Kinh tế Trung Quốc ‘hạ nhiệt’ không chỉ bởi vấn đề thuế quan

Trung Quốc được đánh giá cao bởi sở hữu nền kinh tế 25 năm không suy thoái. Thế nhưng, các số liệu công bố gần nhất cho thấy, kinh tế Trung Quốc thực sự đã có dấu hiệu suy giảm.

Lực cản lớn nhất không phải là thuế quan

Theo số liệu do Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc, từ tháng 4-6/2019, Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Trung Quốc đã tăng 6,2% so với cùng kỳ năm ngoái - giảm 0,2% so với quý I/2019. Đây cũng là mức thấp nhất kể từ khi ghi nhận số liệu liên quan vào năm 1992.

Ngay sau khi số liệu được công bố, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã viết lên Twitter cá nhân: "Thuế quan của Mỹ có ảnh hưởng lớn đến các công ty muốn rời Trung Quốc sang các nước khác để tránh thuế. Hàng ngàn công ty đang rời đi. Đây là lý do tại sao Bắc Kinh muốn chốt một thỏa thuận với Washington và họ đang ước gì đừng phá hỏng thỏa thuận ban đầu".

Bất chấp thỏa thuận "ngừng bắn" giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hồi tháng trước, thuế quan của Mỹ đối với hàng hóa trị giá 250 tỷ USD vẫn được áp dụng và đã tấn công các ngành sản xuất và nông nghiệp của Trung Quốc. Một số công ty Mỹ đang chuyển sang nhà cung cấp khác ở các nước châu Á như Việt Nam, Đài Loan, Hàn Quốc và Bangladesh.

Song, các nhà phân tích cho rằng, cuộc chiến thương mại kéo dài không phải là lực cản lớn nhất đối với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Sự ‘‘hạ nhiệt’’ của kinh tế Trung Quốc còn bởi nhiều nguyên nhân khác.

‘‘Núi nợ’’ của Trung Quốc

Trung Quốc đã phải vật lộn trong nhiều năm để kiềm chế một ‘‘núi nợ’’, phát sinh từ các chính sách kích thích kinh tế (gồm cả kênh tiền tệ và tài khoá) được đưa ra trong cuộc khủng hoảng tài chính 2008. Các chuyên gia cho rằng, đây là một trong những nguyên nhân khiến tăng trưởng kinh tế Trung Quốc ‘‘hạ nhiệt’’.

Theo báo cáo từ Viện Tài chính Quốc tế (IIF) có trụ sở tại Washington, tổng nợ của Trung Quốc, gồm nợ công, doanh nghiệp và hộ gia đình, tăng lên 303% GDP trong quý I, từ mức 297% của cùng kỳ năm ngoái.

Bên cạnh đó, báo cáo của IIF cũng cho biết, những nỗ lực của chính phủ Trung Quốc nhằm hạn chế hoạt động cho vay ngầm (đặc biệt là đối với các doanh nghiệp nhỏ) đã giúp giảm mức nợ của khối doanh nghiệp phi tài chính. Tuy nhiên, nợ ròng của các khối khác lại đẩy tổng nợ của Trung Quốc lên hơn 40.000 tỷ USD, chiếm khoảng 15% tổng nợ toàn cầu.

Chính phủ Trung Quốc đã phản ứng bằng cách thắt chặt các quy định trong hệ thống tài chính, thu hẹp quy mô cho vay của ngân hàng và kiểm soát hoạt động cho vay. Nhưng những nỗ lực này cũng khiến các công ty Trung Quốc gặp khó khăn trong việc huy động vốn, đặc biệt là các công ty tư nhân.

Sức mua giảm

Nguyên nhân tác động đến tăng trưởng kinh tế Trung Quốc cũng đến từ người tiêu dùng nước này - những người đang hạn chế chi tiêu vì họ lo lắng cho tương lai của nền kinh tế và mức nợ cá nhân tăng cao.

Doanh số bán lẻ tăng 8.4% trong nửa đầu năm, giảm từ 9% trong cùng kỳ năm ngoái. Một số công ty lớn nhất thế giới đang ‘‘ngấm đòn’’ từ điều này.

Cụ thể, doanh số của Apple tại Trung Quốc đã sụt giảm. Doanh thu của hãng ở khu vực Trung Quốc, bao gồm Hong Kong và Đài Loan đã giảm 21,5% trong quý II so với cùng kỳ một năm trước. Thị trường ô tô Trung Quốc đang ''lao đao'' cũng là minh chứng cho điều này. Tổng chi tiêu cho ô tô chỉ tăng 1,2% trong sáu tháng đầu năm. Ford cho biết hồi đầu tháng này rằng, họ đã bán được ít hơn 22% số xe tại Trung Quốc trong quý II so với cùng kỳ một năm trước. Trong khi, General Motors đã giảm 12% doanh số bán xe tại Trung Quốc trong quý này.

Giảm tốc ổn định

Theo nhận định của các chuyên gia, sự suy thoái kinh tế của Trung Quốc đã diễn ra trước cuộc chiến thương mại với Mỹ vài năm. Tăng trưởng kinh tế Trung Quốc đạt mức cao kỷ lục là 14,2% trong năm 2007 nhưng đã giảm liên tục kể từ khi Trung Quốc phải vật lộn với nhiều áp lực.

Ngoài ra, những nỗ lực của Trung Quốc để chuyển nền kinh tế từ tập trung vào sản xuất sang công nghệ và dịch vụ cũng đã góp phần làm tăng trưởng chậm lại.

Bắc Kinh đã cắt giảm công suất dư thừa trong các ngành công nghiệp nặng như thép, xi măng, đóng tàu, đồng thời, khuyến khích các doanh nghiệp trong nước chuyển sang các khu vực có giá trị gia tăng cao hơn. Quá trình chuyển đổi đó đã chứng kiến ​​sự trỗi dậy của những doanh nghiệp khổng lồ như Tencent, Alibaba và Huawei. Tuy vậy, nó cũng gây ra những ‘‘nỗi đau’’ ngày càng tăng khi các công nhân sản xuất truyền thống phải vật lộn để thay đổi.

Trung Quốc gần đây đã cắt giảm thuế và tăng chi tiêu cơ sở hạ tầng nhằm ngăn chặn sự tăng trưởng khó khăn cho nền kinh tế, nhưng các nhà phân tích cho rằng, mô hình tăng trưởng do nhà nước hỗ trợ có thể không còn hiệu quả.

Brock Silvers, giám đốc điều hành của Kaiyuan Capital có trụ sở tại Thượng Hải cho biết, việc tiếp tục phụ thuộc vào các dự án cơ sở hạ tầng với lợi nhuận ròng dường như không thể phục hồi nền kinh tế Trung Quốc. "Bắc Kinh đã và đang nỗ lực để khắc phục nền kinh tế. Nhưng các biên pháp cũ của họ có thể không khắc phục được các vấn đề mới", ông Brock Silvers nói thêm.