Kinh tế Trung Quốc: Chọn Zero Covid-19 và chấp nhận trả giá?

Tất nhiên, Trung Quốc không phải là quốc gia duy nhất chọn phương án loại bỏ hoàn toàn dịch bệnh Covid-19 trên con đường phục hồi và phát triển kinh tế. Australia, New Zealand cũng đã từng quyết định theo đuổi chiến lược tương tự và không ít nền kinh tế khác còn đang lưỡng lự trước lựa chọn khó khăn này.

"Zero Covid-19"?

Trong lúc biên giới Trung Quốc vẫn đóng chặt, sự phục hồi kinh tế mạnh mẽ ở bên trong và xuất khẩu vẫn bùng nổ đã thúc đẩy niềm tin rằng, cách ngăn chặn cứng rắn của Bắc Kinh đã đúng hướng, nền kinh tế thứ hai thế giới đang đối phó rất tốt với đại dịch. Nhưng cũng từ đây, các cuộc tranh luận đang diễn ra gay gắt về tác động từ "chiến lược ngăn chặn thế giới bên ngoài" để quyết "nói không với Covid-19" trong nền kinh tế.

Phải chăng Trung Quốc đã chấp nhận "trả giá đắt" để loại bỏ hoàn toàn Covid-19?

Trên thế giới, nhiều nước tuyên bố "đang học cách sống chung với Covid-19", bởi vậy, trong giới quan sát nhiều người cho rằng, mục tiêu loại bỏ hoàn toàn dịch bệnh này có thể khiến Bắc Kinh tự cô lập trong nhiều năm tới. Và dĩ nhiên, cô lập hay đóng cửa nền kinh tế là chính sách kinh tế không bền vững trong dài hạn.

Với những kết quả đạt được, Bắc Kinh hiện tin rằng, việc xử lý đại dịch của họ vượt trội so với các nền kinh tế phương Tây và coi đây là một thành tựu chính trị lớn. Xét về tỷ lệ ca nhiễm bệnh/ tử vong so với quy mô dân số, Trung Quốc thực sự đã rất thành công. Nhưng một vài vấn đề đã nảy sinh sau đó.

Cuối tháng 7, Trung Quốc lại ghi nhận đợt bùng phát dịch Covid-19 mới nhất, bắt nguồn từ TP. Nam Kinh. Tới nay, hơn một nửa trong số 31 tỉnh của Trung Quốc báo cáo ca mắc liên quan tới biến thể Delta, buộc nước này tiếp tục phải kiểm soát chặt biên giới, hạn chế du lịch và xét nghiệm hàng loạt trên toàn quốc. Theo dự báo của Bloomberg, về ngắn hạn, Trung Quốc sẽ chống dịch Covid-19 nghiêm ngặt ít nhất trong năm tới, bởi họ không muốn làm trật bánh "cỗ xe" Thế vận hội mùa Đông.

Tuy nhiên, Bắc Kinh có thể phải trả giá về kinh tế, thậm chí là chính trị trong việc duy trì chính sách đó vô thời hạn, đặc biệt là khi virus SARS-CoV-2 ngày càng có khả năng "lách" vaccine tốt hơn và tạo ra các biến thể mới nguy hiểm hơn. Giáo sư dịch tễ học Chen Zhengming tại Đại học Oxford (Anh) dự báo, sớm hay muộn, Trung Quốc cũng phải thay đổi chiến lược ngăn chặn dịch Covid-19.

Hiện tại, ngoài "chi phí thử nghiệm", các nhà kinh tế lo ngại chiến lược Zero Covid-19 có thể có những tác động mạnh hơn đến nền kinh tế trong những năm tới. Họ lo ngại việc đóng cửa nền kinh tế là cách tiếp cận tạm thời và không bền vững, “Zero Covid-19 có thể ảnh hưởng tới vai trò của Trung Quốc trong mô hình toàn cầu hóa kinh tế”, Liu Zelandao, Giáo sư kinh tế tại Đại học Nam Kinh phân tích.

Tất nhiên, ở một khía cách nào đó, Trung Quốc có hệ thống kinh tế quốc dân hoàn chỉnh và hệ thống lưu thông nội bộ mạnh mẽ, nên ngay cả khi ít tiếp xúc với phần còn lại của thế giới, nước này vẫn có thể tự vận hành ít nhất là trong ngắn hạn. Dù sự phát triển kinh tế và mức sống của người dân sẽ bị ảnh hưởng không ít.

Nhà kinh tế nổi tiếng Yu Yongding, cựu cố vấn Ngân hàng Trung ương Trung Quốc, cho biết, cách tiếp cận không khoan nhượng vẫn phù hợp, nhưng đất nước sẽ phải đối mặt với “rất nhiều khó khăn” và tác động lên nền kinh tế sẽ là “rất lớn”. Theo ông, chi phí hiện tại có thể chịu được và Trung Quốc vẫn có thể kiên trì, đồng thời tận dụng cơ hội này để tăng tỷ lệ tiêm chủng và nâng cao chất lượng vaccine.

Tuy nhiên, ông Yu Yongding khẳng định chắc chắn, trao đổi kinh tế quốc tế sẽ có một số tác động bất lợi. Đây là một cái giá phải trả.

Ngoài ra, nền kinh tế thứ hai thế giới còn phải đối mặt với một khó khăn khác khi các biện pháp kiểm soát biến chủng Delta cũng đánh thẳng vào túi tiền của người tiêu dùng. Mặc dù có những dấu hiệu cải thiện trong nửa đầu năm, nhưng chi tiêu của người tiêu dùng Trung Quốc đã bị ảnh hưởng nặng nề. Những hạn chế đối với ngành du lịch, dịch vụ cũng đe dọa tạo ra sự chênh lệch đáng kể trong các khu vực kinh tế.

Tuy nhiên, với Giáo sư Li từ Đại học Bắc Kinh, đại dịch đã có tác động ngắn hạn đến ngành dịch vụ và du lịch, nhưng ảnh hưởng lâu dài sẽ là "tích cực" vì nó sẽ "thúc đẩy sự chuyển đổi và nâng cấp nền kinh tế của đất nước." Chẳng hạn, trước đây, Trung Quốc cần nhập khẩu rất nhiều thuốc và máy móc y tế, nhưng kể từ khi đại dịch xảy ra, nước này đã có thể tự tin trong sản xuất các sản phẩm chất lượng cao với giá thấp.

Tất nhiên, không phải tất cả các số liệu thống kê đều khả quan như vậy. Covid-19 đã tấn công trực diện vào thị trường việc làm Trung Quốc. Năm ngoái, 24 triệu việc làm đã mất - mức sụt giảm lớn nhất trong lịch sử, theo dữ liệu từ Cục Thống kê quốc gia và Bộ Nhân sự & An sinh xã hội.

Sự lựa chọn khó khăn

Khi các thông tin chính xác và đầy đủ vẫn còn khá thiếu thốn, hiện không có cách nào để so sánh biện pháp chính sách nào tốn ít chi phí hơn. Cũng chưa thể rõ ràng về ưu và nhược điểm của các biện pháp kiểm soát đại dịch, bởi vì tất cả các chính sách đều sẽ phải trả giá.

Một cựu quan chức chính phủ Trung Quốc cho biết, Bắc Kinh đang duy trì cách tiếp cận không khoan nhượng vì sự không chắc chắn liên quan việc sống chung với virus. Ông nói thêm, Bắc Kinh không muốn chấp nhận rủi ro khi chi phí hiện tại có thể nhìn thấy được và vẫn có thể chịu được. Tuy nhiên, Trung Quốc có khả năng chịu đựng trong ngắn hạn đối với cách tiếp cận không khoan nhượng, nhưng cũng khó có thể kéo dài vì nó quá tốn kém.

Chỉ trong hơn một tháng, Bắc Kinh lại một lần nữa đánh bại Covid-19, đưa số trường hợp nhiễm bệnh tại các địa phương xuống mức 0.

Hoạt động thương mại của Trung Quốc trong tháng 8 đã được cải thiện nhiều so với kỳ vọng. Số liệu mới nhất cho thấy xuất khẩu của nước này trong tháng 8 đã tăng 25,6% còn nhập khẩu - một thước đo về nhu cầu nội địa - đã tăng 33,1% so với cùng kỳ năm trước.

Các báo cáo kinh tế khác cho thấy tốc độ tăng trưởng của Trung Quốc chậm lại trong vài tháng qua, đặc biệt là vào cuối tháng 7 và tháng 8 do nước này phải đối mặt với đợt bùng phát Covid-19 lớn nhất kể từ khi đại dịch bùng lên vào đầu năm 2020.

"Chiến thắng" lần này lại khó khăn hơn lần trước, mặc dù các nhà lãnh đạo của quốc gia đông dân nhất thế giới đã sử dụng cùng một chính sách mà họ đã kiên định theo đuổi để dập tắt hơn 30 đợt bùng phát trước đó.

Có thể Bắc Kinh cũng không thể biết chắc chiến thắng này sẽ kéo dài bao lâu? Nhưng mô hình Zero Covid-19 của Trung Quốc đã cho thấy những gì cần thiết để kiểm soát Covid-19 và đặt ra câu hỏi về việc liệu các quốc gia khác có sẵn sàng - hoặc có thể - làm theo những bước đi hà khắc tương tự hay không?

Trong khi đó, khi trở lại với tình trạng bình thường mới, chỉ cần "hé cửa" biên giới, Bắc Kinh sẽ lại phải đối mặt với một lựa chọn khó khăn. Vấn đề đối với họ là phần nhiều thế giới đã không áp dụng cách tiếp cận tương tự. Phần lớn các quốc gia đã phát triển chiến lược đối phó với Covid-19, trong khi cố gắng giảm thiểu tác động kinh tế - xã hội.

Có nghĩa là, khi Trung Quốc phục hồi sau đại dịch, việc mở cửa với phần còn lại của thế giới sẽ không chỉ có giao thương và đi lại, mà còn cả dịch bệnh. Những đợt bùng phát dịch mới nhất đã cho thấy điều đó là sự thật, không phải là một giả thiết.

Như vậy, mối quan hệ đang thay đổi giữa dịch Covid-19 và phát triển kinh tế đã tác động rất lớn đến các nhà hoạch định chính sách.

Trên thế giới, phần nhiều quốc gia đã tin rằng, sẽ không thể lặp lại chiến lược từng được sử dụng vào thời kỳ đầu đại dịch, bao gồm hạn chế khả năng di chuyển nhằm ngăn chặn sự lây lan, đồng thời tung gói kích cầu nhằm kích thích tăng trưởng.

Thực tế cũng cho thấy khó có thể áp đặt một mô hình của một quốc gia nào lên quốc gia nào. Trong khi, đến nay, vẫn chưa quốc gia nào tuyên bố chiến thắng hoàn toàn Covid-19, cũng chưa có mô hình nào được kết luận thực sự chiếm ưu thế hơn, trong cuộc chiến với kẻ thù vô hình mang tên Covid-19.