Ngày 5/7, tại Hà Nội, Học viện Tài chính (Viện Kinh tế-Tài chính) phối hợp với Cục Quản lý Giá (Bô Tài chính) tổ chức Hội thảo diễn biến thị trường, giá cả ở Việt Nam 6 tháng đầu năm và dự báo năm 2022.
Tại Hội thảo, các chuyên gia kinh tế đã cùng thảo luận các khía cạnh liên quan đến thị trường, giá cả 6 tháng đầu năm. Trên cơ sở đó, đưa ra những căn cứ khoa học và thực tiễn để dự báo và đề xuất giải pháp kiểm soát lạm phát, thực hiện “mục tiêu kép” trong điều kiện bình thường mới của năm 2022 và những năm tiếp theo.
| Hội thảo diễn biến thị trường, giá cả ở Việt Nam 6 tháng đầu năm và dự báo năm 2022 ngày 5/7. (Ảnh: Vân Chi) |
Nỗi sợ "kép" lạm phát kèm suy thoái
Thông tin tại Hội thảo, PGS. TS. Nguyễn Trọng Cơ, Giám đốc Học viện Tài chính cho biết, tình hình kinh tế thế giới 6 tháng đầu năm 2022 diễn ra trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế thế giới được dự báo giảm so với các dự báo đưa ra trước đó.
Tháng 6/2022, Ngân hàng Thế giới (WB) dự báo tăng trưởng toàn cầu năm 2022 chỉ đạt 2,9%, giảm 1,2 điểm phần trăm so với dự báo đưa ra vào tháng 1/2022. Cùng với đó, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo tăng trưởng toàn cầu ở mức 3,6%, giảm 0,8 điểm phần trăm. Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) dự báo chỉ đạt mức 3%, giảm 1,5 điểm phần trăm; Liên hợp quốc dự báo chỉ tăng trưởng 3,1%, giảm 0,9 điểm phần trăm.
Đáng chú ý, giá các loại hàng hóa thiết yếu trên thị trường thế giới tăng cao, đặc biệt là giá dầu thô, khí đốt tự nhiên và khí tự nhiên hóa lỏng tăng mạnh nhất kể từ năm 2011, gây nguy cơ khủng hoảng an ninh năng lượng, lương thực, tạo áp lực lớn đến lạm phát toàn cầu.
Lạm phát ở nhiều nước phương Tây đã lên mức cao nhất trong khoảng 30 - 40 năm gần đây (ví dụ: chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 5/2022 của Mỹ tăng 8,6%; của khối Eurozone tháng 6 tăng 8,6%; của Anh tháng 5/2022 tăng 9,1%...)
Trước bối cảnh đó, Đảng và Chính phủ đã kịp thời ban hành nhiều Chỉ thị, Nghị quyết quan trọng và chỉ đạo các ngành, các cấp triển khai thực hiện một cách quyết liệt, góp phần quan trọng giúp cho kinh tế - xã hội Việt Nam 6 tháng đầu năm 2022 2 khởi sắc ở hầu hết các ngành, lĩnh vực.
CPI bình quân 6 tháng đầu năm 2022 tăng 2,44% so với bình quân cùng kỳ năm 2021, đây là mức tăng cao hơn của bình quân cùng kỳ năm 2021, nhưng thấp hơn khá nhiều so với mức tăng CPI bình quân 6 tháng của các năm trong giai đoạn từ 2017 - 2020. Lạm phát cơ bản bình quân 6 tháng đầu năm 2022 tăng 1,25% so với bình quân cùng kỳ năm 2021 (cao hơn của bình quân cùng kỳ năm 2021, nhưng thấp hơn khá nhiều so với chỉ tiêu này của các năm 2017 - 2020)…
Lạm phát vẫn trong tầm kiểm soát
Thông tin về tình hình kinh tế và những nguyên nhân chủ yếu tác động tới diễn biến giá cả, thị trường, PGS. TS. Nguyễn Bá Minh, Viện trưởng Viện Kinh tế - Tài chính (Bộ Tài chính) cho biết, CPI bình quân 6 tháng đầu năm 2022 tăng do một số nguyên nhân chủ yếu: Giá xăng dầu trong nước tăng 51,83% so với cùng kỳ năm trước; giá gas tăng 25,92%; giá dịch vụ ăn uống ngoài gia đình tăng 3,5% so với cùng kỳ năm trước (làm CPI chung tăng 0,3 điểm phần trăm) do dịch Covid-19 đã được kiểm soát, nhu cầu ăn ngoài nhà hàng tăng; giá vật liệu, giá gạo tăng…
Tuy nhiên, ông Minh cũng đưa ra dự báo chỉ số CPI của Việt Nam bình quân năm 2022 so với năm 2021 sẽ tăng ở mức 3,3 - 3,9%, do trong 6 tháng cuối năm 2022 thị trường và giá cả ở Việt Nam xuất hiện những nhân tố kiềm chế tốc độ tăng CPI.
Thứ nhất, trên thế giới, tình hình dịch bệnh (Covid-19, đậu mùa khỉ…) sẽ còn diễn biến phức tạp, tương lai cuộc chiến Nga - Ukraine rất khó đoán định, xung đột chính trị trên thế giới còn nhiều bất ổn, khó lường sẽ khiến cho tăng trưởng kinh tế toàn cầu có dấu hiệu giảm tốc và làm cho giá cả nguyên, nhiên vật liệu trên thị trường thế giới khó giữ ở mức cao như 6 tháng đầu năm.
Thứ hai, ở trong nước, sản xuất nông nghiệp ở Việt Nam thời gian qua phát triển khá tốt với nhiều tín hiệu khả quan. Điều này cho thấy cung - cầu nông sản (thịt lợn, lúa gạo, rau quả…) ở Việt Nam những tháng cuối năm 2022 sẽ không căng thẳng, giúp cho giá các mặt hàng lương thực, thực phẩm không bị tăng đột biến…
| Với mức lạm phát hiện nay, dư địa kiểm soát lạm phát trung bình dưới 4% trong năm nay còn khá lớn. (Nguồn: VnEconomy) |
Thứ ba, ở điều hành kinh tế vĩ mô, Việt Nam hiện vẫn chủ động, tích cực triển khai các biện pháp phòng chống dịch bệnh, bình ổn giá cả thị trường, điều hành chính sách tiền tệ kiên định mục tiêu giữ ổn định vĩ mô và kiểm soát lạm phát đã đề ra.
Chuyên gia kinh tế TS. Ngô Trí Long cho rằng, 6 tháng đầu năm kinh tế phục hồi mạnh, nhu cầu sản xuất hàng hóa phục vụ tiêu dùng và xuất khẩu cùng với tác động của giá hàng hóa thế giới đã đẩy giá hàng hóa và dịch vụ thiết yếu tăng lên nhưng nhìn chung, mặt bằng giá cơ bản vẫn trong tầm kiểm soát.
Còn theo TS. Nguyễn Đức Độ, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Tài chính, nhìn chung lạm phát tại Việt Nam trong năm 2022 vẫn đang nằm trong tầm kiểm soát. Với mức lạm phát hiện nay, dư địa kiểm soát lạm phát trung bình dưới 4% trong năm nay còn khá lớn.
Ông Độ đưa ra hai kịch bản cho lạm phát năm nay. Thứ nhất, để lạm phát trung bình cả năm nay vượt mức 4%, lạm phát trung bình trong 6 tháng cuối năm phải ở mức trên 5,56%, tức là trong giai đoạn còn lại của năm 2022 CPI sẽ phải tăng trung bình hơn 0,7%/tháng. Xác suất xảy ra kịch bản này không cao, bởi bất chấp giá xăng dầu và giá các nguyên vật liệu tăng mạnh trong 6 tháng đầu năm, CPI mới chỉ tăng trung bình khoảng 0,5%/tháng”.
Thứ hai, hiện nay, giá xăng dầu và giá nhiều nguyên vật liệu trên thế giới đang có xu hướng giảm khi kinh tế thế giới tăng trưởng chậm lại và Fed tăng lãi suất mạnh với tần suất cao.
Bởi vậy, kịch bản nhiều khả năng xảy ra hơn là giá xăng dầu và giá các nguyên vật liệu sẽ không tăng mạnh trong thời gian tới và tốc độ tăng CPI trong 6 tháng cuối năm 2022 sẽ ở mức thấp hơn 0,5%/tháng. Theo kịch bản này lạm phát trung bình trong năm nay sẽ ở mức dưới 3,5%.
Nguy cơ "nhập khẩu" lạm phát
Tuy nhiên, chuyên gia Ngô Trí Long cũng chỉ ra nhiều thách thức với kinh tế giai đoạn nửa cuối năm 2022. Đó là căng thẳng tại Ukraine vẫn hiện hữu; Chính sách Zero Covid của Trung Quốc và việc gián đoạn, đứt gãy các chuỗi sản xuất, cung ứng toàn cầu sẽ khiến mặt bằng giá cả khó giảm.
Chưa kể việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và nhiều ngân hàng trung ương trên thế giới đang tăng mạnh lãi suất để chống lạm phát có thể gây suy thoái kinh tế toàn cầu. Các nhân tố này sẽ khiến hoạt động thương mại của Việt Nam tăng chậm lại khi đà phục hồi kinh tế toàn cầu giảm.
Ở góc độ nền kinh tế Việt Nam, tác động của dịch Covid-19 đối với các ngành khác nhau nên mức độ phục hồi khác nhau, sức cầu còn yếu, dịch vụ phục hồi chậm. Giải ngân đầu tư công vẫn là thách thức, lạm phát có nguy cơ hiện hữu.
Chuyên gia này cũng cảnh báo, khả năng "nhập khẩu" lạm phát là hiển nhiên trong bối cảnh tắc nghẽn các chuỗi cung ứng, giá năng lượng tăng khiến chi phí vận chuyển tăng... Từ giữa năm đến quý III sẽ là thời điểm căng thẳng của lạm phát vì ảnh hưởng từ lạm phát chung của thế giới cũng như tính lan tỏa của nó đến kinh tế Việt Nam.
Ngoài ra, một rủi ro khác, theo ông Long là sự lệch pha trong chính sách kích thích kinh tế của Việt Nam so với xu hướng chung toàn cầu có thể làm giảm hiệu quả tác động của các chính sách kích thích kinh tế mà Việt Nam đang kỳ vọng.