 |
| Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng (bìa phải) tại Lễ ký kết Hiệp định FTA Việt Nam - EEU. |
Sau tám phiên đàm phán chính thức và nhiều phiên họp giữa kỳ, ngày 29/5, tại Cộng hòa Kazakhstan, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cùng với Thủ tướng các nước thành viên Liên minh Kinh tế Á – Âu (EEU) gồm Liên bang Nga, Cộng hòa Belarus, Cộng hòa Kazakhstan, Cộng hòa Armenia, Cộng hòa Kyrgyzstan và Chủ tịch Ban thường trực Ủy ban Kinh tế Á – Âu đã cùng ký Hiệp định Thương mại tự do (FTA) giữa Việt Nam và EEU.
Nhận diện EEU
Hiệp ước thành lập Liên minh EEU có hiệu lực từ ngày 1/1/2015, với năm thành viên là Nga, Belarus, Kazakhstan, Armenia và Kyrgyzstan (ra đời khi cuộc chạy đua của Thế giới hướng về châu Á-Thái Bình Dương đang diễn ra rất sôi động).
Nga với vai trò là nước đầu tàu trong EEU được xem là một đối trọng lớn, nhằm cạnh tranh ảnh hưởng với các nước lớn khác và mở rộng không gian kinh tế. Cùng với những thách thức do quan hệ Nga – phương Tây đi xuống bởi vấn đề Ukraine, bản thân nền kinh tế Nga cũng đang mang trong mình những vấn đề kinh tế nội tại, phụ thuộc lớn vào năng lượng và khai thác nhiên liệu, sức cạnh tranh yếu kém của kinh tế trong nước, khu vực Sibiri và Viễn Đông đòi hỏi đầu tư lớn. Trong bối cảnh đó, EEU sẽ tạo động lực mạnh mẽ, giúp Nga tranh thủ mọi nguồn lực ở phương Tây và phương Đông, kết nối thị trường châu Âu với châu Á – Thái Bình Dương, …
Trong khi đó, Kazakhstan là một quốc gia có mức thu nhập trên trung bình, với GDP bình quân đầu người đạt gần 13.000 USD. Nhờ triển khai quyết liệt các biện pháp thúc đẩy tăng trưởng, cùng nhu cầu trong nước mạnh mẽ, sản lượng dầu mỏ tăng và sản lượng nông nghiệp hồi phục, kinh tế Kazakhstan đã tăng trưởng khoảng 6,5% trong giai đoạn 2010-2014.
Thành viên Belarus cũng có những thành tựu kinh tế rất đáng chú ý. Thâm hụt thương mại của Belarus đã cải thiện từ mức 13,5% GDP năm 2010 xuống còn 3% GDP năm 2011, và chuyển sang trạng thái thặng dư 4,6% GDP năm 2012. GDP năm 2014 của Belarus đạt 77 tỷ USD, với mức tăng trưởng 3,8% trong giai đoạn 2010-2014, GDP đầu người đạt 18.000 USD/năm.
So với các nước trong vùng, quy mô hai nền kinh tế Armenia và Kyrgyzstan nhỏ, nghèo. GDP Armenia năm 2014 đạt 11,1 tỷ USD, tăng trưởng bình quân đạt 6-7% trong năm năm gần đây, nhưng mức thu nhập bình quân thấp (dưới 1.000 USD) và 1/3 dân số còn có mức sống dưới mức nghèo. Tăng trưởng kinh tế Kyrgyzstan đạt 10,3% năm 2013 song GDP chỉ khoảng 14,7 tỷ USD, thu nhập đầu người khoảng 2.600 USD/năm.
Giới phân tích cho rằng, là một liên minh mở, cộng với những tiềm năng và lợi thế sẵn có, EEU có khả năng làm thay đổi cấu trúc địa chính trị và địa kinh tế của toàn bộ châu lục. EEU thật sự đang hình thành một thế lực kinh tế mới trên trường quốc tế.
Cơ hội mới cho các nước thành viên
Việt Nam là quốc gia đầu tiên ký FTA với Liên minh có tổng GDP lên tới 4.500 tỷ USD và một thị trường rộng lớn trên 180 triệu dân. Ngay tại lễ ký, Chủ tịch Ban thường trực EEU Vikto Khristenko nhấn mạnh, EEU chọn Việt Nam là đối tác ngoài khối đầu tiên để đàm phán và ký FTA, thể hiện sự đánh giá cao vị thế cũng như tiềm năng phát triển của Việt Nam, mong muốn Việt Nam đóng vai trò cầu nối tích cực giữa EEU với ASEAN. Theo ông, việc thiết lập cơ chế tự do thương mại giữa EEU và Việt Nam đã mở ra cơ hội mới cho tất cả các nước thành viên.
Phát biểu sau lễ ký, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng khẳng định, thị trường Việt Nam với hơn 90 triệu dân sẽ là một điểm đến mới cho hàng hoá các nước thành viên EEU. Ông tin tưởng chắc chắn rằng, sau khi FTA chính thức có hiệu lực, hàng hoá có thế mạnh của Việt Nam sẽ thâm nhập mạnh vào thị trường EEU, góp phần đa dạng hoá thị trường tiêu thụ, đáp ứng nhu cầu của người dân EEU.
Thủ tướng cũng khẳng định, Việt Nam, một thành viên năng động của ASEAN, sẽ nỗ lực để EEU mở rộng quan hệ với Hiệp hội, một thị trường thống nhất, phát triển năng động có 600 triệu dân với GDP đạt khoảng 2.500 tỷ USD. Thủ tướng cho rằng, Việt Nam đang đẩy nhanh kết thúc đàm phán FTA với nhiều đối tác lớn khác. Vì vậy, với Hiệp định vừa ký kết, các thành viên sẽ được hưởng lợi khi đầu tư, kinh doanh với Việt Nam vì họ sẽ có các cơ hội tiếp cận thị trường của nhiều nền kinh tế lớn trên thế giới như Hoa Kỳ, Nhật Bản, EU, Trung Quốc, Canada, Australia…
Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nhấn mạnh đây là một FTA thế hệ mới, hiện đại và toàn diện với các linh hoạt cần thiết, có mức độ cam kết cao và bảo đảm cân bằng lợi ích, tính đến điều kiện cụ thể của từng bên và cho rằng đây là bước đột phá cho quan hệ kinh tế - thương mại giữa Việt Nam với các nước thành viên Liên minh.
Thủ tướng Nga Medvedev thì khẳng định, Hiệp định là thỏa thuận quan trọng mà các nước thành viên EEU và Việt Nam mong muốn. Với cơ cấu kinh tế, hàng hóa bổ sung cho nhau giữa Việt Nam và các nước EEU, Hiệp định sẽ góp phần quan trọng cho phát triển kinh tế của mỗi quốc gia, tăng cường trao đổi thương mại, dịch vụ, đầu tư song phương và mở rộng quan hệ hợp tác trong khu vực.
“Quy mô lớn hơn và chất lượng cao hơn”
Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, Việt Nam sẽ là quốc gia được hưởng lợi nhiều khi tham gia vào các FTA với các nước, khu vực trên thế giới, trong đó có EEU. Hội nhập thúc đẩy tăng trưởng GDP, xuất nhập khẩu và là động lực thúc đẩy thu hút nguồn vốn FDI đầu tư vào Việt Nam, giúp cho Việt Nam có sự cải thiện tích cực về cán cân tổng thể. Dự báo FTA Việt Nam – EEU sẽ làm GDP của Việt Nam tăng khoảng 0,151%, của Nga tăng 0,051%, Belarus tăng 0,048% và Kazakhstan tăng 0,009%...
Về phía Việt Nam, Bộ trưởng Công thương Vũ Huy Hoàng đánh giá, FTA Việt Nam và EEU là Hiệp định rất quan trọng, “Lần đầu tiên, Việt Nam có một Hiệp định mang tính bao quát, chất lượng cao và bao gồm hầu như toàn bộ các lĩnh vực thương mại đầu tư, từ dịch vụ hàng hóa cho đến dịch vụ đầu tư, thương mại, tài chính ngân hàng, dịch vụ khoa học công nghệ, lĩnh vực thương mại điện tử”. Bộ trưởng khẳng định, FTA với EEU toàn diện ở chỗ nó không như một hiệp định thương mại tự do chỉ có thương mại hàng hóa, dịch vụ bình thường hay lĩnh vực đầu tư mà còn có một số nội dung khác như sở hữu trí tuệ, bảo vệ môi trường, mua sắm của chính phủ.
Hiệp định này tập trung vào một số nội dung mà nội dung quan trọng nhất và các bên quan tâm nhất là mở cửa thị trường hàng hóa và dịch vụ đầu tư. Việt Nam có thế mạnh về các mặt hàng nông sản, thủy sản, dệt may về giày dép và một số mặt hàng về thực phẩm chế biến là những mặt hàng EEU cần nhập khẩu. Ngược lại, phía EEU, trong đó có Nga và Belarus có thế mạnh về sản phẩm cơ khí chế tạo, có tiềm năng lớn về tài nguyên khoáng sản mà Việt Nam đang rất cần. May mắn là thế mạnh của mỗi bên hỗ trợ lẫn nhau chứ không triệt tiêu nhau. Đây chính là điểm thuận khi Việt Nam ký FTA với EEU.
Ở lĩnh vực đầu tư, EEU, đặc biệt là Liên bang Nga có thế mạnh về khoa học công nghệ và cơ khí chế tạo. Người dân Việt Nam đã biết về một số sản phẩm được chế tạo từ Liên Xô và nay là EEU như ôtô, máy móc xây dựng, sản phẩm cơ khí chế tạo. Nếu các dự án đầu tư của EEU hoạt động tại Việt Nam thì Việt Nam có thể tranh thủ được cơ hội tiếp thu công nghệ và tiếp cận với các dự án có trình độ tiên tiến trên khu vực và thế giới. Mặt khác, Việt Nam có thế mạnh trong một số lĩnh vực về chế biến, sản xuất hàng dệt may, giày dép và chế biến thủy sản. Phía bạn mong muốn, Việt Nam không chỉ xuất khẩu các sản phẩm này, mà còn có thể đặt các nhà máy sản xuất chế biến, từ đó cho ra đời các sản phẩm không chỉ tiêu thụ tại EEU, mà có thể vươn ra thị trường các nước xung quanh.
Bộ trưởng Công Thương cho hay, qua tính toán, có 90% số dòng thuế và 90% kim ngạch xuất nhập khẩu của hai bên sẽ được mở cửa và tự do hóa. “Nếu chúng ta khai thác, tận dụng được cơ hội này thì hợp tác thương mại, đầu tư của Việt Nam với các nước thuộc EEU sẽ có quy mô lớn hơn và chất lượng cao hơn trong thời gian tới”, ông nói.
Thái Hà
