| Đường đua thu hút FDI ngày càng khốc liệt. (Nguồn: VnEconomy) |
Cạnh tranh ngày càng gay gắt
Một thông tin quan trọng được đề cập trong Báo cáo thường niên FDI 2022, do Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) công bố mới đây, đó là Chính phủ các nước phát triển đang có xu hướng hạn chế FDI ra ngoài để tập trung nguồn lực ứng phó với tình trạng suy thoái kinh tế, gia tăng số người thất nghiệp, bảo đảm an ninh quốc gia đối với công nghệ nguồn.
Khi trình bày nội dung Báo cáo, GS-TSKH. Nguyễn Mại, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp FDI, cũng đã viện dẫn một loạt thông tin quan trọng để chứng minh điều này.
Chẳng hạn, Mỹ đã giảm thuế thu nhập doanh nghiệp từ 25% xuống còn 21%; đồng thời cải cách thủ tục cấp phép đầu tư; đưa ra các tiêu chuẩn linh hoạt hơn nhằm nâng cao tính cạnh tranh của một số ngành công nghiệp Mỹ, như năng lượng, ô tô, nhôm, thép, áp thuế cao với hàng nhập khẩu. Thậm chí, Mỹ còn thúc đẩy “mạng lưới kinh tế thịnh vượng” nhằm kết nối các quốc gia đồng minh trong một số chuỗi cung ứng bán dẫn, dịch vụ 5G.
Trong khi đó, theo GS-TSKH. Nguyễn Mại, các nước EU đang thúc đẩy kinh tế “tự chủ chiến lược” thông qua kiểm soát nguồn vốn đầu tư ra nước ngoài. “Đức, Italia quy định kiểm soát chặt chẽ hơn đối với FDI trong các ngành quan trọng. Pháp triển khai chiến lược ‘sản xuất tại Pháp’ nhằm thúc đẩy sản xuất trong nước các ngành có giá trị gia tăng cao, như ô tô, hàng không, công nghệ số”, GS-TSKH. Nguyễn Mại cho biết.
Không những thế, cả Nhật Bản, Hàn Quốc - hai đối tác đầu tư lớn của Việt Nam - cũng đang áp dụng nhiều biện pháp quan trọng. Nhật Bản dành 2 tỷ USD hỗ trợ doanh nghiệp Nhật Bản đưa nhà máy sản xuất từ Trung Quốc về nước và khoảng 200 triệu USD để hỗ trợ doanh nghiệp Nhật Bản di chuyển nhà máy từ Trung Quốc sang nước thứ ba đối với một số ngành ưu tiên. Hàn Quốc cũng ban hành luật thu hút các doanh nghiệp đã đầu tư ở nước ngoài quay về sản xuất - kinh doanh trong nước…
“Như vậy là, dường như chúng ta đang đặt ra cả vấn đề cạnh tranh với các nước xuất khẩu đầu tư”, ông Đặng Xuân Quang, Phó vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), người có nhiều năm làm Phó cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài, đã nói như vậy.
Có thể, sẽ hơi quá khi nói rằng, đây chính là những “đối thủ nặng ký” mới, nhưng rõ ràng, đó là một thực tế mà Việt Nam phải đối mặt, nhất là trong bối cảnh dòng đầu tư toàn cầu, trước mắt là trong năm 2023, được Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) dự báo tiếp tục suy giảm.
Cơ hội nào cho Việt Nam?
Cạnh tranh thu hút FDI đúng là đã ngày càng gay gắt hơn, và các “đối thủ” của Việt Nam đều đã đạt được những thành tựu quan trọng. Chẳng hạn, Indonesia năm 2022 đã thu hút được 45,6 tỷ USD vốn FDI, tăng 44,2% so với năm 2021. Đây là mức tăng trưởng FDI cao nhất thế giới vào năm ngoái. Nên nhớ, đây là số vốn giải ngân, chiếm 54,2% tổng vốn đầu tư nước ngoài đăng ký vào Indonesia năm 2022.
Còn Trung Quốc, mặc dù đóng cửa nền kinh tế vì Covid-19, nhưng vẫn thu hút được ngân khoản khổng lồ, lên tới 1.200 tỷ nhân dân tệ, tăng 6,3% so với năm 2021. Ấn Độ, trong tài khóa 2021 - 2022 cũng đã thu hút được 83,6 tỷ USD vốn FDI...
Việt Nam cũng đạt được con số tích cực trong năm 2022, đó là thu hút được 27,7 tỷ USD vốn đăng ký, 22,39 tỷ USD vốn giải ngân. Tuy nhiên, dòng vốn FDI vào Việt Nam đang có xu hướng chậm lại.
Dẫn lại nhận định của HSBC, Báo cáo thường niên FDI 2022 cho biết, Việt Nam là “một ngôi sao trong chuỗi cung ứng toàn cầu, chiếm được thị phần đáng kể trong nhiều lĩnh vực, bao gồm dệt may, giày dép, điện tử tiêu dùng” và cũng đã tiến lên trong chuỗi cung ứng sản phẩm, trở thành trung tâm sản xuất các sản phẩm điện tử trong hai thập niên gần đây.
Nhưng, khi mà cuộc đua thu hút FDI ngày một căng thẳng hơn, không chỉ đến từ các đối thủ truyền thống, mà còn cả các “đối thủ nặng ký” mới, Việt Nam buộc phải hành động quyết liệt hơn.
“Trong cuộc khảo sát của chúng tôi, 100% doanh nghiệp phản hồi cho rằng, Chính phủ Việt Nam cần nhanh chóng rà soát, điều chỉnh kịp thời chính sách đầu tư nước ngoài cho phù hợp, theo kịp biến động của kinh tế toàn cầu và những thay đổi trong chiến lược thu hút FDI của các nước trên thế giới”, GS-TSKH. Nguyễn Mại cho biết.
GS-TSKH. Nguyễn Mại nhấn mạnh, để cạnh tranh thu hút FDI, hàng loạt vấn đề Việt Nam phải cải cách, như vấn đề về tham nhũng, cải cách thủ tục hành chính, chất lượng cơ sở hạ tầng, chất lượng cung cấp dịch vụ công…
Chưa kể, trọng tâm chính sách cũng phải điều chỉnh. Nếu muốn thu hút nhiều hơn các tập đoàn đa quốc gia trong các lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ tương lai, thì theo GS-TSKH. Nguyễn Mại, cần đề ra các quy định mới về chính sách ưu đãi, thủ tục đầu tư, phương thức tiếp cận nhà đầu tư để thích ứng với yêu cầu của từng đối tác và từng dự án….
“Chính sách ưu đãi đầu tư cần được sửa đổi, bổ sung để thích ứng với định hướng thu hút FDI mới và cuộc cạnh tranh trong khu vực… Bên cạnh đó, cũng cần sửa đổi, bổ sung pháp luật có liên quan đến cơ chế thuế tối thiểu toàn cầu - một vấn đề cấp bách hiện nay, để ứng phó có hiệu quả, vừa tăng nguồn thu ngân sách, vừa tạo môi trường pháp lý hấp dẫn đối với nhà đầu tư quốc tế”, GS-TSKH. Nguyễn Mại khuyến nghị
Trong khi đó, bà Delphine Rousselet, Giám đốc điều hành EuroCham đề cập đến 3 điểm gây cản trở dòng vốn đầu tư từ châu Âu vào Việt Nam. Đó là thiếu rõ ràng trong các quy định, thủ tục hành chính, và visa cho người nước ngoài.
“Nếu Việt Nam có thể cải thiện tốt hơn về thủ tục hành chính, sẽ thu hút được nhiều nhà đầu tư nước ngoài hơn”, bà Delphine Rousselet nói.
Còn ông John Rockhold, Chủ tịch AmCham Hà Nội thì cho rằng, cần tháo gỡ các vấn đề về lãi suất vay vốn đối với đầu tư cho tăng trưởng xanh, để các nguồn lực tỷ USD từ Mỹ có thể đầu tư vào các lĩnh vực năng lượng xanh, logistics, kết cấu hạ tầng ở Việt Nam.
Hiện nay, theo ông John Rockhold, lãi suất lên tới 2 con số là “không thuận lợi” cho các nhà đầu tư.