Nhìn lại quan hệ Việt Nam-Trung Quốc năm 2021

Năm 2021 là một quãng thời gian biến động với thế giới nói chung và Việt Nam, Trung Quốc nói riêng. Đại dịch Covid-19, với hai biến thể mới là Delta và Omicron bùng phát mạnh. Quan hệ nước lớn vẫn diễn biến phức tạp, khó lường. Kinh tế thế giới có dấu hiệu phục hồi, song đối mặt nguy cơ từ các biện pháp hạn chế do dịch bệnh, làn sóng lây nhiễm mới, đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu và khủng hoảng năng lượng. Nhiều điểm nóng mới xuất hiện, trong khi điểm nóng cũ vẫn tiềm ẩn nguy cơ căng thẳng, bùng phát đối đầu.

Trong bối cảnh đó, quan hệ Việt Nam-Trung Quốc tiếp tục duy trì xu thế phát triển, hợp tác song phương được triển khai toàn diện.

Trao đổi cấp cao và các cấp được triển khai thường xuyên, hình thức linh hoạt

Về quan hệ chính trị, dịch bệnh khiến hai bên chưa thể triển khai được các chuyến thăm cấp cao trực tiếp. Tuy nhiên, hai bên tiếp tục duy trì trao đổi với hình thức linh hoạt. Đặc biệt, sau Đại hội XIII (tháng 2/2021) và sau khi Quốc hội Việt Nam bầu các chức danh Lãnh đạo Nhà nước (tháng 4/2021), Lãnh đạo chủ chốt Việt Nam và Trung Quốc đều tiếp xúc, trao đổi, đưa ra các ý kiến chỉ đạo mang tính định hướng lớn để thúc đẩy quan hệ đối tác hợp tác chiến lược toàn diện Việt - Trung tiếp tục phát triển.

Cụ thể, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã điện đàm (ngày 8/2 và 24/9/2021); Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc điện đàm với Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (ngày 24/5/2021); Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính điện đàm với Thủ tướng Lý Khắc Cường (ngày 4/6/2021); Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ hội đàm trực tuyến với Chủ tịch Nhân đại Trung Quốc Lật Chiến Thư (17/6/2021).

Giao lưu, hợp tác kênh Đảng, giữa các bộ ngành và địa phương hai nước được triển khai thường xuyên. Trong năm 2021, hai bên tổ chức thành công Phiên họp lần thứ 13 Ủy ban chỉ đạo hợp tác song phương Việt Nam - Trung Quốc (9/2021). 3 Ủy viên Quốc vụ (hàm Phó Thủ tướng), Bộ trưởng các Bộ Ngoại giao, Công an, Quốc phòng của Trung Quốc đều đã thăm Việt Nam.

Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn thăm chính thức Trung Quốc (12/2021) và dự Hội nghị đặc biệt Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN-Trung Quốc (6/2021). Hai bên đã tổ chức Hội thảo lý luận giữa hai Đảng lần thứ 16 (12/2021) và các hoạt động gặp gỡ đầu xuân giữa Bí thư các tỉnh biên giới phía Bắc nước ta với Quảng Tây (4/2021) và Vân Nam (5/2021), Trung Quốc cùng nhiều hoạt động giao lưu, trao đổi khác.

Hợp tác tích cực, thực chất

Về thương mại, kim ngạch song phương năm 2021 đạt 165,9 tỷ USD, tăng 24,6% so với năm 2020. Trong đó, xuất khẩu sang Trung Quốc đạt 56 tỷ USD, tăng 16,7%; nhập khẩu từ Trung Quốc đạt 109,9 tỷ USD, tăng 30,5%.

Trung Quốc tiếp tục là đối tác thương mại lớn nhất, thị trường cung cấp hàng hóa lớn nhất và thị trường xuất khẩu lớn thứ hai của Việt Nam sau Mỹ, trong khi Việt Nam là đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc trong ASEAN, đối tác thương mại lớn thứ 6 trên thế giới.

Theo thống kê của Trung Quốc, tổng kim ngạch thương mại hai chiều năm 2020 đạt 192,2 tỷ USD; nếu xét theo tiêu chí quốc gia đơn lẻ (không tính Liên minh châu Âu và ASEAN), Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ 4 của Trung Quốc, sau Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Về đầu tư, lũy kế đến ngày 20/12/2021, Trung Quốc đứng thứ 7/141 quốc gia, vùng lãnh thổ đầu tư FDI vào Việt Nam với 3.325 dự án còn hiệu lực, với tổng số vốn đăng ký là 21,34 tỷ USD. Với nỗ lục chung của cả hai bên, dự án Đường sắt đô thị Cát Linh-Hà Đông đã hoàn thành, chính thức bàn giao ngày 6/11/2021. Cho đến nay, dự án đã cơ bản vận hành ổn định, được người dân Thủ đô đón nhận tích cực.

Tuy nhiên, bên cạnh đó, hợp tác kinh tế thương mại song phương vẫn tồn tại một số bất cập. Việt Nam vẫn nhập siêu lớn từ Trung Quốc, ở mức 53,9 tỷ USD, tăng 52,7% so với năm 2020. Một số dự án đầu tư, nhận thầu tại Việt Nam còn tồn tại khó khăn, vướng mắc. Xuất khẩu hàng nông thủy sản sang Trung Quốc có thời điểm gặp khó khăn, xảy ra tình trạng ùn ứ xe hàng xuất khẩu ở khu vực biên giới.

Trong bối cảnh đó, hai bên đã tích cực trao đổi, phối hợp để giải quyết các vướng mắc còn tồn tại.

Đặc biệt, trao đổi với Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường ngày 13/1/2022 về vấn đề ách tắc hàng hóa tại biên giới, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, hai bên cần phối hợp chặt chẽ và áp dụng các biện pháp hiệu quả, quyết liệt để tiếp tục giải quyết tình trạng này, bảo đảm giao thương thông suốt nhằm duy trì ổn định chuỗi cung ứng, chuỗi sản xuất giữa hai nước và khu vực, nhất là trong dịp Tết Nguyên đán, để nhân dân và doanh nghiệp hai nước được đón Tết ấm no, hạnh phúc.

Sau cuộc điện đàm giữa Thủ tướng hai nước, tình hình thông quan tại các cửa khẩu đã được cải thiện, tình trạng ùn ứ đã giảm. Hai bên đang triển khai thành lập Nhóm công tác để tiếp tục trao đổi, nỗ lực duy trì giao thương thông suốt.

Nỗ lực kiểm soát bất đồng

Tình hình biên giới trên đất liền và Vịnh Bắc Bộ cơ bản ổn định. Tình hình Biển Đông diễn biến phức tạp, song hai bên duy trì trao đổi. Mới đây, điện đàm với Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường ngày 13/1/2022, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đề nghị hai bên tiếp tục phát huy tốt các cơ chế đàm phán nhằm duy trì hòa bình, ổn định ở Biển Đông; tôn trọng lợi ích chính đáng, hợp pháp của nhau phù hợp với luật pháp quốc tế, xử lý ổn thỏa vấn đề trên biển theo tinh thần nhận thức chung cấp cao và Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982; tích cực thúc đẩy đàm phán xây dựng, sớm hoàn tất Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) thực chất, hiệu quả, phù hợp luật pháp quốc tế.

Thủ tướng Lý Khắc Cường bày tỏ mong muốn thúc đẩy các cơ chế đàm phán trên biển giữa hai nước sớm đạt tiến triển thực chất, sẵn sàng cùng Việt Nam và ASEAN tiếp tục nỗ lực đạt COC.

Như vậy, trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực có nhiều biến động năm 2021, quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam-Trung Quốc tiếp tục duy trì xu thế phát triển ổn định và đạt được một số tiến triển khá toàn diện, vì lợi ích của nhân dân hai nước, vì hòa bình, hợp tác và phát triển ở mỗi quốc gia nói riêng, cũng như tại khu vực và trên thế giới nói chung.