Khi còn là thành viên của OON, Bộ Quốc phòng Nga đã chủ động xây dựng biệt đội trinh sát quốc tế bao gồm các máy bay Tu-154M LK-1 và AN-30B tương đối cũ.
| TU-214ON đảm nhận nhiệm vụ trinh sát và cải thiện quan hệ quốc tế. (Nguồn: Top War) |
"Bóc" cấu hình máy bay trinh sát quang-điện tử
Năm 2014, máy bay Tu-214ON tiên tiến hơn chính thức gia nhập OON và trở thành “nòng cốt” của lực lượng này. Bên cạnh đó, Nga hợp tác với tập đoàn quân sự Vega phát triển Hệ thống Tổ hợp thiết bị quan sát trên không" (ASN OH/ BKAN) tích hợp trên Tu-214ON.
ASN OH/ BKAN là hệ thiết bị quang-điện tử radar và tổ hợp máy tính chỉ huy. Thiết bị được điều khiển bởi một phi hành đoàn gồm 5 người, kiêm vai trò điều hành chụp ảnh trên không, thiết bị hồng ngoại, camera và radar.
Tổ hợp nói trên hỗ trợ cả ban ngày và ban đêm dưới mọi điều kiện thời tiết. Tất cả các thiết bị trong tổ hợp phát huy khả năng thu thập dữ liệu hiệu quả nhất ở điều kiện lý tưởng. Trong trường hợp khác, tổ lái buộc phải sử dụng thiết bị ảnh nhiệt hoặc radar để hỗ trợ chất lượng thông tin.
Về cơ bản, Tu-214ON là một máy bay trinh sát quang-điện tử và vô tuyến điện để thu thập thông tin. Hiệu suất của thiết bị hạn chế như vậy nên hoàn toàn phù hợp với điều kiện của OON.
Do đó, nhiệm vụ chính của máy bay này là thu thập thông tin dữ liệu cần thiết, những vẫn đảm bảo không đe dọa an ninh của các quốc gia tham gia Hiệp ước.
Máy bay được trang bị radar nhìn bên Ronsard với tầm nhìn xa lên đến 25km và trường quan sát là 50km. Độ phân giải của radar được giới hạn trong 3m.
Tu-214ON được trang bị 3 camera kỹ thuật số chuyên dụng trên không. Đối với tầm bay ở độ cao lên đến 1.000m, camera truyền hình phối cảnh và 2 camera quan sát sẽ đảm nhận vai trò thu thập dữ liệu. Hệ thống hồng ngoại với độ phân giải của quang học được giới hạn ở 30cm theo quy ước của OON.
Máy bay Tu-214ON kết nối với tổ hợp thiết bị mặt đất COEN-214, gồm một máy trạm xử lý dữ liệu, công cụ in tài liệu,... Sau chuyến bay, dữ liệu từ máy tính trên máy bay được truyền tới COEN-214 để các chuyên gia phân tích và đánh giá kết quả.
Thời gian khai thác ngắn ngủi
Cặp máy bay Tu-214ON ra đời nhằm giải quyết các nhiệm vụ đảm bảo tính minh bạch của OON và cải thiện quan hệ quốc tế. Chiếc Tu-214ON đầu tiên (số hiệu 64519) cất cánh vào mùa Hè 2011 và chiếc thứ hai (số hiệu 64525) bay thử nghiệm vào cuối năm 2013.
Trong những năm gần đây, phía Mỹ từ chối chứng nhận thiết bị này hoạt động trên lãnh thổ của họ. Washington nghi ngờ máy bay mới của Nga không đáp ứng các đặc tính cần thiết và "khả năng trinh sát không có chứng nhận quốc tế". Chỉ vài tháng sau đó, Mỹ bắt đầu tìm lý do để rút khỏi Hiệp ước.
Vào tháng 5/2020, Washington chính thức công bố không còn là thành viên của tổ chức OON và vào ngày 22/11 cùng năm, Mỹ đã hoàn toàn rút khỏi thỏa thuận.
Theo đó, các chuyến bay mới của Tu-214ON hoặc các thiết bị tương tự từ các quốc gia khác qua lãnh thổ Mỹ giờ đây hoàn toàn bị cấm.
Đáp trả hành động của Mỹ, Nga cũng gấp rút toàn tất các thủ tục và chính thức rút khỏi Hiệp ước OON vào đầu năm 2021. Vì vậy, hoạt động ngắn ngủi của Tu-214ON trong vai trò nghĩa vụ quốc tế chính thức dừng lại, dấy lên nhiều nghi vấn rằng nhiều khả năng chúng sẽ bị “xếp xó” trong kho.
Tiềm năng hiện đại hóa
Tuy nhiên vào ngày 19/2 năm nay, tập đoàn công nghiệp Rostec đã tiết lộ thông tin về tương lai của Tu-214ON. Theo đó, công ty Vega đã sẵn sàng hiện đại hóa chức năng và vai trò mới cho mẫu máy bay này, biến nó trở thành thiết bị có thể phục vụ trong cả quân sự và dân sự.
Ban lãnh đạo Vega tuyên bố, Tu-214ON sau khi nâng cấp sẽ tập trung giải quyết một số nhiệm vụ theo mệnh lệnh của Bộ Quốc phòng Nga. Tất nhiên, chúng vẫn tập trung vào thế mạnh thu thập dữ liệu.
Ngoài ra, máy bay này có thể được sử dụng để kiểm soát an ninh các đối tượng là các nhóm lực lượng vũ trang, theo dõi các cuộc tập trận của quân đội hoặc như một phần của các cuộc thử nghiệm vũ khí hoặc thiết bị khác.
Bên cạnh đó, các lực lượng Biên phòng Nga có thể sử dụng máy bay giám sát để tuần tra các khu vực biên giới. Với sự trợ giúp của Tu-214ON được hiện đại hóa, quân đội Nga có thể thực hiện việc lập bản đồ hoặc thu thập dữ liệu về địa hình, đặc biệt trong điều kiện băng giá.
Những bước đầu ở vai trò mới
Theo hãng thông tấn RIA News, hôm 6/3, Tu-214ON đã thực hiện một chuyến bay kiểm tra an ninh và khả năng ngụy trang của các cơ sở quân sự dọc theo lịch trình bay, đặc biệt là căn cứ hải quân Sevastopol và Novorossiysk.
Ngoài ra, Tu-214ON còn là cơ hội dành cho phi hành đoàn huấn luyện kỹ năng.
Cũng theo RIA, các nhiệm vụ khác của Tu-214ON đã được giải quyết trong suốt chuyến bay.
Quân đội tập trung đánh giá tiềm năng của trang bị trên máy bay Tu-214ON trong điều kiện nhiệm vụ đặc thù của lực lượng vũ trang. Từ đó, Nga có cơ sở để phân tích và đưa ra quyết định về việc khởi động hoạt động máy bay này hay tiếp tục hiện đại hóa nó trong tương lai.