Không loại trừ có sự cố tình làm sai
Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho hay, 5 dự án thua lỗ, tồn đọng nhiều vướng mắc đều nằm trong lĩnh vực quản lý chuyên ngành của Bộ Công Thương.
"Bộ cũng đã có báo cáo gửi Chính phủ và đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tuy nhiên ở đây chúng tôi hiểu rằng, ĐBQH và cử tri muốn làm rõ hơn hướng xử lý và bài học kinh nghiệm. Năm dự án này đều được phê duyệt từ khoảng năm 2003 đến 2008 kéo dài đến nay, trên nhiều lĩnh vực từ xơ sợi phục vụ cho dệt may đến đạm, gang thép, ethanol. Vì tính chất đặc thù của ngành, lĩnh vực và tính chất của các dự án khác nhau, có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến thua lỗ, nên để có đánh giá cụ thể thì khó. Nhưng các phân tích cho thấy, các dự án này đều có nhiều vấn đề...", Bộ trưởng khẳng định.
Theo "tư lệnh" ngành Công Thương, tất cả các dự án đều có thời gian thực hiện kéo dài hơn so với thời hạn đã được phê duyệt, như dự án xơ sợi Đình Vũ và xăng ethanol, Đạm Ninh Bình... Thậm chí, dự án Đạm Ninh Bình không những kéo dài mà đến nay còn không quyết toán được đầu tư dù nhà máy đã đi vào vận hành.
Các dự án này còn có những tồn đọng và thậm chí là có những vi phạm trong quản trị, quản lý, năng lực của chủ đầu tư hạn chế. Ngoài ra, còn do sự hạn chế trong năng lực của nhà thầu và ban quản lý dự án, năng lực trong đàm phán ký kết…
Điều này dẫn đến việc dự án không được thực hiện suôn sẻ và thậm chí là không đúng hợp đồng và nội dung đã được phê duyệt. Các dự án có tổng mức đầu tư lớn, có yếu tố nước ngoài và mặc dù có sự can thiệp của các bộ ngành nhưng lại không mang lại hiệu quả, có tồn đọng vướng mắc, hiệu quả kinh tế không còn. Nếu vận hành thương mại thì cũng không đủ sức cạnh tranh, thậm chí doanh thu không bù được chi phí. Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho rằng, khi đánh giá, phải đánh giá đầy đủ cả nguyên nhân khách quan, chủ quan, căn cứ vào quy định pháp lý để làm rõ trách nhiệm.
Cũng theo Bộ trưởng, Chính phủ đã có chỉ đạo, yêu cầu các giải pháp đối với các dự án phải phù hợp với khung khổ pháp lý nhưng phải đảm bảo được bảo toàn vốn và lợi ích của Nhà nước và doanh nghiệp Nhà nước trong các dự án này, phù hợp với kinh tế thị trường và cam kết hội nhập quốc tế. Bên cạnh làm rõ trách nhiệm thì có thể tính đến việc bán dự án, hoặc thậm chí có thể tuyên bố phá sản. Chính phủ đã chỉ đạo các bộ, ngành báo cáo với Chính phủ. Riêng dự án gang thép Thái Nguyên, xơ sợi Đình Vũ và xăng ethanol đã có báo cáo với Chính phủ và sau phiên họp này sẽ có biện pháp tháo gỡ.
Về xử lý trách nhiệm và bài học kinh nghiệm, Bộ trưởng cho rằng, để không xảy ra tái diễn cần làm cẩn trọng và làm theo đúng quy định pháp lý. Mỗi giai đoạn lại có những quy định pháp lý, có những thay đổi và điều chỉnh, vì vậy phải xem xét trách nhiệm trong từng giai đoạn của các tổ chức và cá nhân, làm rõ những nguyên nhân khách quan và chủ quan, có cố tình hay vô tình.
"Chúng tôi cho rằng không loại trừ có sự cố tình làm sai”, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nhấn mạnh. Các dự án khác nhau và có đặc thù khác nhau nhưng nếu có trách nhiệm, có cố tình làm sai thì thậm chí có thể sẽ xem xét xử lý hình sự.
| Bộ trưởng Trần Tuấn Anh trả lời phóng viên tại hành lang Quốc hội. (Nguồn: Dân Trí) |
Về hai dự án boxit, theo giải trình của Bộ trưởng, cả hai dự án này đều đã có báo cáo đánh giá tác động môi trường và đều đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường phê duyệt, phù hợp với tiêu chuẩn của môi trường Việt Nam. Trong quá trình thực hiện dự án, các cơ quan đã thực hiện kiểm tra, từ các vấn đề lớn trong việc xử lý bùn đỏ đến quá trình thi công trên địa bàn Tây Nguyên. Tuy nhiên, thực tế đã xảy ra một số sự cố như tràn xút tại dự án alumin Nhân Cơ. Nguyên nhân là do mưa, làm hồ bị chảy tràn. Điều này cũng đã được các nhà thầu và Ban quản lý dự án kiểm tra và rút kinh nghiệm kịp thời…
Bộ trưởng cho rằng, ở đây cần vai trò của chính quyền địa phương, có giám sát và chỉ đạo kịp thời, kiểm tra định kỳ đối với ý thức chấp hành pháp luật của hai dự án này từ phía các cơ quan chủ quản như Bộ Công Thương, Tập đoàn Công nghiệp Than và Khoáng sản, Bộ Tài nguyên và Môi trường.
Không phát triển thủy điện bằng mọi giá
Đối với quản lý các dự án thủy điện, trước phiên họp khai mạc của Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã có báo cáo dài 20 trang để báo cáo các đại biểu, trong đó có đề cập đến việc phát triển, quản lý các dự án thủy điện. Ông Trần Tuấn Anh nhắc lại quan điểm chỉ đạo của Nhà nước và Chính phủ là “không phát triển thủy điện bằng mọi giá”.
Về cơ bản, Việt Nam đã khai thác hết các tiềm năng thủy điện lớn của cả nước. Bộ Công Thương đã xem xét và đánh giá lại để đưa ra khỏi quy hoạch những thủy điện nhỏ không đảm bảo yêu cầu. Bộ Công Thương với vai trò là cơ quan quản lý Nhà nước đóng vai trò chủ đạo bên cạnh Bộ Xây dựng, Bộ Tài nguyên Môi trường.
Theo Bộ trưởng, vấn đề đặt ra là đảm bảo an toàn trong xả lũ. Các chủ đập thủy điện đều phải tham gia cùng địa phương trong công tác phòng chống lũ. Để được cấp giấy phép thì các dự án thủy điện đều phải đáp ứng đầy đủ ba yếu tố an toàn nhưng thực tế khi xả lũ lại gây bức xúc, vì sao có vấn đề này?
Qua kiểm tra, Bộ Công Thương thấy có một số vấn đề: Quy trình có, nhưng việc chấp hành quy trình máy móc và nguyên tắc. Chủ đập phải thông báo với địa phương trước khi xả lũ, nhưng trong quy định lại không nói rõ là bằng hình thức nào, có thể đánh kẻng báo động song không ai nghe, gọi điện thì mất điện, không ai nghe máy…
Bên cạnh đó, việc diễn tập thực hiện ở địa phương không đảm bảo nên khi xảy ra vấn đề thì ứng phó không hiệu quả. Với trường hợp thủy điện Hố Hô vừa qua, Bộ trưởng cho biết, khi chủ đập gọi điện cho lãnh đạo địa phương thì không ai nghe máy nên các địa phương không đảm bảo được sự phối hợp.
Tới đây, Bộ Công Thương sẽ tổng kiểm tra, rà soát lại quy trình xả lũ và việc tham gia phối hợp phòng chống lụt bão, chất lượng phòng chống lụt bão và xả lũ, làm rõ trách nhiệm của các bên để thực hiện nghiêm chế tài. Các doanh nghiệp nếu không thực hiện đúng quy định sẽ bị xử lý. Bên cạnh đó cũng làm rõ trách nhiệm của chính quyền địa phương trong vấn đề phòng chống lụt bão.
Cần làm rõ trách nhiệm các Bộ, ngành
Đánh giá về phần trả lời chất vấn của Bộ trưởng Trần Tuấn Anh, đại biểu Nguyễn Tiến Sinh nhận định: “Bộ trưởng trả lời trôi chảy”. Tuy nhiên, có hai vấn đề tại các dự án thua lỗ được cử tri quan tâm nhưng Bộ trưởng “mới chỉ đề cập nhưng chưa trả lời”, “chưa đi thẳng vào vấn đề”. Đó là trách nhiệm của cơ quan Nhà nước cũng như của đội ngũ lãnh đạo quản trị doanh nghiệp đã được làm rõ đến đâu?
Vị đại biểu cũng bày tỏ lo ngại và băn khoăn với quy định cho phép “khoán trắng” việc phê duyệt đầu tư, quản lý đầu tư cho Ban lãnh đạo các Tập đoàn, Tổng công ty 90, 91, buông lỏng quản lý cho các chủ doanh nghiệp trong khi thua lỗ thì lại báo cáo về Chính phủ và Quốc hội. Trách nhiệm các Bộ, ngành ở đây như thế nào?
| Đại biểu Nguyễn Thị Kim Thúy (Đà Nẵng). (Nguồn: Dân Trí) |
Về phần trả lời của Bộ trưởng liên quan đến hai dự án boxit, đại biểu Nguyễn Kim Thúy cho biết cảm thấy “chưa thuyết phục” và “chưa đi vào câu hỏi”. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng đánh giá về những cam kết của Bộ Công Thương trước đây về hai dự án như thế nào, và đề nghị trả lời bằng văn bản.
Đại biểu Trần Thị Dung cũng bày tỏ “chưa bằng lòng” về câu trả lời của Bộ trưởng Trần Tuấn Anh trong vấn đề thủy điện xả lũ. Bà Dung cho biết, năm 2013, bà từng chất vấn về thủy điện An Khê, nhưng “bây giờ vấn đề càng trầm trọng hơn”.
Đáp lại tranh luận của các đại biểu, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết: “Có thể khi tôi trả lời bị cuốn theo mạch suy nghĩ” nên đã không đáp ứng hết được những yêu cầu của ĐBQH.
Vị trưởng ngành Công Thương trình bày thêm, 5 dự án lớn kéo dài từ rất lâu, từ thời kỳ các Tập đoàn, Tổng công ty 90, 91 còn trực thuộc Chính phủ chứ chưa được phân cấp cho bộ, ngành quản lý. Do đó, việc đánh giá trách nhiệm của từng khâu cần có thời gian. Hiện tại, các cơ quan thanh tra đã vào cuộc và có báo cáo lên Chính phủ, song để xử lý triệt để, Bộ trưởng xin “có thời gian”. Bộ trưởng cũng xin phép sẽ báo cáo về những dự án này vào các kỳ Quốc hội tiếp theo, sau khi đã hoàn tất xử lý.
Về vấn đề của thủy điện Hố Hô, Bộ trưởng giải trình: "Chúng tôi đã có báo cáo Thủ tướng về vấn đề này. Đúng là đồng chí Bí thư tỉnh ủy có nói là không biết việc xả lũ này, nhưng thủy điện đã báo cáo với Ban phòng chống lụt bão của tỉnh. Tôi cũng có nói là thủy điện Hố Hô có gọi điện báo nhưng một số xã không nghe máy, do đó chúng tôi sẽ kiểm tra, rà soát lại cả quy trình này".