| Tại APEC lần thứ 27, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tuyên bố Trung Quốc đang cân nhắc việc gia nhập Hiệp định CPTPP. (Nguồn: Reuters) |
Giới chuyên gia cho rằng CPTPP có một số ràng buộc nhất định mà Bắc Kinh khó nhượng bộ trong khi các thành viên khác cũng khó đạt đồng thuận để cho Trung Quốc gia nhập.
CPTPP là phiên bản cải tiến của Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) do chính quyền của Tổng thống Mỹ Barack Obama xúc tiến. Tuy nhiên, Tổng thống Donald Trump đã làm chao đảo TPP khi ông rút Mỹ ra khỏi hiệp định này vào tháng 1/2017.
Hiện nay, đúng như kịch bản Bắc Kinh đưa ra trước đó, Trung Quốc chính thức tuyên bố “xem xét gia nhập CPTPP” khi Chính phủ của Tổng thống Trump sắp mãn nhiệm và Mỹ sắp có tân tổng thống.
Thừa thắng xông lên
Trang mạng SCMP dẫn tuyên bố của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ngày 20/11 nói rằng Trung Quốc đang "tích cực xem xét" việc tham gia CPTPP. Tuyên bố này được đưa ra vài ngày sau khi Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) được ký kết hôm 15/11, trong đó Trung Quốc là một thành viên.
Đài truyền hình CGTN của Trung Quốc cho rằng lý do Chủ tịch Tập Cận Bình tuyên bố xem xét tham gia CPTPP chỉ đơn thuần là để thể hiện cam kết “nghiêm túc của Bắc Kinh về việc việc mở rộng thương mại tự do đa phương”, chứ không có hàm ý đáp trả cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung Quốc do Tổng thống Trump khởi sự.
Truyền thông Trung Quốc mô tả rằng tuyên bố của ông Tập Cận Bình nhằm “gửi đi thông điệp hòa giải” chứ không phải bày tỏ “tham vọng”. Tuy nhiên, nhiều người không thể phủ nhận một thực tế rằng cuộc chiến thương mại kéo dài nhiều tháng qua giữa Mỹ và Trung Quốc đã khiến Bắc Kinh cảm thấy cần phải tìm kiếm những đối tác mới để cạnh tranh với Mỹ.
Bước chuyển hướng của Bắc Kinh
Hiện tại, cả Trung Quốc và Mỹ đều không phải là thành viên của CPTPP. Tuy nhiên, tờ Global Times của Trung Quốc nhận định tuyên bố của Chủ tịch Tập Cận Bình “thể hiện cam kết mạnh mẽ của nước này trong việc thúc đẩy mở cửa, chủ nghĩa đa phương và toàn cầu hóa thương mại”.
Trang xã luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc ngày 22/11 bày tỏ kỳ vọng: “Nếu chính quyền tiếp theo của Mỹ đảo ngược chính sách đối với CPTPP, thì sẽ tạo nên một nền tảng mới cho đối thoại kinh tế giữa Mỹ và Trung Quốc”.
Trước đó, vào tháng 1/2019, ông Vương Huy Diệu - nguyên cố vấn của Quốc vụ viện Trung Quốc - nói rằng, việc Trung Quốc gia nhập CPTPP sẽ là một cách “hay” để xây dựng sự đồng thuận trong lòng Trung Quốc và giảm xung đột với Mỹ.
Do đó, theo ông Vương, gia nhập CPTPP sẽ là “một cách tương đối dễ dàng để cho Bắc Kinh giành được lợi thế trước Mỹ”, và sẽ tốt hơn cho Trung Quốc một khi nước Mỹ có tổng thống mới thay thế ông Trump trong Nhà Trắng “vì lãnh đạo mới của Mỹ có thể có quan điểm khác về việc Trung Quốc gia nhập CPTPP”.
Các quan chức khác của Trung Quốc cũng bày tỏ khả năng Bắc Kinh sẵn sàng tham gia CPTPP để đáp lại lời kêu gọi của Thủ tướng Nhật Bản Suga Yoshihide ngày 19/11 về việc “mở rộng” hiệp định CPTPP mà Tokyo sẽ giữ chức chủ tịch vào năm 2021.
Ngày 20/11, khi được hỏi về quan điểm của Bắc Kinh trong việc trở thành một phần của CPTPP, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên trả lời rằng, một động thái như vậy có thể diễn ra miễn là thỏa thuận này phù hợp với các mục tiêu quốc gia, khu vực và quốc tế, trong đó có những mục mà Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đặt ra.
Trung Quốc sẽ lùi 1 bước để tiến 2 bước?
CPTPP, hiện có 11 nước tham gia, có những tiêu chuẩn cao hơn RCEP và có thể sẽ là những thách thức đối với Trung Quốc như các chuẩn mực của khối về lao động, doanh nghiệp nhà nước, trao đổi dịch vụ và sở hữu trí tuệ.
Theo một chuyên gia kinh tế của Liên hợp quốc, CPTPP đòi hỏi các nước phải mở rộng cho cạnh tranh của nước khác, cạnh tranh bán hàng của chính phủ, chấp nhận quyền mua sắm chính phủ. Ngoài ra, CPTPP còn có một số yêu cầu khác về bảo vệ môi trường, quyền sở hữu trí tuệ và yêu cầu đối với các doanh nghiệp quốc doanh. Một khi Trung Quốc chấp nhận các yêu cầu này và được gia nhập CPTPP, nước này sẽ được hưởng lợi từ ưu đãi thuế quan.
Đương nhiên, Mỹ sẽ bị gạt ra bên ngoài và Mỹ sẽ không được hưởng những lợi thế đó, nhất là không được tiếp cận thị trường rất lớn của Trung Quốc. Viết trên mạng xã hội Twitter ngày 18/11, bà Wendy Cutler, Phó Chủ tịch và Giám đốc điều hành của Asia Society, nhận định rằng RCEP là “một hồi chuông thức tỉnh nữa cho nước Mỹ”.
Với ngỏ ý gia nhập CPTPP, Trung Quốc một lần nữa “chứng tỏ” vị thế cường quốc kinh tế của mình. Trong khi đó, các nhà bình luận nhận xét rằng dường như Mỹ “bị đơn độc” trong bối cảnh chính quyền Trump áp dụng các biện pháp bảo vệ thị trường và lấy lại việc làm cho người dân Mỹ.
Ông Joe Biden, người được truyền thông đưa tin là tổng thống đắc cử của Mỹ, cả trong chiến dịch tranh cử và trong các cuộc tranh luận tổng thống, cho biết ông để ngỏ việc Mỹ tham gia CPTPP, nhưng nhấn mạnh rằng ông muốn thương lượng lại các điều khoản.
Trang mạng SCMP ngày 23/11 cho rằng, với tuyên bố nỗ lực gia nhập CPTPP sau thời gian dài đứng bên ngoài quan sát, rõ rằng Bắc Kinh muốn vượt mặt Washington.
Viện Brookings, cơ quan nghiên cứu chính sách công có trụ sở ở Washington vừa đưa ra khuyến cáo rằng các chính sách của Mỹ ở châu Á cần phải điều chỉnh để phù hợp trước một thực tế đang thay đổi của Đông Á, đó là vai trò ngày càng tăng của Trung Quốc, thời kỳ hội nhập ASEAN đang phát triển và ảnh hưởng kinh tế của Mỹ ở khu vực này đang giảm dần.