Thời khắc lịch sử trong quan hệ Việt Nam

Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng, Giáo hoàng Francis và các đại biểu khi thăm Tòa thánh Vatican, ngày 27/7/2023. (Ảnh: Nguyễn Hồng)

Tòa thánh Vatican và Việt Nam đã công nhận Thỏa thuận về “Quy chế hoạt động của Đại diện thường trú và Văn phòng Đại diện thường trú Tòa thánh tại Việt Nam” nhân dịp Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đến thăm Vatican và hội kiến với Đức Giáo hoàng Francis tháng Bảy vừa qua.

Gần năm tháng sau đó, ngày 23/12, Tòa thánh Vatican đã công bố việc Tổng giám mục Marek Zalewski được Giáo hoàng Francis bổ nhiệm làm Đại diện thường trú đầu tiên của Tòa thánh tại Việt Nam.

Đây là sự kiện rất quan trọng trong tiến trình nâng cấp quan hệ hai bên, mở ra tương quan mới trong quan hệ Việt Nam-Vatican; là kết quả của một quá trình trao đổi tích cực, thể hiện sự nỗ lực, thiện chí, trên tinh thần tôn trọng, hợp tác và hiểu biết lẫn nhau giữa Việt Nam và Vatican.

Đồng thời, điều này cũng thể hiện chính sách nhất quán của Nhà nước Việt Nam là tôn trọng và bảo đảm tự do tín ngưỡng, tôn giáo, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của các tôn giáo, trong đó có Công giáo - một tinh thần xuyên suốt được Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng nhấn mạnh khi đến thăm Vatican hay được Thứ trưởng Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng khẳng định tại cuộc họp vòng X Nhóm Công tác hỗn hợp Việt Nam - Tòa thánh Vatican (tháng 3/2023).

Nỗ lực, thiện chí và lộ trình phù hợp

Trả lời báo chí ngay sau dấu mốc quan trọng trong quan hệ Việt Nam-Vatican, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Vũ Chiến Thắng cho rằng, việc nâng cấp lần này với Tòa thánh chính là minh chứng của chính sách đối ngoại, chính sách tôn giáo đúng đắn của Đảng, Nhà nước Việt Nam trong công cuộc đổi mới đất nước, và cũng là kết quả của phương thức, quá trình đối thoại mà hai bên cùng nhau thực hiện từ năm 1990.

Để có được kết quả tốt đẹp như hiện nay, suốt một quá trình dài hai bên đã nỗ lực, thiện chí, tôn trọng lẫn nhau, thúc đẩy phát triển quan hệ theo lộ trình, đồng thời phù hợp với quy định pháp luật Việt Nam và các công ước quốc tế mà Việt Nam ký kết, tham gia, cũng như tình hình thực tế quan hệ hai bên.

Từ tháng 11/1990 đến năm 2008, Việt Nam và Tòa thánh Vatican đã có 17 lần họp, trao đổi về hoạt động liên quan đến Công giáo, việc phong chức, thuyên chuyển, đào tạo chức sắc, hoạt động mục vụ (hai lần tại Vatican vào năm 1992, 2005 và 15 lần tại Việt Nam).

Từ năm 2009, hai bên đã thành lập Tổ công tác hỗn hợp Việt Nam-Vatican do Thứ trưởng Ngoại giao mỗi bên làm Trưởng đoàn. Hai bên đã trải qua 10 vòng đàm phán và đạt được kết quả nhất định. Năm 2011, Chính phủ Việt Nam chấp thuận đề nghị của Tòa thánh Vatican về việc cử một Đặc phái viên không thường trú của Vatican tại Việt Nam.

Bên cạnh các cuộc họp đàm phán, hai bên đã có cuộc tiếp xúc giữa Lãnh đạo cấp cao của Việt Nam và Vatican: Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng với Giáo hoàng Benedict XVI (năm 2007); Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết với Giáo hoàng Benedict XVI (năm 2009); Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng với Giáo hoàng Benedict XVI (năm 2013); Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng với Giáo hoàng Francis (năm 2014); Chủ tịch nước Trần Đại Quang với Giáo hoàng Francis (năm 2016). Gần đây nhất, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng đến thăm Vatican và hội kiến với Đức Giáo hoàng Francis (7/2023).

Trong nhiều cuộc họp, trao đổi dựa trên tình cảm tin cậy, chân thành, Tòa thánh Vatican đề nghị hai bên nâng cấp quan hệ từ Đặc phái viên không thường trú lên Đặc phái viên thường trú để thuận lợi cho Đặc phái viên trong công tác với Chính phủ Việt Nam, cũng như đối với Giáo hội Công giáo Việt Nam.

Ngày 24/12, Bộ Ngoại giao Việt Nam phát đi thông báo, Tòa thánh Vatican đã công bố việc Tổng giám mục Marek Zalewski được Giáo hoàng Francis bổ nhiệm làm Đại diện thường trú đầu tiên của Tòa thánh tại Việt Nam hôm 23/12. Thông báo nêu rõ việc Tổng giám mục Marek Zalewski trở thành Đại diện thường trú đầu tiên của Tòa thánh Vatican tại Việt Nam sẽ góp phần thúc đẩy mối liên kết giữa Tòa thánh và Giáo hội Công giáo Việt Nam, đồng thời tăng cường hơn nữa trao đổi giữa Việt Nam và Tòa thánh.

Chính sách tôn giáo ở Việt Nam rất tốt đẹp

Tính đến nay, Đặc phái viên không thường trú Tòa thánh đã vào Việt Nam hàng trăm lần, đi thăm, hoạt động mục vụ ở 63 tỉnh, thành phố, chỉ dẫn người có đạo hoạt động thuần túy tôn giáo, chấp hành quy định pháp luật Việt Nam.

Với những trải nghiệm thực tế, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Vũ Chiến Thắng cho biết Đặc phái viên không thường trú và các chức sắc cao cấp của Tòa thánh khi đến Việt Nam đều rất vui mừng, đánh giá cao chính sách tôn giáo và sự quan tâm của chính quyền các cấp đối với Công giáo, quan tâm đối với Đặc phái viên.

Phía các chức sắc của Tòa thánh Vatican cho rằng tình hình, chính sách tôn giáo ở Việt Nam rất tốt đẹp. Đâu đó có một vài vụ việc liên quan đến Công giáo có vấn đề phức tạp nhưng đó là vụ việc cá biệt, không phải là chủ trương, đường lối của Việt Nam, trong đó có một số vấn đề liên quan đến dân sự, xã hội, điều mà bất cứ quốc gia nào cũng có thể xảy ra.

Điều quan trọng là hai bên có thể gặp gỡ, trao đổi với nhau trên tinh thần thiện chí, đối thoại, xây dựng. Đồng thời, phía Vatican thông qua đó hiểu hơn về Giáo hội Công giáo Việt Nam và về đất nước, con người, lịch sử, văn hóa, phong tục, tập quán của Việt Nam.

Giáo hội Công giáo Việt Nam hoạt động theo pháp luật Việt Nam và đóng góp tích cực cho sự phát triển của đất nước theo tinh thần các Giáo huấn của Giáo hội “sống Phúc âm giữa lòng dân tộc,” “giáo dân tốt phải là công dân tốt” cũng là mong muốn của Lãnh đạo Tòa thánh. Tinh thần đó đã được Giáo hoàng Benedict XVI và Giáo hoàng Francis nhiều lần nhấn mạnh qua các Huấn từ, Sứ điệp, thư gửi Giáo hội Công giáo Việt Nam.

Một tương lai mới

Thứ trưởng Bộ Nội vụ Vũ Chiến Thắng nhận định việc nâng cấp Đại diện thường trú mở ra tương quan mới trong quan hệ hai bên.

Việc cử Đại diện thường trú và mở Văn phòng Đại diện thường trú tại Việt Nam sẽ tạo điều kiện để các vấn đề liên quan đến quan hệ hai bên được nhanh chóng trao đổi trực tiếp thông qua Đại diện thường trú.

Đại diện thường trú có điều kiện thuận lợi thực hiện nhiệm vụ và trách nhiệm của Tòa thánh giao đối với Công giáo Việt Nam và có điều kiện quan tâm nhiều hơn đối với các hoạt động tôn giáo của Giáo hội Công giáo Việt Nam.

Việt Nam coi trọng và sẵn sàng thúc đẩy quan hệ với Tòa thánh Vatican trên nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, đóng góp tích cực cho hòa bình, hợp tác và phát triển trên thế giới.

Đối với Việt Nam, việc nâng cấp quan hệ với Tòa thánh Vatican ngoài việc thể hiện đường lối đối ngoại đúng đắn của Đảng, Nhà nước, còn là sự ghi nhận của Việt Nam với những thiện chí, chỉ dẫn tích cực của Tòa thánh Vatican với Công giáo Việt Nam trong quá trình đàm phán; đồng thời thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với Công giáo, động viên chức sắc, người theo đạo Công giáo ngày càng tin tưởng vào chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước; thuận lợi cho chức sắc, tu sĩ, đồng bào có đạo trong hoạt động tuân thủ pháp luật, đồng hành cùng chính quyền các cấp.

Tin tưởng những điều Giáo hoàng Francis từng viết trong thư “cả hai bên đã có thể cùng nhau tiến tới và sẽ còn tiến nữa, nhờ nhìn nhận những điểm tương đồng và tôn trọng khác biệt. Hơn thế nữa, hai bên đã có thể đồng hành, lắng nghe nhau và hiểu nhau”, Thứ trưởng Vũ Chiến Thắng cho rằng, mối quan hệ giữa Việt Nam - Vatican và giữa Giáo hội Hoàn vũ với Giáo hội Công giáo Việt Nam ngày càng phát triển tốt đẹp.

Như vậy, việc nâng cấp quan hệ với Tòa thánh Vatican ngoài việc thể hiện đường lối đối ngoại đúng đắn của Đảng, Nhà nước ta, còn là sự ghi nhận của Việt Nam với những thiện chí, chỉ dẫn tích cực của Tòa thánh Vatican với Công giáo Việt Nam và sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với đồng bào Công giáo, động viên chức sắc, người theo đạo tuân thủ pháp luật, đồng hành cùng chính quyền các cấp.