Thái Nguyên tăng sức hút nhờ du lịch cộng đồng

Thái Nguyên và Bắc Kạn vốn là hai vùng đất có nhiều điểm tương đồng về địa lý, văn hóa, lịch sử và cảnh quan thiên nhiên. Tỉnh Thái Nguyên sau khi sáp nhập không chỉ mở rộng không gian phát triển kinh tế - xã hội mà còn sẵn có nhiều lợi thế phát triển du lịch cộng đồng với cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp cùng văn hóa bản địa đặc sắc.

Nguồn tài nguyên quý giá cho phát triển du lịch

Là vùng đất giàu truyền thống lịch sử và văn hóa, Thái Nguyên sở hữu tiềm năng du lịch tự nhiên lẫn nhân văn phong phú với hơn 1.000 di tích lịch sử, văn hóa được kiểm đếm, hơn 550 di sản văn hóa phi vật thể được kiểm kê. Thiên nhiên đã ưu ái ban tặng cho vùng đất này cảnh quan sơn thủy hữu tình, khí hậu trong lành, nhiều danh thắng nổi tiếng như hồ Núi Cốc, hồ Ghềnh Chè, hang Phượng Hoàng – suối Mỏ Gà, suối thác Tam Đảo cùng những đồi chè xanh ngát.

Cây chè và văn hóa trà từ lâu đã trở thành biểu tượng đặc trưng của Thái Nguyên, được mệnh danh “Đệ nhất danh trà”. Không chỉ là sản phẩm kinh tế, trà còn kết tinh thành nét văn hóa độc đáo, gắn bó mật thiết với đời sống tinh thần và phong tục của người dân nơi đây.

Còn Bắc Kạn có 120 di tích lịch sử, văn hóa; hơn 20 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đặc biệt, Bắc Kạn nổi tiếng với hồ Ba Bể, được bao bọc bởi các dãy núi đá vôi xen lẫn sa thạch cổ và các cánh rừng nguyên sinh, tạo nên phong cảnh ngoạn mục với cấu trúc địa chất, đất đai có một không hai. Hồ Ba Bể đã được Hội nghị Hồ nước ngọt thế giới tổ chức tại Mỹ (năm 1995) công nhận là một trong 20 hồ nước ngọt đặc biệt của thế giới cần bảo vệ.

Trao đổi với Báo Thế giới và Việt Nam, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Chu Thu cho biết, Thái Nguyên hiện tại có nhiều tiềm năng lớn để phát triển đa dạng các loại hình du lịch. Giai đoạn 2021 – 2025, địa phương đã đón hơn 18 triệu lượt khách, đạt doanh thu trên 15.000 tỉ đồng.

Bên cạnh đó, sự đa dạng cộng đồng dân tộc sinh sống trên địa bàn như: Kinh, Tày, Nùng, Dao, Sán Chay, Mông, Hoa... với nhiều lễ hội truyền thống, phong tục đa dạng trở thành nguồn tài nguyên quý giá để phát triển du lịch văn hóa, du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái...

Đánh thức tiềm năng qua trải nghiệm độc đáo

Hiện nay, du lịch cộng đồng đang được coi là loại hình du lịch mang lại nhiều lợi ích phát triển kinh tế bền vững nhất cho người dân bản địa với giá trị về tinh thần và vật chất. Điểm đặc biệt của du lịch cộng đồng chính là trải nghiệm gần gũi với thiên nhiên và văn hóa. Nhiều du khách khi đi du lịch cộng đồng không chỉ ngắm cảnh mà còn dành thời gian ở lại, hòa mình vào đời sống của người dân.

Trong thời gian qua, các cấp, ngành chức năng Thái Nguyên đặc biệt chú trọng phát huy giá trị các di sản văn hóa trong phát triển du lịch; quan tâm, xây dựng các sản phẩm du lịch gắn với các di sản văn hóa với việc phát triển các tour du lịch văn hóa - lịch sử, du lịch cộng đồng tại các bản làng vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Điều này đã góp phần mang lại giá trị kinh tế, đồng thời bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số trong tỉnh Thái Nguyên.

Theo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thái Nguyên, hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 19 khu, điểm du lịch đã được UBND tỉnh công nhận và cơ bản các điểm này đều phát triển theo hướng sinh thái, cộng đồng, phát huy lợi thế về cảnh quan thiên nhiên và các giá trị văn hóa truyền thống.

Một số điểm du lịch cộng đồng đang tạo được thương hiệu của Thái Nguyên, thu hút nhiều du khách trải nghiệm như Khu du lịch cộng đồng xã Tân Cương, Khu du lịch cộng đồng xóm Tân Sơn, Khu bảo tồn làng nhà sàn dân tộc sinh thái du lịch Thái Hải, Khu du lịch hồ Ba Bể...

Nếu tại Khu bảo tồn làng nhà sàn dân tộc sinh thái du lịch Thái Hải, xã Tân Cương du khách có cơ hội sống cùng đồng bào, trải nghiệm đời sống văn hóa Tày, Nùng và thưởng thức ẩm thực truyền thống, thì ở bản Pác Ngòi, du khách lại được hòa mình vào không gian sông nước hồ Ba Bể, chèo thuyền độc mộc, lắng nghe những làn điệu then truyền thống… Hai điểm đến tiêu biểu này đã tạo nên sức hút riêng biệt, góp phần làm nên nét đặc sắc cho du lịch cộng đồng tỉnh Thái Nguyên mới.

Bản sắc từ những mái nhà sàn

Mới đây, tại Lễ trao Giải thưởng Du lịch Việt Nam năm 2025 do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức, Khu bảo tồn làng nhà sàn dân tộc sinh thái du lịch Thái Hải đã vinh dự được xướng tên ở hai hạng mục: Điểm du lịch cộng đồng tốt nhất và Nhà hàng ăn uống phục vụ khách du lịch tốt nhất.

Đây là sự ghi nhận uy tín và chất lượng dịch vụ của Khu bảo tồn làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải - điểm đến đặc trưng của Thái Nguyên, nơi bảo tồn nguyên vẹn không gian sinh thái, văn hóa của đồng bào Tày. Với diện tích hơn 25ha, Khu bảo tồn hiện có khoảng 30 ngôi nhà sàn cổ, hàng trăm cư dân gắn bó, tái hiện đời sống cộng đồng dân tộc Tày gắn liền với rừng cọ, đồi chè, tạo nên một quần thể du lịch sinh thái - văn hóa độc đáo.

Bắt nguồn từ lời hứa với người ông đã khuất, Trưởng làng Nguyễn Thị Thanh Hải đã lập nên ngôi làng với mong muốn giữ được phong tục, tập quán của dân tộc mình. Tại đây, hàng ngày bà con cùng lao động, canh tác, sản xuất thực phẩm từ trang trại đến bàn ăn. Khi có du khách đến thăm, họ cùng nhau phục vụ khách du lịch.

Trước đó, Khu bảo tồn nhiều lần được ghi nhận trên bản đồ du lịch Việt Nam và quốc tế như Top 5 nhà hàng ăn uống hàng đầu Việt Nam (2019), được UNESCO Việt Nam bảo trợ là “công trình có giá trị bảo tồn văn hóa truyền thống và giáo dục tinh thần đoàn kết dân tộc” (2017). Năm 2022, Thái Hải trở thành đại diện duy nhất của Đông Nam Á được Tổ chức Du lịch thế giới (UNWTO) vinh danh là một trong 32 làng du lịch tốt nhất thế giới. Tháng 1/2025, sản phẩm “Du lịch văn hóa dân tộc Tày, Bản làng Thái Hải” được công nhận OCOP năm sao cấp quốc gia; đồng thời Khu bảo tồn cũng vinh dự nhận Giải thưởng Homestay ASEAN.

Việc Khu bảo tồn làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải liên tục được vinh danh ở các giải thưởng quốc gia và quốc tế không chỉ góp phần nâng tầm thương hiệu du lịch Thái Nguyên, mà còn khẳng định sức hút của mô hình du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa truyền thống. Đây cũng là minh chứng rõ nét cho xu hướng phát triển du lịch xanh, thân thiện môi trường, hướng tới hội nhập và phát triển bền vững.

Chia sẻ về định hướng phát triển du lịch cộng đồng trong thời gian tới, Chủ tịch UBND tỉnh Thái Nguyên Phạm Hoàng Sơn cho biết: “Sau khi hợp nhất với Bắc Kạn, Thái Nguyên đã tập trung khai thác tiềm năng du lịch cộng đồng gắn với văn hóa trà, di tích cách mạng và không gian sinh thái hồ Ba Bể. Tỉnh xác định xây dựng chuỗi sản phẩm liên kết vùng, trong đó người dân địa phương là trung tâm, doanh nghiệp là động lực và Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, tạo điều kiện thuận lợi nhất để du lịch cộng đồng thực sự trở thành ngành kinh tế quan trọng, bền vững. Định hướng đến năm 2030, tỉnh trở thành trung tâm du lịch của vùng Việt Bắc”.

Hiểu rõ và tận dụng hiệu quả lợi thế về thiên nhiên, văn hóa và con người, ngành du lịch Thái Nguyên, đặc biệt là du lịch cộng đồng, đang từng bước khởi sắc, thu những “trái ngọt” thông qua những sản phẩm du lịch đặc sắc, gắn với bản sắc địa phương nhưng vẫn hòa nhịp cùng xu thế hội nhập. Chính sự đa dạng trong văn hóa đã làm cho mỗi trải nghiệm du lịch cộng đồng tại Thái Nguyên trở nên phong phú và đáng nhớ, góp phần đưa “Thủ đô gió ngàn” vươn lên khẳng định vị thế trung tâm du lịch cộng đồng của Việt Bắc.