Nhựa có nguồn gốc từ dầu mỏ, một hỗn hợp chất lỏng của hydrocacbon cực kỳ khó phá vỡ. Nói chung, nhựa mất từ 450-1.000 năm để phân hủy, có nghĩa là mảnh nhựa đầu tiên được tạo ra vẫn còn tồn tại cho tới tận ngày nay.
Những cái chết đến chậm
Ước tính, mỗi năm có khoảng 3,7 triệu tấn rác thải nhựa đổ vào các đại dương trên thế giới từ các vùng ven biển. Số nhựa đó đã gây hại nghiêm trọng cho các sinh vật biển và môi trường biển. Hình ảnh các rạn san hô bị bao phủ bởi túi nilon, ống hút bị kẹt trong mũi rùa, cá voi hay chim biển chết đói vì ăn nhiều nhựa... được các tờ báo lớn, các nhóm hoạt động vì môi trường chia sẻ nhiều tới mức chóng mặt trên các mạng xã hội trong thời gian qua.
Khoảng 40% các sản phẩm nhựa được sử dụng làm bao bì đóng gói và phần lớn số đó chỉ được sử dụng một lần rồi vứt đi. Chỉ dưới 1/5 tổng lượng nhựa trên thế giới được tái chế, mặc cho nhiều quốc gia và doanh nghiệp đang tìm giải pháp để tăng con số này lên. Bên cạnh đó, quy trình sản xuất nhựa cũng gây rất nhiều tác hại tới môi trường. Từ việc khai thác nguyên liệu đến sản xuất ra sản phẩm, sự phát thải của các nhiên liệu hóa thạch gây ô nhiễm cả không khí lẫn đại dương.
| Mỗi năm có khoảng 3,7 triệu tấn rác thải nhựa đổ vào các đại dương trên thế giới. (Nguồn: Getty Images) |
Một khi nhựa xâm nhập vào môi trường đại dương, tính mạng và sự an toàn của các sinh vật biển sẽ bị đe dọa do chúng vô tình ăn phải hoặc bị mắc kẹt bởi các sản phẩm làm từ nhựa. Nhiều sinh vật biển bị mắc kẹt trong các sản phẩm nhựa còn bị biến dạng và sống lay lắt. Ngoài ra, khi các sinh vật biển như cá ăn phải nhựa, cơ thể chúng sẽ bị nhiễm độc từ nhựa và con người khi tiêu thụ hải sản sẽ lại tiêu thụ chính những chất độc đó. Một nghiên cứu gần đây tại các siêu thị ở Mỹ cho thấy, cứ trong 100g thịt trai thì có tới 70 hạt nhựa nhỏ có kích thước dưới 5mm (gọi là microplastic). Và, theo Viện Khoa học Y tế Môi trường Mỹ, khoảng 93% người Mỹ có BPA (Bisphenol A - chất dùng trong chế tạo nhựa polycarbonate) trong cơ thể.
Giá đắt cho nhân loại
Cũng giống như các mối đe dọa khác của môi trường đối với con người, cơn khủng hoảng ô nhiễm nhựa là do chính con người gây ra và hậu quả cũng chính là con người phải hứng chịu. Sự thiếu hiểu biết không phải là một cái cớ và tương tự, nguồn lợi nhuận khổng lồ từ sản xuất nhựa sử dụng một lần có rất ít hoặc không giúp gì cho việc cải thiện tình trạng ô nhiễm nói trên. Năm 2017, Tổng thống Mỹ Donald Trump thậm chí đã bỏ lệnh cấm bán nước đóng chai tại các công viên quốc gia Mỹ - một động thái không có lợi cho ai ngoại trừ những công ty đa quốc gia làm ra chúng.
Mới đây, các quốc gia thuộc nhóm 7 nền công nghiệp phát triển nhất thế giới - G7 đã đồng ý với cơ chế hợp tác toàn cầu về giảm chất thải nhựa, đồng ý tăng công suất tái chế nhựa lên 50%, cùng với nhiều bước tích cực khác để giảm tác động của nhựa tới môi trường. Chỉ có hai quốc gia từ chối ký kết là Nhật Bản và Mỹ, ông Trump còn không buồn tham dự buổi thảo luận đó. Cả Nhật và Mỹ đều có các ngành công nghiệp chế tạo nhựa khổng lồ với hàng triệu nhân công và doanh thu khổng lồ.
Mới đây, Anh và Liên minh châu Âu đã công bố kế hoạch cấm ống hút, bông ngoáy tai bằng nhựa và nhựa sử dụng một lần như dao kéo và túi nilon. Ấn Độ cũng đã cam kết cấm sử dụng nhựa một lần vào năm 2022 và Trung Quốc - nhà phát thải ô nhiễm nhựa hàng đầu thế giới - đang thực hiện các bước để giải quyết vấn đề này thông qua lệnh cấm nhập khẩu chất thải nhựa. Chile cũng đã ban hành luật cấm túi nilon ngày 6/7 vừa qua. Seattle vừa trở thành thành phố đầu tiên ở Mỹ cấm sử dụng ống hút và dao dĩa nhựa,… Tất cả những động thái trên đều chứng tỏ các nhà lãnh đạo trên thế giới đã thức tỉnh và mau chóng tìm cách giảm thiểu độ nguy hại.
Đầu năm nay, Đại học Hull và Đại học Brunel (London) đã công bố một nghiên cứu với nhiều bằng chứng về tác hại tiềm ẩn mà con người đang tự gây cho chính mình. Khi chúng ta nhận ra 17 triệu thùng dầu được sử dụng mỗi năm để sản xuất các sản phẩm nhựa, trong khi với số lượng dầu đó có thể làm nhiên liệu cho một triệu chiếc xe, thì sự nghiêm trọng của vấn đề cũng đã quá rõ ràng.