Hệ lụy từ việc tiếp tục trì hoãn Brexit cho cả EU

Phần lớn phân tích về Brexit đều tập trung vào mớ bòng bong hiện tại trong hoạt động chính trị của Anh. Câu hỏi đặt ra rằng: Thủ tướng Anh Theresa May có thể làm cách nào để tập hợp đa số ủng hộ thỏa thuận của bà? Một phần câu trả lời nằm ở các lựa chọn thay thế có sẵn cho Quốc hội, một phần nằm ở cơ cấu của cuộc bỏ phiếu và một phần nằm ở việc xác định thời điểm.

Cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu, được tổ chức vào tháng 5 tới, đe dọa sẽ làm phức tạp đáng kể quy trình ra quyết định của cả Anh lẫn EU. Sẽ là an toàn khi nói rằng không ai, kể cả những người muốn Anh ở lại EU nhất, nóng lòng muốn thấy Anh tham gia cuộc bầu cử đó.

Xét tới môi trường chính trị gay gắt ở Anh và sự chia rẽ sâu sắc của nước này về EU, cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu sẽ là sự kiện gây bất bình trong dân chúng. Điều đó có nghĩa là Anh hoặc phải rời khỏi EU vào ngày 29/3 theo kế hoạch, hoặc phải trì hoãn Brexit một thời gian ngắn cho đến khi cuộc bầu cử diễn ra. Thay vào đó, EU cần đưa ra lý do chính đáng nào đó kéo dài hơn nữa thời gian gia hạn để không cho Anh tham gia cuộc bầu cử.

Khi "nỗi đau" kéo dài

Điều phức tạp nhất chính là triển vọng kéo dài thời gian gia hạn. Nhiều nhà phân tích tin rằng, họ có thể tìm ra một giải pháp chính trị nào đó để né tránh nghĩa vụ của Anh theo quy định trong hiệp ước là phải mang lại cho người dân nước này một sự đại diện trực tiếp và tương xứng tại Nghị viện châu Âu. Tuy nhiên, đây vẫn sẽ là một đề xuất phức tạp, mâu thuẫn với các nguyên tắc cơ bản của cả Nghị viện châu Âu lẫn EU.

Theo đó, họ có thể tuyên bố rằng các đảng chính thống của châu Âu chỉ ủng hộ dân chủ ở cấp châu Âu khi họ tin rằng kết quả sẽ phù hợp với mong muốn của họ. Do đó, vấn đề đầu tiên với việc kéo dài thời gian gia hạn là nó sẽ yêu cầu phần còn lại của châu Âu, buộc Anh phải tham gia bầu cử châu Âu theo cách nào đó.

Vấn đề thứ hai với việc kéo dài thời gian gia hạn là nó sẽ giải phóng các động lực thúc đẩy chính trị ở Anh, có khả năng khiến nước này trở nên thách thức hơn nữa. Chính phủ hiện nay không có sự ủng hộ cho bất kỳ thỏa thuận nào bao gồm cả giải pháp tình thế cho vấn đề Bắc Ireland.

Do đó, bất kỳ sự kéo dài thời gian gia hạn nào cũng phải bao gồm một tiến trình chính trị nào đó giúp thay đổi tỷ lệ ủng hộ trong Quốc hội hoặc thông qua một cuộc trưng cầu dân ý thứ hai, hoặc thông qua một cuộc bầu cử quốc gia, hoặc cả hai. Theo quan điểm của châu Âu, hầu hết các lựa chọn chính trị này của Anh đều không hấp dẫn. Một chính phủ mạnh mẽ và ủng hộ Brexit của đảng bảo thủ sẽ dẫn đến một sự kết hợp không lành mạnh giữa những lời hăm dọa ầm ĩ và nguy cơ xung đột trong bất kỳ cuộc đàm phán nào.

Hướng đi nào đỡ tồi tệ nhất?

Anh có thể luôn đưa ra đảm bảo để bù đắp cho phần lớn những khiếm khuyết mà phân tích này đã chỉ ra. Câu hỏi đặt ra là liệu những đảm bảo như vậy có đáng tin hơn thỏa thuận hiện đang được đàm phán hay không. Điều đó không có nghĩa là coi nhẹ khả năng EU sẽ tìm ra một công thức nào đó để xoay xở vượt qua. 

Khả năng liên minh sẽ trì hoãn điều này được thể hiện trong những vòng sửa đổi hiệp ước kéo dài vô tận diễn ra sau thỏa thuận về EU tại Maastricht và trong suốt cuộc khủng hoảng tài chính gần đây.

Việc kéo dài Brexit thêm một thời gian ngắn sẽ khiến mọi việc trở nên dễ dàng hơn vì điều đó sẽ không đòi hỏi phải có sự thỏa hiệp về các nguyên tắc dân chủ của EU hay sự toàn vẹn về thể chế của Nghị viện châu Âu. Nếu Thủ tướng Theresa May kêu gọi kéo dài thêm một thời gian ngắn, thì điều đó sẽ có thể đồng nghĩa với việc bà hoặc là thất bại trong việc kêu gọi một cuộc bỏ phiếu có ý nghĩa lần thứ 3 về thỏa thuận thông qua đàm phán của mình, hoặc là thất bại trong việc đảm bảo thỏa thuận này được Quốc hội thông qua.

Tuy nhiên, dù thế nào đi nữa, Anh cũng sẽ không tiến gần hơn tới việc chấp nhận giải pháp tình thế cho vấn đề Ireland. Triển vọng kéo dài Brexit thêm một thời gian ngắn không có khả năng làm thay đổi tính toán đó của Quốc hội và nó có thể tạo ra những động lực chính trị không ngờ tới.

Điều đáng cân nhắc là tính tương tác giữa việc kéo dài thêm một thời gian ngắn và cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu. Nếu phần còn lại của châu Âu chấp nhận kéo dài thêm một thời gian ngắn thì Anh sẽ phải đối mặt với tình cảnh tồi tệ vào cuối tháng 5, trước thềm cuộc cạnh tranh ở châu Âu.

Bên cạnh đó, việc kéo dài Brexit một lần nữa sẽ gây ra toàn bộ các vấn đề liên quan đến việc phủ nhận quyền đại diện dân chủ của Anh. Đây không phải là những vấn đề không thể giải quyết được, các chuyên gia nước này nhận định.

Vấn đề đơn giản là thời gian đã hết. Bất kỳ thông điệp tích cực nào về tương lai của châu Âu sẽ bị thay thế bởi sự chỉ trích về việc nước Anh và phần còn lại của EU xử lý thế nào với phần kết của mối quan hệ giữa họ. Điều này hoàn toàn không có nghĩa là việc thực thi nghiêm chỉnh hạn chót ngày 29/3 là một triển vọng hấp dẫn. Tuy nhiên, nó mang lại cho họ cơ hội để chứng tỏ khả năng đối phó với thách thức. Điều này cũng cho phép họ lấy Anh (trong tình cảnh khốn khó của nước này) làm bài học chân thực về tổn thất mà một hình thức hoàn toàn tiêu cực của chủ nghĩa hoài nghi châu Âu có thể gây ra. Đây sẽ không phải là những thông điệp dễ dàng được chấp nhận trong thời gian trước khi diễn ra cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu, mà chúng dễ bị coi là không dân chủ hoặc không có giá trị.

Tất cả những điều này cho thấy nước Anh sẽ không bị buộc phải chấp nhận thỏa thuận thông qua đàm phán của bà May. Nếu Quốc hội Anh cho phép bà May tiến hành một cuộc bỏ phiếu có ý nghĩa lần thứ 3, và nếu đa số nghị sĩ quyết định ủng hộ thỏa thuận này, thì tất cả những phân tích này sẽ trở nên không liên quan.

Lý do đưa ra lập luận này là để cân nhắc điều có thể xảy ra nếu Quốc hội quyết định một lần nữa bác bỏ thỏa thuận của bà May. Có nhiều lời đồn đoán cũng như nhiều điều không chắc chắn. Tuy nhiên, mọi việc sẽ kết thúc như thế nào ở phần còn lại của châu Âu là điều đáng được quan tâm sát sao hơn. Dù các nhà lãnh đạo châu Âu có nói gì về việc họ sẵn sàng thỏa hiệp, thì sẽ vẫn có một toan tính chính trị vì lợi ích của chính họ chứ không phải của Anh.