| Lễ đón Tổng thống Putin tại Bắc Kinh. (Ảnh: RIA Novosti) |
Giới chức hai nước Nga và Trung Quốc hoàn toàn có thể tự tin khẳng định chuyến thăm Trung Quốc từ ngày 5-7/6 của Tổng thống Nga Putin là một bước tiến mới trong quan hệ hai nước. Chính phủ hai nước hiện đang "sát cánh" cùng nhau phản đối quốc tế can thiệp vào cuộc khủng hoảng Syria và chia sẻ quan điểm liên quan tới hồ sơ hạt nhân Iran. Nga và Trung Quốc đang tăng cường hợp tác trong lĩnh vực an ninh, như đã tiến hành tập trận chung hải quân quy mô lớn hồi tháng 4. Không thiếu những mỹ từ được lặp đi lặp lại, kể cả chính thức và không chính thức, để mô tả mối quan hệ này, như “tốt nhất trong lịch sử”, “tốt nhất trong 40 năm qua” hoặc “tốt đẹp nhất trong các mối quan hệ chiến lược của Trung Quốc”…
Về quan hệ kinh tế thương mại, kim ngạch trao đổi hàng hóa hai bên hiện ở mức hơn 80 tỷ USD/năm, khiến Trung Quốc trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Nga. Hai bên cũng quyết tâm nâng con số này lên lên 100 tỷ USD vào năm 2015 và 200 tỷ USD vào năm 2020. Năm ngoái, đường ống dẫn dầu giữa Nga với Trung Quốc đã đi vào sử dụng và vận chuyển được 15 triệu tấn dầu. Hai nước cũng vừa kết thúc hợp đồng dài hạn 25 năm về cung cấp điện của Nga cho Trung Quốc. Nga cũng đã tăng xuất khẩu than tới Trung Quốc, lên 10,5 tỷ tấn năm 2011.
Cả Bắc Kinh và Mátxcơva xem ra đã tìm được một phương thức chấp nhận được trong quan hệ song phương. Ngoài đường biên giới chung dài khoảng 4.000km và việc Nga tìm kiếm thị trường tiêu thụ mới và Trung Quốc tìm nguồn năng lượng tự nhiên giá rẻ, hai nước còn chia sẻ một mối quan tâm chung là thúc đẩy quan hệ láng giềng tốt, bảo đảm ổn định khu vực, và cuộc chiến chống lại chủ nghĩa khủng bố và chủ nghĩa tôn giáo cực đoan tại khu vực Trung Á. Đồng thời, cả hai đều mong muốn hạn chế ảnh hưởng của Mỹ tại những khu vực mà cả hai nước có lợi ích. Trong nhiệm kỳ Tổng thống trước, ông Putin và Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào từng đưa ra đề xuất “đa cực hóa thế giới”, chống lại một trật tự quốc tế do Âu-Mỹ nắm vai trò chủ đạo.
Tưởng như hai bên không thể gần gũi hơn, tuy nhiên vẫn không khó để tìm ra những dấu hiệu không hài lòng trong mối quan hệ đối tác chiến lược này. Trước hết là vấn đề thâm hụt thương mại với tỷ trọng không đáng kể của hàng hóa chế tạo trong cơ cấu hàng xuất khẩu của Nga, và việc Trung Quốc chỉ sẵn sàng mua nhiên liệu từ Nga với giá ưu đãi đặc biệt. Cán cân quân sự trong khu vực đang mỗi ngày chuyển biến theo hướng lợi thế nghiêng về phía Trung Quốc cùng sự trỗi dậy của nước này luôn gây ra sự cảnh giác đối với công chúng và giới quân sự của Nga. Thêm vào đó là sự chủ động ngày càng gia tăng của Trung Quốc tại các vùng ảnh hưởng truyền thống của Nga cộng với việc Bắc Kinh nỗ lực đa dạng hóa nguồn cung năng lượng ngoài Nga chắc chắn không làm Nga thoải mái.
Một nhà ngoại giao phương Tây nhận định, dù hợp tác mạnh mẽ như vậy, nhưng triển vọng để hai nước có thể trở thành đồng minh sẽ không bao giờ xảy ra. “Bởi Trung Quốc vẫn là nguy cơ tiềm tàng với Nga”, ông này nói. Dmitry Babich, chuyên gia của tờ Ria Novosti thì cho rằng: “Trong học thuyết chính sách đối ngoại của Nga, Trung Quốc chỉ là ưu tiên thứ ba, sau khu vực không gian hậu Xôviết và liên minh châu Âu (EU)”. Đồng quan điểm này, nhiều chuyên gia cho rằng những cải thiện quan hệ giữa Bắc Kinh và Moscow sẽ không được chú ý nhiều đến thế nếu quan hệ Nga và phương Tây thời gian qua không có quá nhiều rắc rối vì những mâu thuẫn chính trị và còn bị phủ bóng đen vì cuộc khủng hoảng tài chính vừa qua ở châu Âu.
Dẫu vậy, ảnh hưởng lan rộng về kinh tế trên phạm vi toàn cầu của Trung Quốc là điều không nước nào có thể bỏ qua. Hơn thế nữa, trọng tâm thế giới đang dịch chuyển về khu vực châu Á – Thái Bình Dương, và khu vực này cũng đang tăng trưởng kinh tế ổn định hơn so với châu Âu và Mỹ đang khủng hoảng. Không phải ngẫu nhiên mà ông Putin khi vừa lên nắm quyền đã lần đầu tiên thành lập Bộ Phát triển Viễn Đông. Rõ ràng Nga cần một Trung Quốc thịnh vượng, và Trung Quốc cần một nước Nga thành công, đúng như nhấn mạnh của Tổng thống Putin trong bài viết trên báo Nga ngay trước thềm chuyến thăm quan trọng của mình.
Nguyên Khôi