| Thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc Ukraine 'lênh đênh' như số phận tàu hàng rời Biển Đen. (Nguồn: Reuters) |
Khách hàng đã từ chối ngũ cốc từ Razoni - con tàu đầu tiên thử nghiệm tái mở tuyến đường Biển Đen để vận chuyển các lô hàng thực phẩm, ngũ cốc, xuất đi từ Ukraine, kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt.
Cuối cùng thì theo thông tin mới nhất, lô hàng ngô từ Ukraine - cũng là chuyến tàu xuất khẩu ngũ cốc đầu tiên rời Ukraine sau một thỏa thuận được ký kết giữa Ukraine và Nga, được Liên hợp quốc hậu thuẫn đã tìm thấy người mua mới, sau vài ngày mắc kẹt ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Các trang web theo dõi hải trình cho biết, tàu Razoni cập cảng Mersin - một trong những cảng biển chính của Thổ Nhĩ Kỳ trên Địa Trung Hải sau vài ngày thả neo cách đó không xa. Cơ quan Hàng hải Ashram đã xác nhận "hàng hoá đã được bán và được bốc dỡ tại cảng Mersin".
Tàu Razoni mang cờ Sierra Leon rời cảng Odessa ngày 1/8, chở 26.000 tấn ngô và theo dự kiến ban đầu sẽ tới cảng Tripoli của Lebanon hồi tuần trước. Tuy nhiên, vào thời điểm tàu đang trên đường, khách hàng Lebanon đã huỷ đơn do hàng bị chậm 5 tháng so với hợp đồng và lo ngại về chất lượng.
Giới quan sát coi đây là một thất bại - cho thấy những khó khăn trong việc khởi động lại các chuyến hàng ngũ cốc, góp phần "xoa dịu" cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu, có nguyên do từ căng thẳng địa chính trị tại Ukraine và hải quân Nga phong tỏa các cảng trên Biển Đen
Các quan chức Liên hợp quốc nhấn mạnh rằng, việc hàng hóa đổi chủ khi đang trên đường là điều bình thường. Tuy nhiên, việc một con tàu vốn được coi như biểu tượng của sự nỗ lực quốc tế, không thể hoàn thành hành trình, trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị chưa có điểm dừng, cho thấy, những thách thức không nhỏ mà các tổ chức quốc tế và các nhà kinh doanh ngũ cốc phải đối mặt. Dù mọi cố gắng là nhằm tìm ra giải pháp cho cuộc khủng hoảng lương thực đang đe dọa thế giới và bình thường hóa giao dịch trên thị trường hàng hóa quốc tế.
Việc từ chối hàng hóa được vận chuyển trên tàu Razoni cũng đặt ra câu hỏi về tình trạng của ngũ cốc đã được chất lên các cảng của Ukraine, từ khi Nga bắt đầu chiến dịch quân sự tại Ukraine vào tháng 2/2022.
Trung tâm Điều phối chung do Liên hợp quốc đứng đầu cho biết, các thanh sát viên của họ đã kiểm tra xem có bất kỳ thuyền viên hoặc hàng hóa trái phép nào trên tàu, khi nó rời cảng Odesa hay không. Nhưng “chúng tôi không tham gia vào việc tiến hành kiểm tra thực phẩm. Đây không phải là một phần của thỏa thuận", họ nói.
Đến nay đã có tổng cộng 12 tàu chở hơn 370.000 tấn hàng thực phẩm, bao gồm ngô, bột hướng dương và dầu, rời các cảng Odesa, Chornomorsk và Pivdennyi của Ukraine. Nhưng vấn đề hiện nay là không có con tàu nào được bảo hiểm bởi Tập đoàn Lloyd - nhà bảo hiểm uy tín đối với các chuyến hàng hoạt động theo thỏa thuận mà Liên hợp quốc làm trung gian, dù họ sẽ vẫn nhận được những khoản bảo hiểm trách nhiệm.
Các con tàu hiện chỉ được các công ty bảo hiểm quan tâm theo dõi để đánh giá, liệu việc tiến hành bảo hiểm cho các chuyến xuất khẩu tiếp theo có khả thi hay không.
“Thông tin chi tiết về việc kiểm soát chất lượng rất mơ hồ nhưng hàng hóa của tàu Razoni đã từng bị người mua ở Lebanon từ chối, vì vậy rất có thể sẽ nảy sinh một số vấn đề khác, đặc biệt là đối với các loại hàng hóa cũ và có hạn sử dụng”, Neil Roberts, Trưởng Bộ phận hàng hải và hàng không tại Hiệp hội Thị trường Lloyd’s cho biết.
“Hiện tại, tin tốt là một số tàu đã được ra khơi và một số hoạt động xuất khẩu ngũ cốc đã quay trở lại, nhưng tồn kho vẫn còn khá lớn".
Mục tiêu của Thỏa thuận ngũ cốc là tạo điều kiện để hành lang vận chuyển, xuất khẩu ngũ cốc và phân bón của Ukraine hoạt động, nhằm giảm thiểu tình trạng mất an ninh lương thực và ngăn chặn nạn đói toàn cầu. Các chuyên gia của Trung tâm điều phối (JCC) cho biết, họ đang ưu tiên khởi hành các tàu đã sẵn sàng rời cảng, dành chỗ trống cho các tàu đến và các silo chứa ngũ cốc.
Tuy nhiên, theo cơ quan vận tải Biển, ngoài hai con tàu đã đến vùng biển Ukraine trong tuần này, chưa có bất cứ một chuyến nào khác được lên lịch tính tới thời điểm này.
JCC cho rằng, còn quá sớm để đánh giá việc mở cửa lại Biển Đen tác động thế nào đối với các thị trường lương thực toàn cầu. Trong thời gian có hiệu lực, kéo dài 120 ngày, với các hoạt động đầy đủ, Sáng kiến được kỳ vọng có thể xuất khẩu khoảng 2 triệu đến 5 triệu tấn hàng hóa từ Ukraine. Tuy nhiên, mọi kết quả đều khá mơ hồ, "phải công nhận rằng, đây là một sáng kiến nhân đạo và mọi hoạt động đều đang hướng tới mục tiêu đó", các chuyên gia của JCC thừa nhận.