Giá vàng, giá dầu tăng và những hệ lụy kinh tế từ xung đột Nga-Ukraine

Xung đột Nga - Ukraine được nhận định là một bước leo thang lớn của một cuộc Chiến tranh Lạnh mới. Tình hình này đẩy thế giới bước vào thời kỳ suy thoái địa chính trị, gây ra những hậu quả kinh tế và tài chính to lớn với thế giới.

Tình trạng suy thoái kèm lạm phát

Một vấn đề lớn hiện nay là thị trường và các nhà phân tích chính trị đánh giá thấp tác động của khủng hoảng Nga - Ukraine đối với kinh tế và tài chính thế giới. Cuộc khủng hoảng hiện tại có thể là một bước ngoặt bất ngờ về địa chính trị. Những tác động và ý nghĩa lâu dài của nó không phải chuyện phóng đại.

Về khía cạnh kinh tế, khả năng xảy ra suy thoái kèm lạm phát toàn cầu là rất cao. Các nhà phân tích đang tự hỏi liệu Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và các ngân hàng trung ương lớn khác có thể "hạ cánh" nhẹ nhàng khỏi cuộc khủng hoảng và hậu quả của nó hay không?

Đừng trông chờ vào điều đó! Cuộc chiến ở Ukraine sẽ gây ra một cú sốc lớn về nguồn cung tiêu cực trong nền kinh tế toàn cầu vẫn đang quay cuồng với dịch Covid-19 và áp lực lạm phát tích tụ kéo dài suốt năm qua. Cú sốc sẽ làm giảm tốc độ tăng trưởng và gia tăng lạm phát.

Tác động ngắn hạn tới thị trường tài chính của cuộc chiến đã quá rõ ràng. Đối mặt với cú sốc của tình trạng chính trị mang rủi ro lớn, thị trường chứng khoán toàn cầu có thể sẽ di chuyển từ phạm vi điều chỉnh hiện tại (-10%) sang thị trường đang suy giảm (-20% trở lên). Lợi suất trái phiếu chính phủ sẽ giảm trong một thời gian và sau đó tăng lên sau khi lạm phát trở nên bất ổn.

Giá dầu và khí đốt tự nhiên sẽ còn tiếp tục tăng vọt, thậm chí đến hơn 100 USD/thùng, cũng như giá cả của nhiều mặt hàng khác leo thang vì cả Nga và Ukraine đều là những nước xuất khẩu nguyên liệu thô và thực phẩm lớn. Đặc biệt, các loại tiền tệ an toàn như vàng sẽ còn tăng giá hơn nữa.

Suy thoái kinh tế và tài chính từ xung đột tất yếu sẽ dẫn đến cú sốc lạm phát đình trệ lớn nhất ở Nga và Ukraine, tiếp theo là Liên minh châu Âu (EU) do sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga.

Ngay cả Mỹ cũng sẽ bị ảnh hưởng. Do thị trường năng lượng thế giới hội nhập sâu rộng nên giá dầu toàn cầu tăng đột biến sẽ tác động mạnh đến giá dầu thô của Mỹ.

Các điều kiện tài chính thắt chặt dẫn tới hậu quả là ảnh hưởng đến niềm tin của doanh nghiệp, người tiêu dùng và nhà đầu tư, làm trầm trọng thêm hệ quả tiêu cực trên quy mô lớn ở cả Mỹ và trên toàn cầu.

Các biện pháp trừng phạt của các nước phương Tây với Nga, dù ít hay nhiều, kể cả với mục đích để răn đe trong tương lai, chắc chắn sẽ gây tổn hại không chỉ cho Nga mà còn cả Mỹ, phương Tây và các thị trường mới nổi.

Hơn nữa, không loại trừ khả năng Nga sẽ đáp trả các biện pháp trừng phạt mới của phương Tây bằng cách giảm mạnh sản lượng dầu để đẩy giá dầu toàn cầu lên cao hơn nữa. Động thái này sẽ mang lại lợi ích ròng cho Nga, miễn là mức tăng thêm về giá dầu lớn hơn mức giảm xuất khẩu dầu.

Tổng thống Nga Vladimir Putin biết rằng ông có thể gây ra thiệt hại cân xứng cho các nền kinh tế và thị trường phương Tây, bởi vì trong thập kỷ qua, ông đã xây dựng một lá chắn tài chính chống lại các lệnh trừng phạt kinh tế bổ sung.

Kiểm soát thiệt hại bị hạn chế

Một cú sốc đình lạm sâu rộng cũng là một kịch bản ác mộng đối với các ngân hàng trung ương và họ sẽ gặp nhiều chỉ trích dù phản ứng hay không. Mặt khác, nếu các ngân hàng quan tâm đến các chỉ số tăng trưởng thì nên trì hoãn việc tăng lãi suất đột ngột. Tuy nhiên, với bối cảnh hiện tại, khi lạm phát đang tăng thì việc thắt chặt chính sách chậm hơn có thể đẩy nhanh việc giảm kỳ vọng lạm phát, làm trầm trọng thêm tình trạng đình lạm.

Mặt khác, nếu các ngân hàng trung ương chấp nhận khó khăn, thì cuộc suy thoái đang rình rập sẽ trở nên trầm trọng hơn. Lạm phát sẽ phải đối mặt với tỷ lệ chính sách danh nghĩa và thực tế cao hơn, làm tăng giá tiền, và do đó làm suy thoái nền kinh tế nói chung. Thế giới đã từng chứng kiến kịch bản này hai lần với cú sốc giá dầu vào năm 1973 và 1979.

Trong bối cảnh mới này, Mỹ sẽ càng thêm áp lực trong việc đạt được thỏa thuận hợp tác với Iran, một nguồn cung dầu tiềm năng khác, về việc khôi phục Thỏa thuận hạt nhân năm 2015.

Tệ hơn nữa, trong trường hợp Mỹ không đạt được thỏa thuận, Iran sẽ tiếp tục thúc đẩy chương trình hạt nhân của mình, làm tăng nguy cơ các cuộc tấn công nhằm vào Iran. Điều đó sẽ tạo ra một cú sốc nguồn cung hai con số âm cho nền kinh tế toàn cầu.

Kết quả là các ràng buộc địa chính trị khác nhau sẽ hạn chế nghiêm trọng khả năng của phương Tây trong việc chống lại cú sốc đình lạm do cuộc chiến ở Ukraine gây ra.

Tác động không dừng lại

Hiện nay, các nhà lãnh đạo phương Tây khó có thể dựa vào chính sách tài khóa để đối phó với những tác động từ cú sốc Ukraine. Mỹ và nhiều nền kinh tế phương Tây khác đang cạn kiệt nguồn tài chính, vì vừa trải qua đại dịch Covid-19. Các chính phủ vốn đã tích tụ các khoản thâm hụt và việc trả các khoản nợ này sẽ trở nên tốn kém hơn nhiều trong tình trạng lãi suất cao hơn.

Quan trọng hơn, kích thích tài khóa là phản ứng chính sách sai lầm đối với cú sốc nguồn cung bị trì trệ. Mặc dù nó có thể làm giảm tác động tăng trưởng tiêu cực từ cuộc xung đột, nhưng nó sẽ làm gia tăng áp lực lạm phát.

Và nếu các nhà hoạch định chính sách dựa vào cả chính sách tiền tệ và tài khóa để đối phó với khủng hoảng này, thì hậu quả của lạm phát đình trệ sẽ càng trở nên nghiêm trọng hơn, do tác động gia tăng lên lạm phát dự kiến.

Rõ ràng, các quốc gia đang phải đối mặt với một cú sốc nguồn cung tiêu cực trong một thế giới mà lạm phát đang tăng cao.

Có lẽ, nhiều người muốn tin rằng xung đột Nga - Ukraine sẽ chỉ có tác động nhỏ và tạm thời tới kinh tế và tài chính toàn cầu. Bởi rốt cuộc, Nga chỉ chiếm 3% nền kinh tế toàn cầu và Ukraine còn ít hơn nhiều. Tuy nhiên, nên nhớ rằng các quốc gia Arab, từng áp đặt lệnh cấm vận dầu mỏ vào năm 1973 và cách mạng Iran năm 1979, chiếm tỷ trọng GDP toàn cầu thậm chí còn ít hơn Nga hiện nay.

Tác động toàn cầu từ cuộc xung đột Nga - Ukraine sẽ tác động trực tiếp tới dầu và khí đốt tự nhiên, nhưng nó sẽ không dừng lại ở đó. Các tác động trực tiếp này sẽ giáng một đòn mạnh vào niềm tin toàn cầu tại thời điểm mà sự phục hồi sau đại dịch còn mong manh.