| Đại biểu Quốc hội cho rằng, nhu cầu học nghề của người lao động hiện nay rất đa dạng, với nhiều khóa ngắn hạn do doanh nghiệp, tổ chức cung cấp nhờ tính linh hoạt và sát với thực tiễn.(nguồn: VNE) |
Đại biểu Lý Anh Thư (đoàn ĐBQH tỉnh An Giang) cơ bản thống nhất với dự thảo luật, nhưng đặc biệt nhấn mạnh về vấn đề cấp bằng hoặc chứng chỉ nghề cho các chương trình đào tạo nghề khác.
Đại biểu dẫn chứng, dự thảo luật hiện quy định chương trình đào tạo nghề khác, vốn được coi là một dạng của giáo dục nghề nghiệp, lại chỉ được cấp giấy xác nhận hoàn thành khóa học, thay vì văn bằng chứng chỉ.
Bà cho rằng quy định này chưa thực sự phù hợp với yêu cầu phát triển của hệ thống giáo dục nghề nghiệp hiện đại và chưa đáp ứng mục tiêu xây dựng xã hội học tập, thúc đẩy học tập suốt đời.
Nhu cầu học nghề của người lao động hiện nay rất đa dạng, với nhiều khóa ngắn hạn do doanh nghiệp, tổ chức cung cấp nhờ tính linh hoạt và sát với thực tiễn. Tuy nhiên, việc không được cấp chứng chỉ nghề và chỉ nhận giấy xác nhận hoàn thành khóa học đã làm giảm giá trị pháp lý và giá trị thị trường của kỹ năng tích lũy.
"Điều này hạn chế cơ hội chuyển đổi việc làm, đặc biệt trong bối cảnh thị trường cạnh tranh cao", đại biểu Lý Anh Thư nhấn mạnh.
Cùng với đó, việc thiếu cơ chế công nhận kỹ năng khiến người học không thể tích lũy chứng chỉ vào hệ thống trình độ quốc gia, gây lãng phí nguồn lực và cản trở mục tiêu học tập suốt đời.
Quy định này cũng được cho là chưa phù hợp với thông lệ quốc tế, khi các quốc gia tiên tiến như Hà Lan, Phần Lan đều cấp chứng chỉ nghề dựa trên chuẩn đầu ra, không phụ thuộc độ dài khóa học.
Từ thực tế đó, đại biểu Lý Anh Thư kiến nghị xem xét cho phép các cơ sở tham gia hoạt động giáo dục nghề nghiệp, doanh nghiệp, tổ chức được tự chủ cấp bằng hoặc chứng chỉ nghề đối với chương trình đào tạo nghề khác, nhằm khuyến khích thúc đẩy doanh nghiệp tham gia giáo dục nghề nghiệp và khuyến khích người học học tập suốt đời, đi kèm điều kiện là chương trình phải đáp ứng chuẩn đầu ra và quy trình đánh giá minh bạch.
Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh) nhấn mạnh vị trí của xã hội hóa và hội nhập quốc tế trong giáo dục nghề nghiệp.
Đại biểu chỉ rõ Khoản 1 Điều 5 dự thảo luật hiện tập trung nhiều nguyên tắc quan trọng vào một khoản, trong đó cụm từ “xã hội hóa và hội nhập quốc tế” chỉ được nêu lồng ghép trong một dòng.
Điều này khiến nội dung trở nên "mờ nhạt", không thể hiện được đúng vị trí, vai trò và không tạo được cơ sở pháp lý đủ mạnh cho các cơ chế thực thi tiếp theo.
Theo đại biểu, thực tế cho thấy xã hội hóa là động lực then chốt để huy động nguồn lực xã hội, đặc biệt là doanh nghiệp tham gia đào tạo, đặt hàng, chuyển giao công nghệ, hình thành mô hình đào tạo gắn với sản xuất.
Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân nhấn mạnh: "Hội nhập quốc tế là yêu cầu khách quan để chuẩn hóa chương trình, kết nối mạng lưới đào tạo khu vực và quan trọng hơn là cơ hội để văn bằng, chứng chỉ nghề của Việt Nam đạt chuẩn quốc tế và được thừa nhận rộng rãi như một bằng nghề toàn cầu.
Khi bằng giáo dục nghề có giá trị quốc tế, phân luồng sau phổ thông sẽ trở thành một lựa chọn hấp dẫn, thực chất, giúp giải quyết cả bài toán thiếu hụt nhân lực kỹ thuật".
Do vậy, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân kiến nghị tách nội dung xã hội hóa và hội nhập quốc tế thành một khoản riêng, với nội dung rõ ràng về vai trò của Nhà nước trong việc thực hiện xã hội hóa và thúc đẩy hội nhập, huy động nguồn lực doanh nghiệp, tổ chức xã hội và tổ chức quốc tế tham gia vào đào tạo, phát triển chương trình, và công nhận kỹ năng nghề.
Việc này nhằm bảo đảm tính rõ ràng, minh bạch về mặt nguyên tắc, nâng tầm đúng với vai trò của hai trụ cột đổi mới giáo dục nghề nghiệp.
Một thực tế khác cũng được đại biểu đề cập là dự thảo hiện thiếu quy định về xây dựng cơ sở giáo dục nghề nghiệp trọng điểm vùng và quốc gia.
Mạng lưới này hiện nay phân tán, chất lượng không đồng đều, thiếu những "đầu tàu" làm nhiệm vụ dẫn dắt tiêu chuẩn, chương trình. Thực tế nhiều quốc gia đã thành công nhờ mô hình trường nghề trọng điểm (như ở Hàn Quốc, Singapore).
Ở Việt Nam, các cơ sở được đầu tư trọng điểm đã đào tạo hàng ngàn kỹ sư thực hành chất lượng cao, liên kết trực tiếp với doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) nhưng mô hình này mới hình thành tự phát và thiếu khung pháp lý để nhân rộng.
Do vậy, đại biểu kiến nghị bổ sung điều khoản quy định việc hình thành mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp trọng điểm, trong đó Nhà nước ưu tiên đầu tư và các trường trọng điểm có nhiệm vụ lan tỏa mô hình, chuyển giao chương trình, hỗ trợ đào tạo giáo viên và kết nối doanh nghiệp trong toàn vùng.
Đại biểu cũng chỉ ra một "khoảng trống quan trọng" là việc dự thảo luật chưa có điều khoản riêng về ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý, đào tạo và tổ chức giáo dục nghề nghiệp, trong khi Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) đã có quy định về vấn đề này.
Việc bổ sung điều khoản về ứng dụng công nghệ là cần thiết để khuyến khích triển khai học liệu số dùng chung, đào tạo trực tuyến, mô phỏng thực hành ảo, hồ sơ học tập điện tử; tăng cường kết nối doanh nghiệp, trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp, đánh giá kỹ năng tự động; giúp học viên tiếp cận kỹ năng chuẩn quốc tế và kết nối trực tiếp với các trường nghề, doanh nghiệp quốc tế, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động công nghiệp 4.0.