Chùa Một Cột chỉ có một gian nằm trên một cột đá ở giữa hồ nhỏ Linh Chiểu.
Theo truyền thuyết, chùa được xây dựng theo giấc mơ của vua Lý Thái Tông (1028-1054) và theo gợi ý của nhà sư Thiền Tuệ. Vào năm 1049, nhà vua nằm mơ thấy được Phật bà Quan Âm dắt vua lên tòa sen. Khi tỉnh dậy, nhà vua kể chuyện đó lại với quần thần và được nhà sư Thiền Tuệ khuyên dựng chùa, dựng cột đá như trong chiêm bao, làm tòa sen của Phật bà Quan Âm đặt trên cột như đã thấy trong mộng và cho các nhà sư đi vòng quanh tụng kinh cầu phúc cho nhà vua, vì thế chùa được đặt tên là Diên Hựu với ý nghĩa là "phúc lành lâu dài".
Cạnh chùa Một Cột có một ngôi chùa cổ có cổng tam quan, với bức hoành phi đề ba chữ "Diên Hựu tự" (chùa Diên Hựu). Đây nguyên là công trình được dựng lần đầu tiên năm 1049, để mở rộng quy mô cho chùa Một Cột trong việc thờ cúng và sinh hoạt của các vị tăng ni sư. Chùa Diên Hựu này có niên đại khoảng nửa đầu thế kỷ 18 và từng được trùng tu năm 1847.
Chùa Một Cột ngày nay cùng chùa Diên Hựu (tức là quần thể chùa Diên Hựu xưa) được công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia đợt đầu tiên năm 1962.
Vào tháng 10 năm 2012, Tổ chức Kỷ lục châu Á đã xác lập kỷ lục châu Á: "Ngôi chùa có kiến trúc độc đáo nhất" cho chùa Một Cột.
Mời quý bạn đọc cùng ghé thăm ngôi chùa cổ độc đáo này cùng phóng viên Báo Thế giới & Việt Nam:
| Ngôi chùa nhỏ tọa lạc trên một ao sen nhỏ có tên là hồ Linh Chiểu. (Ảnh: Trung Hiếu) |
| Ngày xuân, rất đông du khách cả trong nước và nước ngoài đến thăm chùa Một Cột. (Ảnh: Trung Hiếu) |
| Chùa Một Cột từ một góc nhìn khác. (Ảnh: Trung Hiếu) |
| Ngôi chùa nhìn từ phía sau. (Ảnh: Trung Hiếu) |
| Hồ Linh Chiểu là nơi thả hoa sen và có nhiều rùa do người dân phóng sinh. (Ảnh: Trung Hiếu) |
| Một du khách nước ngoài đang mê mải chụp xuống hồ. (Ảnh: Trung Hiếu) |
| Chùa Diên Hựu nằm cạnh chùa Một Cột là nơi ở của các vị sư. (Ảnh: Trung Hiếu) |
| Có những người chỉ đi ngắm cảnh, nhiều người khác đi chùa để cầu phúc. (Ảnh: Trung Hiếu) |
| Du khách trong nước và du khách quốc tế trên sân chùa Diên Hựu. (Ảnh: Trung Hiếu) |
| Thành kính nguyện cầu cho một Năm mới an lành, hạnh phúc. (Ảnh: Trung Hiếu) |
| Từ chùa Một Cột sang thăm Lăng Bác không xa… (Ảnh: Trung Hiếu) |
| … sang thăm Bảo tàng Hồ Chí Minh cũng rất gần. (Ảnh: Trung Hiếu) |
| Nhóm bạn trẻ chụp ảnh lưu niệm sau khi dâng hương trong chùa. (Ảnh: Trung Hiếu) |