tăng thu nhập cho điều dưỡng, nhân viên phúc lợi xã hội, giáo dục, giảm thuế đối với các doanh nghiệp tăng tiền lương cho nhân viên.

Mặc dù nhấn mạnh sự khác biệt so với chính sách của những người tiền nhiệm và gọi đây là "chủ nghĩa tư bản mới của Nhật Bản" nhưng có thể thấy các chính sách tương tự đã từng được triển khai trong quá khứ, trong đó, chính quyền của cựu Thủ tướng Abe Shinzo đã triển khai chiến lược nhằm tăng lương cơ bản lấy nguồn tài chính từ thuế tiêu dùng, thực hiện miễn phí giáo dục cấp mẫu giáo.

Để tạo ra sự khác biệt, ông Kishida cần có một lượng tiền lớn và nguồn tài chính này có thể đảm bảo thông qua việc tăng thuế và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, hoặc phát hành trái phiếu chính phủ.

Ông Kishida chủ trương tăng cường áp thuế đối với những người giàu có và thận trọng đối với việc tăng các khoản thuế khác, đồng thời, nhấn mạnh việc dựa vào trái phiếu chính phủ. Khó khăn đối với ông Kishida có lẽ là xác định xem việc triển khai các chính sách phân phối lại thu nhập có góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Nhật Bản hay không?

Trong cuộc bầu cử Chủ tịch LDP vừa qua, ông Kishida đã đưa ra “sáng kiến quốc gia, thành phố, nông thôn kỹ thuật số”, với mục tiêu điều chỉnh sự tập trung dân số quá mức ở khu vực thủ đô Tokyo, thông qua việc mở rộng hình thức làm việc trực tuyến, đẩy nhanh triển khai hệ thống mạng thông tin tốc độ cao (5G) trên toàn quốc.

Ngoài ra, ông cũng đề xuất thành lập Quỹ hỗ trợ cho những nhà nghiên cứu trẻ có quy mô 1.000 tỷ Yen, xây dựng chế độ thuế khuyến khích nghiên cứu phát triển các kỹ thuật tiên tiến như trí thông minh nhân tạo, tăng cường hỗ trợ cho các doanh nghiệp khởi nghiệp.

Dù vậy, khi nhìn vào danh mục các chính sách này, rất khó để thấy điểm khác so với chiến lược tăng trưởng của những người tiền nhiệm.

Về chính sách Abenomics, nhiều chỉ trích cho rằng mũi tên “chiến lược thúc đẩy tăng trưởng” đã không phát huy hiệu quả và chủ yếu phụ thuộc vào hai mũi tên là nới lỏng tiền tệ và chính sách tài khóa. Trong 8 năm ông Abe cầm quyền, tỷ lệ tăng trưởng tiềm năng luôn ở mức 0% và tỷ lệ tăng trưởng thực tế liên tục trì trệ.

Sẽ lặp lại thất bại của Thủ tướng Suga?

Ông Takahide Kiuchi thuộc Viện nghiên cứu Nomura cho rằng: “Trong thời kỳ Covid-19, bắt đầu xuất hiện xu hướng điều chỉnh lại sự tập trung quá mức ở khu vực thủ đô Tokyo. Nếu thực hiện được chiến lược tăng trưởng phát huy được hiệu quả nguồn tài nguyên ở địa phương như giá đất rẻ, cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực…sức mạnh kinh tế Nhật Bản sẽ được nâng cao”.

Theo ông Ryutaro Kono thuộc trung tâm chứng khoán BNP Paribas Japan, ông Kishida đã nêu ra các chính sách kinh tế bổ sung có quy mô hàng nghìn tỷ Yen để đối phó với dịch Covid-19, nhưng vấn đề là thiếu năng lực y tế.

Các chính sách trong thời điểm Covid-19 diễn ra không nằm ở quy mô và lý luận chính sách của ông Kishida cũng khá nghèo nàn. Nếu chỉ là chi trả tiền cho những nơi cần thiết, ông Kishida sẽ đi theo lối mòn của chính quyền Thủ tướng Suga Yoshihide.

Ông Kishida cũng khẳng định “ngọn cờ củng cố tài khóa sẽ không bị hạ xuống”. Trong bối cảnh việc kiểm soát dịch Covid-19 vẫn chưa chắc chắn, nguồn ngân sách để thực hiện các chính sách kinh tế sẽ vẫn phụ thuộc vào các khoản vay và mục tiêu củng cố tài khóa là câu chuyên của tương lai.

Để điều chỉnh tài khóa với tiền đề là thúc đẩy tăng trưởng cao, có lẽ ông Kishida cần đưa ra các chính sách thích hợp, thành lập cơ quan tài chính chính sách độc lập giống như các nước khác.

Bên cạnh đó, có thể thấy ông Kishida coi trọng chính sách phân phối lại thu nhập, theo đuổi chủ nghĩa tự do mới, tuy nhiên, việc nới lỏng quy định để thúc đẩy cạnh tranh tự do sẽ mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp lớn.

Theo ông Norihiro Fujito thuộc công ty chứng khoán Mitsubishi UFJ Morgan Stanley, thị trường chứng khoán đặt kỳ vọng cao vào ông Kishida với ý nghĩa “thoát ly khỏi sự trì trệ của chính quyền Thủ tướng Suga”.

So với châu Âu và Mỹ - các quốc gia đã đưa ra các biện pháp phòng chống dịch mạnh mẽ, biện pháp áp dụng trình trạng khẩn cấp ở Nhật Bản có hiệu quả không cao, hiệu quả chính sách cũng không lớn. Những quan ngại về chính sách, tỷ lệ ủng hộ đối với chính quyền sụt giảm đã khiến thị trường cổ phiếu Nhật Bản liên tục duy trì mức giá rẻ.

Trên thực tế, các nhà đầu tư nước ngoài đã bán cổ phiếu Nhật Bản từ mùa Xuân năm nay. Tuy vậy, khi Thủ tướng Suga truyền đi thông điệp không ra tranh cử, giá cổ phiếu Nhật Bản đã tăng lên. Cùng với xu hướng dịch Covid-19 dần được kiểm soát, có thể giá cố phiếu Nhật Bản sẽ tiếp tục tăng, với kỳ vọng về chính sách mới của chính quyền ông Kishida.

Nếu ông Kishida không thể thực hiện được chiến lược tăng trưởng, bao gồm “kế hoạch tăng thu nhập” và “kế hoạch cải thiện hệ thống y tế”, có thể ông Kishida sẽ lặp lại những thất bại của chính quyền Thủ tướng Suga.