Hệ lụy từ cơn địa chấn đồi Capitol

Sự kiện trăm năm có một

Ngày 3/10, với 216 phiếu thuận và 210 phiếu chống, các Hạ nghị sĩ Mỹ đã bỏ phiếu thông qua quyết định cách chức Chủ tịch Hạ viện Mỹ Kevin McCarthy.

Trước đó, Đảng Cộng hòa đang kiểm soát Hạ viện với đa số sít sao, 221 ghế so với 212 ghế của đảng Dân chủ. Trong bối cảnh đó, chỉ cần 5 người “nổi loạn” là có thể đe dọa quyền lực của ông McCarthy một khi tất cả các đảng viên đảng Dân chủ đều bỏ phiếu phế truất. Kịch bản này đã xảy ra khi có 8 Hạ nghị sĩ đảng Cộng hòa cùng 208 Hạ nghị sĩ đảng Dân chủ đã ủng hộ đề xuất “làm trống” vị trí Chủ tịch Hạ viện của Hạ nghị sĩ đảng Cộng hòa tại bang Florida, ông Matt Gaetz.

Ngay sau đó, ông McCarthy chỉ trích ông Gaetz hành động vì tư thù cá nhân, sau khi Hạ nghị sĩ bang Florida này bị điều tra vì cáo buộc phạm tội. Cựu Chủ tịch Hạ viện nói ông đã “mất việc vì tuân thủ luật pháp và sự tiếp nối của chính phủ”.

Trong khi đó, Hạ nghị sĩ Matt Gaetz đã phủ nhận các cáo buộc này, khẳng định hành động của mình là nhằm ngăn chặn “thất bại chính sách” của ông McCarthy.

Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, Hạ viện Mỹ loại bỏ lãnh đạo của mình. Ngày 19/3/1910, cơ quan lập pháp này từng cố gắng làm điều tương tự, song Chủ tịch Hạ viện Joseph G. Cannon của đảng Cộng hòa đã vượt qua cuộc bỏ phiếu này.

Ngoài ra, ông Kevin McCarthy đã trở thành Chủ tịch Hạ viện có thời gian đương chức ngắn nhất nước Mỹ trong gần 150 năm qua với 269 ngày (7/1-3/10/2023). Trước đó, năm 1875, ông Michael C. Kerr chỉ phục vụ trên cương vị này vỏn vẹn 258 ngày. Kỷ lục ngắn nhất được ghi nhận là ông Theodore Pomeroy, người chỉ đảm nhận cương vị này trong một ngày, ngày 3/3/1869. Chính trị gia này đã được phê chuẩn để lấp chỗ trống, chờ người thay thế sau khi Hạ nghị sĩ Schuyler Colfax từ chức để trở thành phó tướng của Tổng thống Ulysses S. Grant. Tuy nhiên, đây là điều Hạ nghị sĩ này chấp nhận, khi đã công bố sẽ nghỉ hưu vào ngày 4/3.

Với kết quả này, đồng minh của ông McCarthy, Hạ nghị sĩ đảng Cộng hòa Patrick McHenry đảm nhận vị trí tạm quyền. Song ông chỉ có thể tại vị trong 3 ngày, thực hiện các “yêu cầu thực hiện các nhiệm vụ cần thiết và phù hợp trong lúc bỏ phiếu để bầu một Chủ tịch mới”. Đây là một quy trình phức tạp và có thể kéo dài, khi ông McCarthy từng trải qua 15 vòng bỏ phiếu để trở thành Chủ tịch Hạ viện.

Tác động nghiêm trọng

Vậy sự kiện này sẽ tác động như thế nào tới nội bộ chính phủ Mỹ?

Đầu tiên, việc Chủ tịch Hạ viện của đảng chiếm đa số tại cơ quan lập pháp này bị phế truất do chính nghị sĩ đảng này khởi xướng sẽ gây tổn hại đoàn kết nội bộ của đảng Cộng hòa. Sự kiện trăm năm có một này cũng tác động tiêu cực tới vị trí của đảng trong Hạ viện và Thượng viện. Ngoài ra, điều này sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới nỗ lực của đảng Cộng hòa trong cuộc bầu cử Tổng thống năm 2024.

Thứ hai, sự kiện này là minh chứng rõ nét nhất cho những rắc rối bủa vây lưỡng viện của Mỹ trong thời gian gần đây. Trước đó, Thượng nghị sĩ kỳ cựu đảng Dân chủ Bob Menendez phải tạm thời rời vị trí đứng đầu Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ để tham gia phiên xét xử các cáo buộc chống lại ông về tội tham nhũng.

Ông Menendez bị cáo buộc đã chia sẻ bản vẽ chi tiết về trụ sở Đại sứ quán Mỹ tại Ai Cập, thông qua vợ mình, với một doanh nhân của đất nước Bắc Phi, người sau đó đã gửi thông tin này về cho Cairo. Ngoài ra, ông bị cho là đã công bố những thông tin nội bộ liên quan tới viện trợ của Mỹ dành cho Ai Cập.

Gần đây, lãnh đạo phe thiểu số tại Thượng viện, Thượng nghị sĩ lão làng Mitch McConnell liên tục “đứng hình” trong các buổi phát biểu công khai. Mới đây, Thượng nghị sĩ kỳ cựu đảng Dân chủ, bà Dianne Feinstein vẫn tham gia hoạch định chính sách cho đến những tháng cuối cùng trước khi bất ngờ qua đời ở tuổi 90. Điều này khiến không ít cử tri Mỹ quan ngại về sức khỏe và tinh thần của lãnh đạo nói riêng và thành viên lưỡng viện nói chung, khi cả hai cơ quan lập pháp quan trọng của xứ cờ hoa vẫn là sân chơi của các “lão làng”.

Thứ ba, việc ông McCarthy mất chức Chủ tịch Hạ viện có thể giảm bớt rào cản đối với chính phủ hiện tại, song sẽ đặt ra các thách thức khác không kém phần phức tạp. Trước hết, dù ông McCarthy gây khó khăn cho chính quyền ông Joe Biden, song đây vẫn là người mà các quan chức Nhà Trắng đã “quen mặt”.

Quan trọng hơn, sự thay đổi ở Hạ viện có thể khiến việc tìm kiếm thỏa thuận về ngân sách chính phủ cuối cùng trở nên khó khăn. Trước đó, cơ quan lập pháp do ông McCarthy lãnh đạo chỉ thông qua ngân sách tạm thời với số phiếu sít sao.

Trong bối cảnh đó, việc ông Kevin McCarthy bị cách chức Chủ tịch Hạ viện Mỹ vào thời điểm này có thể để lại hệ quả nghiêm trọng tới nội bộ của xứ cờ hoa.