Lo ngại rủi ro an ninh, đầu tư nước ngoài ‘tháo chạy’ khỏi Hong Kong

Bài viết trên tờ Minh Báo số ra ngày 5/12 cho rằng, kể từ khi phong trào biểu tình phản đối dự luật dẫn độ bùng phát từ năm 2019 cho đến nay, Hong Kong đã trải qua nhiều trạng thái phản ứng khác nhau, từ phản kháng xã hội đầy màu sắc bạo lực, đến tuyên bố “tình trạng khẩn cấp”, xây dựng và ban hành “Luật an ninh quốc gia áp dụng đối với Hong Kong”. Mỗi người có cách kiến giải khác nhau về vấn đề này, tuy nhiên bối cảnh này đã ảnh hưởng không nhỏ đến niềm tin của nhà đầu tư nước ngoài đối với Hong Kong.

Ngày 27/11, Cục xúc tiến đầu tư và Cục Thống kê Khu hành chính đặc biệt Hong Kong (Trung Quốc) công bố kết quả một cuộc khảo sát quy mô lớn. Ngay sau đó, phần lớn các bản tin đều tập trung đăng tải nội dung cho biết rằng, lần đầu tiên các chi nhánh công ty có vốn đầu tư nước ngoài ở Hong Kong sụt giảm trong 11 năm trở lại đây, tuy nhiên trên thực tế mức độ giảm tương đối nhỏ và không biết vấn đề này liệu có phải do tình hình dịch Covid-19 khiến nền kinh tế toàn cầu thu hẹp dẫn đến hay không.

Cuộc khảo sát này đã đặt câu hỏi với hàng nghìn chi nhánh công ty có vốn đầu tư nước ngoài và kết quả thu về là môi trường đầu tư kinh doanh của Hong Kong tương đối kém hơn so với năm 2019. Chính quyền đặc khu không thể xem nhẹ vấn đề này, đặc biệt khi mà các nhà đầu tư nước ngoài đã bày tỏ rất rõ ràng sự quan tâm của họ đối với triển vọng nền pháp trị và chính trị của Hong Kong.

Sự sụt giảm trong đánh giá môi trường đầu tư

Cuộc khảo sát với tên gọi “Khảo sát thường niên đối với những công ty hoạt động ở Hong Kong có công ty mẹ bên ngoài” đã được thực hiện hơn 10 năm qua, mục đích là thống kê số lượng các công ty hoạt động ở Hong Kong có công ty mẹ bên ngoài, cũng như thăm dò ý kiến của họ về sức hấp dẫn của Hong Kong với tư cách là một địa điểm kinh doanh.

Trong quá trình thống kê phân thành ba cấp bao gồm trụ sở chính, văn phòng khu vực và văn phòng địa phương. Thời gian tổ chức cuộc khảo sát của năm ngoái và năm nay đều được tiến hành từ đầu tháng 6 đến giữa tháng 9, lần lượt phản ánh ảnh hưởng của phong trào biểu tình phản đối dự luật dẫn độ và giai đoạn đầu của “Luật an ninh quốc gia áp dụng đối với Hong Kong”.

Đương nhiên, nội dung thu hút sự chú ý nhất trong bản báo cáo khảo sát chính là số lượng chi nhánh ở Hong Kong của các công ty đầu tư nước ngoài lần đầu tiên sụt giảm kể từ xảy ra cuộc khủng hoảng tài chính 2008-2009, từ 9.040 năm 2019 xuống 9.025.

Trong đó, mức độ sụt giảm của trụ sở chính các công ty nước ngoài là lớn nhất, từ 1.541 xuống 1.504 trụ sở. Dịch Covid-19 trong năm nay đã làm cho nền kinh tế toàn cầu rơi vào suy thoái, do đó việc chỉ nhìn nhận sự sụt giảm số lượng chi nhánh của các công ty đầu tư nước ngoài thì không thể khái quát được vấn đề đang xảy ra ở Hong Kong.

Tuy nhiên, phát hiện có ý nghĩa hơn của bản báo cáo khảo sát này là những chi nhánh ở Hong Kong có công ty mẹ ở bên ngoài đánh giá thế nào về môi trường kinh doanh của Hong Kong. Báo cáo khảo sát đã liệt kê ra 16 nhân tố cân nhắc khi kinh doanh ở Hong Kong, đồng thời yêu cầu 9.000 chi nhánh công ty sắp xếp thứ tự 16 nhân tố này theo tầm quan trọng, sau đó tiếp tục yêu cầu họ cho biết những nhân tố này có lợi hay không có lợi cho việc đưa ra quyết định kinh doanh ở Hong Kong.

So với kết quả khảo sát năm 2019, trong số 16 nhấn tố, có 10 nhân tố được các công ty cho là sụt giảm về mặt lợi ích, 5 nhân tố giữ nguyên, chỉ có 1 nhân tố tăng chính là “cung ứng và chi phí văn phòng thương mại công nghiệp”, điều này là do giá cho thuê văn phòng giảm mạnh trong một năm qua.

Hơn nữa, 6 nhân tố quan trọng nhất được các công ty tham gia khảo sát xếp hạng lần lượt là “hệ thống thuế đơn giản và thuế suất thấp”, “sự thông thoáng của tự do thông tin”, “chính quyền trong sạch”, “tính độc lập của hành pháp và tư pháp”, “vị thế của cảng tự do” và “sự ổn định và an ninh chính trị”. Kết quả thu được cho thấy tỷ lệ các công ty đánh giá thuận lợi đã giảm từ 3-10%. Từ đó có thể thấy rằng cảm nhận của các nhà đầu tư nước ngoài đối với Hong Kong đã xấu đi nhiều trong vòng một năm qua.

Đặc biệt, trong 6 nhân tố này, thì “tính độc lập của hành pháp và tư pháp” và “sự ổn định và an ninh chính trị” là hai nhân tố có tỷ lệ sụt giảm lớn nhất tới 10%, chỉ có 36% và 25% các công ty được hỏi cho rằng có lợi cho hoạt động kinh doanh của họ.

Xét cho cùng vấn đề gì về phương diện hành pháp và tư pháp khiến cho các nhà đầu tư nước ngoài cảm thấy quan ngại trong một năm qua? Những người ủng hộ phe bảo thủ nhất định sẽ chỉ ra rằng các sự kiện bạo lực đã phá hoại nền pháp trị, trong khi những người ủng hộ phe tự do thì sẽ liệt kê ra những sự kiện như ban hành luật an ninh quốc gia, thực thi pháp luật mang tính chọn lọc…

Ngoại trừ những sự kiện chính trị của Hong Kong và quan hệ với chính quyền trung ương, lý do xây dựng luật an ninh quốc gia dẫn đến Mỹ xóa bỏ vị thế đặc biệt về thương mại của Hong Kong cũng khiến cho nhà đầu tư nước ngoài cảm thấy bất an. Bên cạnh đó, tỷ lệ các chi nhánh công ty cho rằng “vị thế cảng tự do” của Hong Kong là nhân tố có lợi cũng giảm 6% so với năm trước, xuống còn 53%.

Vị thế Hong Kong bị thay đổi trong mắt các nhà đầu tư

Chắc chắn những nhà lãnh đạo của chi nhánh công ty có trụ sở công ty mẹ ở nước ngoài này đều cho rằng, Hong Kong vẫn có sức hấp dẫn. Tuy nhiên, tỷ lệ có lợi của các nhân tố cân nhắc quan trọng nhất đều giảm xuống rõ nét, điều này đã phát đi tín hiệu cảnh báo với chính quyền trung ương, chính quyền đặc khu, cũng như những cá nhân và tổ chức có sức ảnh hưởng ở Hong Kong.

Nếu như xu thế này tiếp tục diễn ra, e rằng sẽ có thêm nhiều công ty rời khỏi Hong Kong, hoặc hạ thấp tiêu chuẩn chi nhánh ở Hong Kong, lựa chọn nước khác để đặt trụ sở chính ở châu Á.

Quả thực, diễn biến của hơn một năm rưỡi qua đã làm thay đổi vị thế của Hong Kong. Kể từ khi Trung Quốc thực hiện công cuộc cải cách mở cửa đến nay, Hong Kong luôn đóng vai trò cầu nối quan trọng giữa Trung Quốc với thế giới phương Tây.

Cho đến khi bùng phát phong trào biểu tình phản đối dự luật dẫn độ, chính quyền trung ương và đặc khu xác định có sự can thiệp của các thế lực nước ngoài, dẫn đến Ủy ban Thường vụ Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc phải xây dựng luật an ninh quốc gia thay cho Hong Kong, hối thúc Mỹ thay đổi chính sách đối với Hong Kong, nhiều nước phương Tây chấm dứt hiệp ước dẫn độ với Hong Kong…, tất cả đều làm cho Hong Kong không còn là "miền đất hứa" ít rủi ro chính trị trong mắt các nhà đầu tư nước ngoài.

Trong kết quả khảo sát do Cục xúc tiến đầu tư khu hành chính đặc biệt Hong Kong công bố, các chi nhánh công ty có trụ sở công ty mẹ ở nước ngoài được mời tham gia khảo sát cũng đồng thời nêu ra những quan ngại của họ, nếu như năm 2018 chỉ có 8% các chi nhánh công ty nêu ra vấn đề lo ngại liên quan đến chính trị, thì năm 2019 tỷ lệ này tăng lên 30% và tiếp tục nâng lên 37% trong năm nay.

Điều này phản ánh phong trào biểu tình phản đối dự luật dẫn độ đã khiến các nhà đầu tư nước ngoài đột ngột phát hiện ra rằng Hong Kong tồn tại rủi ro an ninh. Đến năm nay, cho dù vào cuối tháng 5 chính quyền trung ương tuyên bố sẽ xây dựng luật an ninh quốc gia về Hong Kong và sẽ ban hành trong tháng 6, nhưng vẫn không thể trấn an các nhà đầu tư nước ngoài.

Sau khi ban hành luật an ninh quốc gia, quả thực mặc dù tình hình xã hội đã ổn định trở lại, nhưng trong mắt các nhà đầu tư nước ngoài vấn đề chính trị của Hong Kong vẫn chưa được giải quyết.

Khi đề cập đến vấn đề dòng vốn “tháo chạy”, nhiều quan chức của chính quyền Hong Kong luôn nói rằng đồng HKD tiếp tục mạnh lên, dòng tiền nóng liên tục đổ vào Hong Kong.

Tuy nhiên, những người am hiểu đều biết rằng phần lớn dòng tiền nóng chảy vào là hướng vào những cổ phiếu mới của các công ty có vốn đầu tư của Trung Quốc liên tục niêm yết trên thị trường chứng khoán Hong Kong và những dòng tiền này sẽ được chuyển vào Đại lục thông qua Hong Kong.

Dòng vốn tháo chạy phản ánh niềm tin lung lay của các nhà đầu tư nước ngoài mất ở Hong Kong, nên lựa chọn phương án rời đi hoặc thu hẹp quy mô hoạt động. Nếu tình hình an ninh ở Hong Kong chưa thực sự ổn định trở lại thì động lực của nền kinh tế và cơ hội việc làm tại Hong Kong đều sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.