Để nền kinh tế tiếp tục vượt ‘gió ngược’

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhận định như vậy tại Diễn đàn Kinh tế - Xã hội Việt Nam 2023 với chủ đề “Tăng cường năng lực nội sinh, kiến tạo động lực cho tăng trưởng và phát triển bền vững” diễn ra ngày 19/9.

Điểm sáng trong bức tranh xám màu

Để đạt được kết quả nêu trên, theo Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, các cơ quan, tổ chức hữu quan đã xây dựng, ban hành các quyết sách mạnh mẽ, ứng phó kịp thời với tình hình mới. Trong đó, có Nghị quyết số 101/2023/QH15 về Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV, chính sách miễn, giảm, gia hạn thuế, phí, tiền sử dụng đất, giảm thuế giá trị gia tăng, giảm mặt bằng lãi suất cho vay, triển khai các gói tín dụng, thành lập các Hội đồng điều phối vùng, thúc đẩy liên kết vùng….

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh: “Chính nhờ các chính sách, giải pháp đúng đắn, kịp thời, chưa từng có tiền lệ, thời gian qua, nền kinh tế duy trì được đà tăng trưởng và là điểm sáng trong bức tranh xám màu của kinh tế toàn cầu. Kinh tế vĩ mô ổn định, lạm phát được kiểm soát, định hạng tín nhiệm quốc gia và vị thế quốc tế tiếp tục được cải thiện. Các cân đối lớn được bảo đảm, tỷ lệ nợ công, nợ nước ngoài, bội chi ngân sách đều dưới ngưỡng Quốc hội cho phép; nợ xấu được kiểm soát, tỷ giá khá ổn định”.

Song song với đó, sản xuất nông nghiệp tiếp tục thể hiện vai trò “trụ đỡ” của nền kinh tế, an ninh lương thực được bảo đảm. Các công trình, dự án quan trọng quốc gia, tạo không gian phát triển mới cho các địa phương, vùng và cả nước được đẩy mạnh; củng cố niềm tin của doanh nghiệp, nhà đầu tư, hỗ trợ hướng tới phát triển bền vững các ngành, lĩnh vực.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đánh giá, Việt Nam đã tận dụng linh hoạt, sáng tạo nguyên tắc “dĩ bất biến, ứng vạn biến”. Đất nước triển khai đồng bộ các chính sách vừa tập trung chống chịu, thích ứng với các sức ép đến từ bên ngoài; vừa tháo gỡ, xử lý những yếu kém, điểm nghẽn ở bên trong.

Bằng những quyết sách được cân nhắc kỹ lưỡng, kịp thời, phù hợp với tình hình, ba lĩnh vực huyết mạch của nền kinh tế đã được cải thiện rõ nét. Đó là: gia tăng dư nợ tín dụng ngân hàng; khởi tạo lại thị trường vốn và từng bước khai thông thị trường bất động sản.

“Những chuyển biến tích cực kể trên mang lại niềm tin về triển vọng tươi sáng hơn cho nền kinh tế trong thời gian tới. Tăng trưởng đang dần khởi sắc, tháng sau tốt hơn tháng trước, quý sau tốt hơn quý trước, nhất là khi các chính sách hỗ trợ đã và đang có tác động rõ nét hơn và những dự án đầu tư phát triển lớn được triển khai mạnh trong cả nước”, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh nhấn mạnh.

Còn PGS. TS. Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam khẳng định, Việt Nam thật sự xứng đáng với lời khen tặng là “ngôi sao” giữa bầu trời kinh tế thế giới ảm đạm năm 2023, cũng như những đánh giá tích cực của cộng đồng thế giới về sức hấp dẫn đầu tư và triển vọng tăng trưởng kinh tế tươi sáng.

Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, trong bối cảnh chung, Việt Nam ở một tình thế phát triển có nhiều nét khác biệt, thậm chí khác thường. Sau ba năm trải qua đại dịch Covid-19, nền kinh tế Việt Nam vẫn đứng vững, tạo được đà và thế tăng trưởng, phát triển tích cực. Các con số phản ánh thành tích tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, thu hút đầu tư nước ngoài, đặt trong so sánh quốc tế, là minh chứng tốt cho nhận định này.

Doanh nghiệp “sống dai” nhưng “chậm lớn”

Dù vậy, PGS. TS. Trần Đình Thiên chỉ rõ, quá trình phát triển kinh tế của Việt Nam đang chứa đựng nghịch lý. Đơn cử như doanh nghiệp Việt Nam giỏi chống chịu, “sống dai” nhưng “chậm lớn”; nền kinh tế “khát vốn” nhưng lại khó hấp thụ vốn; tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) cao nhưng lạm phát thấp; lạm phát thấp nhưng lãi suất cao.

Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh Nguyễn Xuân Thắng nhận thấy, nền kinh tế vẫn còn tồn đọng những khó khăn không thể khắc phục trong “một sớm, một chiều”.

Trên thực tế, tốc độ tăng trưởng kinh tế vẫn chưa đạt như kỳ vọng; ổn định vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế còn tiềm ẩn rủi ro, nhất là nguy cơ lạm phát gia tăng vào cuối năm; nguy cơ đổ vỡ trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp, thị trường bất động sản chưa thể loại trừ; doanh nghiệp chưa thể đẩy nhanh phục hồi sản xuất, kinh doanh; ngay cả vào thời điểm cuối năm khi nhu cầu tiêu dùng tăng cao, xuất khẩu vẫn có thể gặp khó nếu các thị trường lớn trên thế giới rơi vào suy thoái.

Về phía doanh nghiệp, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) thừa nhận, khu vực này đang đối mặt với một số rào cản, khó khăn như vấn đề chất lượng cơ sở hạ tầng đang cải thiện nhưng hiện vẫn chưa theo kịp nhu cầu phát triển kinh tế. Việc tiếp cận các nguồn lực sản xuất kinh doanh cơ bản (vốn, nhân lực, đất đai) chưa thực sự thuận lợi.

Ông Đậu Anh Tuấn dẫn chứng, trong tám tháng đầu năm 2023, tổng số doanh nghiệp đăng ký thành lập mới và tái gia nhập thị trường vẫn giảm nhẹ khoảng 0,03% so với cùng kỳ năm 2022. Đáng chú ý, số doanh nghiệp ra khỏi hoặc tạm thời ra khỏi thị trường lên tới 124,7 nghìn doanh nghiệp, tăng đến 15,6% so với tám tháng đầu năm 2022. Đây là một chỉ báo quan trọng cho thấy “sức khỏe” của khu vực doanh nghiệp đáng báo động.

Phát huy nội lực, khai thác ngoại lực

Trước những thách thức nói trên, để nền kinh tế tiếp tục vượt “gió ngược”, các chuyên gia kinh tế, nhà nghiên cứu tham dự Diễn đàn cho rằng, Việt Nam cần “làm mới” các động lực tăng trưởng cũ, các động lực tăng trưởng truyền thống trên cơ sở ban hành, thực thi khuôn khổ chính sách, pháp luật để khuyến khích các thay đổi hành vi trong cả tiêu dùng, sản xuất và đầu tư.

Theo đó, nguồn nhân lực là động lực nội sinh cốt lõi của nền kinh tế. Vì vậy, giải pháp chủ yếu để đạt được tốc độ tăng trưởng năng suất cao hơn nằm ở việc cải thiện các đặc điểm của lực lượng lao động trẻ hiện nay. Ngân hàng thế giới (WB) đề nghị, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống bảo trợ xã hội mang tính thích ứng, tích hợp, dễ điều chỉnh và hiện đại để bảo vệ các hộ gia đình trước những cú sốc một cách hiệu quả hơn, đồng thời cải thiện độ bao phủ bảo hiểm xã hội để tăng tính đối phó với rủi ro thất nghiệp và bảo đảm thu nhập khi về già.

Còn Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) cho hay, Việt Nam cần nghiên cứu triển khai cấp bằng hoặc giấy chứng nhận hành nghề một cách thực chất theo tiêu chuẩn quốc tế, đúng với năng lực chuyên môn và kỹ năng của người lao động; giúp nâng cao trình độ, tính cạnh tranh của lực lượng lao động trong nền kinh tế.

Về vận dụng, khai thác hiệu quả ngoại lực, Việt Nam cần phát huy các động lực từ thu hút hiệu quả đầu tư nước ngoài và đẩy mạnh xuất khẩu, hướng tới bền vững. Chủ động chuẩn bị các điều kiện cần thiết và xúc tiến, thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài thế hệ mới, các nhà đầu tư chiến lược, phát triển các ngành kinh tế mới, có công nghệ hiện đại, có kế hoạch đầu tư cho nghiên cứu và triển khai, có kết nối, chuyển giao công nghệ với doanh nghiệp trong nước.

Song song với đó, cần tranh thủ tối đa các thị trường xuất khẩu chủ lực, truyền thống, phát triển thị trường mới, thị trường ngách, đáp ứng nhanh, kịp thời yêu cầu mới của nước đối tác xuất khẩu. Khai thác tốt hơn các hiệp định thương mại tự do (FTA) đã ký kết, thực hiện hiệu quả công tác xúc tiến thương mại, kết nối cung cầu, đa dạng hàng hóa và thị trường xuất khẩu, đầu tư.

“Tập trung phát huy tối đa nội lực, trong đó, đề cao, coi trọng năng lực nội sinh; tranh thủ, khai thác hiệu quả ngoại lực, kiến tạo động lực tăng trưởng mới chính là ‘chìa khóa’ để thích ứng, chống chọi và phát triển trong bối cảnh mới nhiều biến động, rủi ro ngày càng gia tăng”, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ khẳng định.