Ngày 28/11, buổi sáng sau khi đội tuyển bóng đá nam quốc gia Canada thua đậm trước Croatia với tỷ số 1-4 trong một trận đấu vòng bảng tại World Cup 2022, Sàn giao dịch chứng khoán Toronto (TSX) đã mở cửa trong tình trạng ảm đạm.
Công bằng mà nói, sự ảm đạm này diễn ra trong bối cảnh các thị trường chứng khoán thế giới cũng đang tỏ ra “hụt hơi” trước những quan ngại về tình hình chống dịch nghiêm ngặt của Trung Quốc và xu hướng tăng trưởng chậm lại của kinh tế toàn cầu. Cụ thể, cũng trong phiên 28/11 tại Mỹ, chỉ số S&P 500 đã giảm 1,54%, trong khi chỉ số Dow Jones giảm 1,45%.
Tuy nhiên, người ta vẫn đặt câu hỏi liệu có sự kết nối nào giữa việc Chỉ số S&P/TSX Composite (chỉ số chuẩn của Canada, đại diện cho khoảng 70% tổng vốn hóa thị trường trên Sàn giao dịch chứng khoán Toronto), giảm 0,8% và đội tuyển bóng đá Canada chịu thất bại trên sân bóng ở Qatar không?
| Việc một quốc gia bị loại khỏi World Cup, một trong những giải đấu thể thao có tầm ảnh hưởng lớn nhất có thể ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán nước đó. (Nguồn: Reuters) |
Tâm lý có ảnh hưởng đến quyết định đầu tư?
Trong 20 năm qua, các chuyên gia kinh tế đã tranh luận về tác động của các sự kiện thể thao lớn đối với triển vọng thị trường chứng khoán. Liệu sự đau đớn hay ngây ngất của người hâm mộ thể thao có ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của họ?
Đối với những chuyên gia kinh tế tin rằng thị trường bị chi phối bởi cảm xúc và các câu chuyện, sự kiện World Cup cung cấp một nghiên cứu lý tưởng.
Alex Edmans, hiện là Giáo sư về tài chính tại Trường Kinh doanh London (Vương quốc Anh), đã viết trong một bài báo có ảnh hưởng năm 2007 về tác động của các trận cầu mang tầm cỡ quốc tế đối với thị trường chứng khoán, rằng: “Thật khó để tưởng tượng một sự kiện định kỳ nhưng lại mang đến sự thay đổi tâm trạng đáng kể đối với phần lớn dân số của một quốc gia (như World Cup)”.
Giáo sư Edmans và các đồng tác giả bài báo đã nghiên cứu hàng trăm trận cầu quốc tế giữa 39 quốc gia từ năm 1973 đến năm 2004. Họ phát hiện ra rằng việc một đội tuyển quốc gia nam bị loại khỏi một giải đấu quốc tế lớn có xu hướng khiến lợi suất thị trường chứng khoán của quốc gia đó giảm khoảng 38 điểm cơ bản vào ngày hôm sau.
Trong đó, việc bị loại khỏi World Cup, một trong những giải đấu thể thao quan trọng và có tầm ảnh hưởng lớn nhất, thậm chí còn có tác động rõ rệt hơn, với việc khiến lợi nhuận của thị trường chứng khoán giảm khoảng 49 điểm cơ bản vào ngày hôm sau.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu không tìm thấy bằng chứng nào cho thấy thị trường phản ứng tích cực với một chiến thắng.
Giáo sư Edmans và các đồng tác giả đã viết: “Các tài liệu về tâm lý học ghi nhận sự khác biệt đáng kể trong hành vi của người hâm mộ sau những trận thắng và thua. Cụ thể, trong khi sự thất bại trong một trận bóng được chứng minh thường đi kèm với sự gia tăng số cơn đau tim, tội phạm và tự tử, thì lại không có bằng chứng nào cho thấy sự cải thiện tâm trạng ở mức độ tương tự sau các trận thắng. Sự bất đối xứng này cho thấy chúng ta nên tập trung quan sát những tác động của các trận thua bóng đá hơn là những trận thắng”.
Các nghiên cứu có đáng tin cậy?
Một nghiên cứu của Ngân hàng trung ương Canada, được xuất bản năm 2014, cho thấy các nhà đầu tư thường phản ứng với trận đấu World Cup theo thời gian thực - chứ không chỉ là ngày hôm sau - nếu các trận đấu diễn ra vào thời điểm các thị trường tài chính đang mở cửa.
Michael Ehrmann, người từng là Giám đốc nghiên cứu của Ngân hàng trung ương Canada và hiện là trưởng bộ phận nghiên cứu chính sách tiền tệ của Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), đã xem xét biến động của một cổ phiếu được niêm yết chéo (cross-listed stock, chỉ một công ty niêm yết cổ phiếu của mình trên một hoặc nhiều sở giao dịch chứng khoán nước ngoài, bên cạnh sàn giao dịch trong nước) là STMicroelectronics trong World Cup 2010 diễn ra ở Nam Phi.
STMicroelectronics là một công ty đa quốc gia Pháp-Italy, có trụ sở hoạt động và điều hành đặt tại đô thị Plan-les-Ouates gần bang Geneva ở Thụy Sỹ, chuyên thiết kế, sản xuất và tiếp thị chip điện tử. Công ty này được niêm yết trên cả Sàn giao dịch chứng khoán Paris và Sàn giao dịch chứng khoán Milan.
Ông Ehrmann và một người quen là David-Jan Jansen đã so sánh chuyển động giá theo từng phút trên mỗi sàn giao dịch chứng khoán trong thời gian diễn ra các trận đấu của hai đội tuyển Pháp và Italy. Trong đó, họ đặc biệt chú ý đến hai trận đấu loại trực tiếp, đó là trận thua Italy thua 2-3 trước Slovakia và trận Pháp thua 1-2 trước Nam Phi.
Ông Ehrmann và ông Jansen cho biết: “Giá cổ phiếu (của STMicroelectronics) ở quốc gia có đội tuyển thua trận là thấp hơn đáng kể so với giá cổ phiếu (của công ty này) ở các thị trường chứng khoán khác, mức chênh lệch lên tới 7 điểm cơ bản”.
| Các nhà nghiên cứu không tìm thấy bằng chứng nào cho thấy thị trường phản ứng tích cực với một chiến thắng. (Nguồn: PBS News Hour) |
Họ nói thêm: “Xác suất định giá thấp tăng lên khi trận đấu diễn ra và nguy cơ đội bóng bị loại khỏi giải đấu trở nên rõ ràng hơn”.
Mặc dù vậy, quan điểm cho rằng điều kiện thị trường phản ứng với kết quả các trận đấu bóng đá đã không được chấp nhận rộng rãi. Điều này đặt ra một câu hỏi về bản chất của thị trường tài chính, đó là các thị trường có đang hoạt động hiệu quả và hợp lý hay không? Liệu giá cổ phiếu chỉ phản ánh tất cả các thông tin kinh tế liên quan hay dễ bị kích động một cách phi lý bởi những yếu tố khác?
Một tài liệu đánh giá năm 2018 của các chuyên gia kinh tế đến từ trường Đại học Augsburg đã phát hiện ra rằng các nhà nghiên cứu có xu hướng phóng đại mối tương quan giữa kết quả của các trận đấu bóng đá và chuyển động trên thị trường chứng khoán. Họ chỉ lựa chọn những dữ liệu ủng hộ giả thuyết của mình và loại trừ những dữ liệu không ủng hộ.
Dữ liệu về sự liên kết giữa màn trình diễn của đội tuyển bóng đá quốc gia nam Canada và thị trường chứng khoán nước này trong thời gian diễn ra World Cup 2022 là không đủ để đưa cuộc tranh luận đến hồi kết.
Chỉ biết rằng, Chỉ số S&P/TSX Composite (chỉ số chuẩn của Canada, đại diện cho khoảng 70% tổng vốn hóa thị trường trên Sàn giao dịch chứng khoán Toronto), đã tăng 0,3% hôm 23/11, ngày Canada thua Bỉ 0-1. Tuy nhiên, chỉ số này sau đó đã giảm trong phiên 28/11, sau trận thua của Canada trước Croatia một ngày trước đó.