 |
Trong hơn 20 năm qua, kiến trúc sư người Nhật Bản Shigeru Ban luôn có mặt tại những vùng đất vừa bị thiên tai tàn phá để xây dựng những ngôi nhà giấy cho người dân tránh nắng mưa. Những đoạn ống dài làm từ bìa các-tông mà ông sử dụng đều được phủ một lớp nhựa công nghiệp để chống nước và lửa nên các công trình đều rất an toàn đối với người sử dụng.
Thách thức độ bền
Lý giải về sự lựa chọn vật liệu có phần kỳ lạ, ông Ban cho biết, bìa các-tông là vật liệu rẻ, dễ vận chuyển, xây dựng nhanh và có thể tái chế... nên rất phù hợp để xây nhà tạm.
“Những ngôi nhà giấy của tôi đều đã được tính toán kỹ lưỡng khi thiết kế và xây dựng để loại bỏ mọi mối nguy hiểm cho người dân. Theo tôi, không có sự khác biệt giữa gỗ và giấy. Với vật liệu gỗ, nếu không được sử dụng đúng cách, chúng cũng sẽ chẳng thể bền lâu”, vị kiến trúc sư này chia sẻ.
Tiếng là tạm thời nhưng một số ngôi nhà của ông Shigeru Ban vẫn được người dân sử dụng năm này qua năm khác. Sau trận động đất tại Kobe (Nhật Bản) năm 1995 khiến 310.000 người mất nhà cửa, ông Ban cùng một nhóm tình nguyện đã cho xây dựng ngôi nhà giấy đầu tiên dành cho những người vô gia cư. Công trình này có tuổi thọ tới hơn 10 năm. Lý do nó bị tháo dỡ là để nhường chỗ cho một công trình cố định khác và được tái dựng ở Đài Loan (Trung Quốc) vào năm 2008.
Cùng năm ấy, ông và cộng sự đã xây dựng cả một trường tiểu học ở Thành Đô, Trung Quốc để hỗ trợ nạn nhân của thảm họa động đất. Hiện nay, ngôi trường này vẫn đang hoạt động.
Những công trình của ông Ban đều thiết kế nhỏ gọn, đẹp mắt và thoải mái. Vì thế, một số người dân ở những vùng bị thiên tai không muốn rời đi, ngay cả khi họ có nơi ở mới ổn định.
Nói đến tài “ảo thuật” biến ống giấy thành công trình của kiến trúc sư Ban, không thể không nhắc đến công trình Nhà thờ Cardboard. Năm 2011, thiệt hại của trận động đất 6,3 độ richter đã cướp đi sinh mạng của 185 người, trong đó có 30 du khách Nhật Bản.
Được sự đồng ý của Chính phủ Nhật Bản và New Zealand, ông Ban đã cho xây dựng công trình tôn giáo này. Kiến trúc hình chữ A của Nhà thờ Cardboard (Christchurch, New Zealand) được cấu tạo từ 98 ống giấy lớn và tô điểm bằng các ô kính màu rực rỡ. Theo tính toán, Nhà thờ có thể tồn tại khoảng 50 năm, đủ thời gian để người dân địa phương có thể phục hồi sau trận động đất.
Theo quan niệm của ông Ban, khái niệm tạm thời hay lâu dài đều tùy thuộc vào chính người sử dụng. “Ngay cả một ngôi nhà làm từ giấy cũng có thể trường tồn, nếu người dùng thực sự yêu mến nó. Thậm chí một ngôi nhà bê-tông cốt thép cũng có thể chỉ là một thứ tạm bợ, như những gì chúng ta đã thấy trong các trận động đất”, ông nói.
Kiến trúc sư phải có vai trò lớn hơn
Bên cạnh những ngôi nhà bằng giấy, tên tuổi của kiến trúc sư Shigeru Ban còn được thế giới biết đến với bảo tàng nghệ thuật Pompidou ở Metz, Pháp hay ngôi nhà trong suốt Naked House nổi tiếng ở Saitama, Nhật Bản.
Tuy nhiên, có thời điểm trong sự nghiệp, ông Shigeru Ban cảm thấy thất vọng về nghề mà mình theo đuổi bởi các công trình đặc biệt thường được thiết kế chỉ để phục vụ cho những người có tiền và quyền lực. Ông nhận thấy các kiến trúc sư phải có vai trò lớn hơn đối với xã hội. Chính từ đó, những ngôi nhà giấy dành cho các nạn nhân thiên tai đã ra đời.
Năm 2014, ông nhận Giải thưởng kiến trúc Pritzker lần thứ 37, giải thưởng về kiến trúc uy tín nhất thế giới. Ban giám khảo biểu dương ông vì đã sử dụng vật liệu một cách sáng tạo để phục vụ hoạt động nhân đạo khắp thế giới. Giải thưởng này là động lực to lớn để vị kiến trúc sư 58 tuổi tiếp tục hành trình xây những ngôi nhà tạm cho các nạn nhân thiên tai...
Sau trận động đất kinh hoàng tại Nepal hồi tháng 7/2015, ông Ban đã ngay lập tức có mặt tại đất nước Nam Á này để giúp người dân tái định cư. Nhưng lần này, thay vì những ngôi nhà tạm bằng bìa các-tông, ông đã thiết kế một hệ thống khung gỗ linh hoạt để việc xây dựng các công trình kiên cố được diễn ra nhanh chóng và kịp thời.
Khi được hỏi về cảm giác sau một thời gian dài từ bỏ việc thiết kế các công trình cho giới thượng lưu, ông Ban bày tỏ: “Dù thiết kế những công trình đắt tiền hay các ngôi nhà tạm đơn giản, chỉ cần nhìn thấy người sử dụng sống vui vẻ là tôi đều thấy vui”.
