Nhắc đến Tổ chức nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, hẳn là bất cứ ai cũng nhớ đến một làn sóng bạo lực kinh hoàng trải dài tại Trung Đông và lan rộng ra toàn thế giới trong giai đoạn 2013-2019.
Từng chiếm giữ một vùng đất rộng lớn trải dài từ miền Bắc Syria đến trung tâm Iraq, bóng ma IS đã từng gieo rắc nỗi sợ hãi cho toàn thế giới.
| Chiếc cờ đen của tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng. (Nguồn: BBC) |
IS là gì?
Tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, hay còn gọi là ISIS, là một tổ chức vũ trang dân sự và bị coi là một tổ chức khủng bố. IS từng là một nhánh của tổ chức khủng bố al-Qaeda, do Abu Bakr al-Baghdadi dẫn đầu và hoạt động chủ yếu tại Iraq. Vai trò chủ yếu của lực lượng này là nhằm kích động xung đột giữa người Hồi giáo dòng Shiite và Sunni ở Iraq, sau cuộc xâm lược của Mỹ năm 2003.
Tháng 4/2013, nhóm khủng bố al-Qaeda ở Iraq tuyên bố sáp nhập với nhánh khủng bố al-Qaeda ở Syria. Tháng 6/2013, nhóm này tự đổi tên thành Nhà nước Hồi giáo (IS) và tuyên bố thành lập một “Vương quốc Hồi giáo” (caliphate) trên các vùng lãnh thổ của chúng ở Iraq và Syria.
Al-Baghdadi tuyên bố là “caliph”, tức vị Vương đồng thời là giáo chủ nối tiếp truyền thống từ Đấng Tiên tri Mohamad và là “lãnh đạo của người Hồi giáo trên toàn thế giới”.
Nhóm này có những nét tương đồng với tổ chức khủng bố al-Qaeda của Osama bin Laden khi cả hai đều là những nhóm cực đoan nhằm diệt trừ tận gốc phương Tây với tham vọng thành lập một “đế chế” Hồi giáo độc lập ở Trung Đông.
Vào thời kỷ đỉnh cao, IS sở hữu lãnh thổ có kích thước ngang bằng diện tích của Vương quốc Anh.
Nhưng khác với tổ chức tiền nhiệm, IS lại trỗi dậy mạnh mẽ hơn và có những phương thức chiến đấu bàn bản hơn.
Những tay súng cực đoan của tổ chức này khét tiếng với những vụ hành quyết kinh hoàng và man rợ tại những vùng đất mà chúng chiếm đóng, thậm chí là với các con tin là người nước ngoài.
IS đã thiết lập những bộ máy cai trị chặt chẽ tại những vùng đất chúng chiếm giữ. Từ “nội các”, “thống đốc” cho đến các cơ quan quản lý về tài chính và lập pháp của IS cho thấy tổ chức này có một hệ thống phân cấp quản lý giống như bộ máy chính quyền của các nước phương Tây.
Không những vậy, IS rất biết tận dụng các loại phương tiện truyền thông, đặc biệt là mạng xã hội và internet, để “đánh bóng” tên tuổi của mình.
Từ đó, tổ chức này đã thu hút một thế hệ chiến binh hồi giáo trẻ tuổi, đến từ nhiều quốc gia khác, với những lời hứa hẹn về phần thưởng là sự vinh quang khi chiến đấu với kẻ thù của IS.
| Thủ lĩnh tối cao của IS Abu Bakr al-Baghdadi. (Nguồn: AP) |
Gieo rắc nỗi sợ
Mục đích của IS là thiết lập một nhà nước Hồi giáo thống nhất toàn Trung Đông, áp dụng luật Hồi giáo Sharia nhằm kiểm soát người Hồi giáo trên toàn thế giới.
Thế nhưng, tổ chức này lại có những hành động quá cực đoan, gây ra không ít bạo lực và nỗi sợ hãi. Do vậy, thế giới cho rằng, IS là một tổ chức khủng bố khét tiếng tàn bạo và là hiểm họa của nhân loại.
Điều này càng được khẳng định khi IS coi những nhà nước thế tục khác tại Trung Đông là đi ngược lại các nguyên tắc “thánh khiết” của đạo Hồi.
Thậm chí, IS còn quy chụp cho người Hồi giáo dòng Shiite là những kẻ phản đạo, phải bị trừng trị; đồng thời, chủ trương tiêu diệt cả người Kitô giáo và người dân tộc thiểu số ở những vùng mà chúng chiếm đóng.
Trong "đế chế" của mình, IS cũng lấy nỗi kinh hoàng làm công cụ cai trị chính, khi áp dụng những biện pháp trừng phạt tàn khốc và man rợ nhất đối với người bất đồng chính kiến. Ngoài việc liên tục gây ra hàng loạt các hoạt động như đánh chiếm lãnh thổ, tàn sát dân thường tại khu vực Trung Đông, IS cũng đã ngắm đến các quốc gia phương Tây và phần còn lại của thế giới.
IS đã thực hiện hàng loạt các vụ khủng bố như đánh bom máy bay Nga (10/2015) khiến 224 người thiệt mạng.
Ngày 13/11, IS đã gây ra loạt vụ đánh bom và xả súng kinh hoàng nhằm vào các địa điểm công cộng ở thủ đô Paris, Pháp.
Tháng 6/2016, một tay súng cam kết trung thành với IS đã giết chết ít nhất 40 người tại một hộp đêm ở Orlando, Florida, Mỹ.
Để bảo đảm cho hoạt động của mình, IS tăng cường tạo các nguồn thu tài chính thông qua nhiều nguồn khác nhau như bán dầu mỏ, áp thuế lên các khu vực chiếm đóng, tiền tài trợ của nước ngoài, tiền đóng góp, tiền chuộc do bắt cóc con tin...
Sự sụp đổ
Trước những tội ác kinh hoàng mà IS đã gây ra trên toàn thế giới, đặc biệt là tại Iraq và Syria, nhiều quốc gia đã đồng lòng, cùng nhau đánh bại nhóm khủng bố này.
Kể từ năm 2014, Mỹ đã đã dẫn đầu một liên minh các nước và thực hiện hàng loạt các cuộc không kích chống lại IS tại cả Syria và Iraq, đồng thời hỗ trợ quân đội Iraq và Lực lượng dân chủ Syria (SDF) chiến đấu với nhóm khủng bố này.
Từ cuối năm 2016, quân đội Iraq và dân quân người Kurd bắt đầu chiến dịch phản công chiếm lại Mosul.
Họ đã thành công trong việc đánh đuổi phiến quân khỏi thành trì này, dù phải trả cái giá rất đắt về sinh mạng dân thường và cơ sở hạ tầng của thành phố. Tháng 12/2017, Iraq tuyên bố đánh đuổi hoàn toàn IS khỏi lãnh thổ.
Mất địa bàn kiểm soát ở Iraq, IS tập trung lực lượng tại thành trì Raqqa ở đông bắc Syria. Chiến dịch can thiệp quân sự của Nga tại Syria cũng khiến phiến quân mất dần các vùng kiểm soát quan trọng và co cụm tại các khu vực ở miền nam, đông bắc nước này.
Kể từ đây, các thành viên IS và gia đình bắt đầu bị dồn ép dần về miền đông Syria, đối mặt với cả dân quân người Kurd do Mỹ hậu thuẫn và quân đội chính phủ Syria được yểm trợ bởi hỏa lực không quân Nga.
Sau gần 5 năm, ảo vọng về một đế chế hàng triệu km vuông lụi tàn và bị dồn ép vào khu vực chỉ rộng khoảng 50 km vuông sát biên giới Syria-Iraq và ngày một thu hẹp.
Tháng 3/2019, Lực lượng (SDF) do người Kurd dẫn đầu và được Mỹ hậu thuẫn tuyên bố hoàn toàn nắm giữ làng Baghouz, xóa sổ vùng đất cuối cùng mà IS kiểm soát, đánh dấu sự lụi tàn của “vương quốc Hồi giáo” do IS xây dựng.
Tháng 10/2019, thủ lĩnh tối cao của IS là Abu Bakr al-Baghdadi đã bị quân đội Mỹ tiêu diệt trong cuộc đột kích của quân đội Mỹ vào tỉnh Idlib, Tây Bắc Syria.
| Một tấm ảnh tuyên truyền của ISIS-K. (Nguồn: Reuters) |
Nỗi lo mới
Tưởng rằng cơn ác mộng kinh hoàng đó đã chấm dứt, thì vào ngày 26/8 vừa qua, IS-K (Tổ chức Nhà nước Hồi giáo tỉnh Khorasan), một nhánh của IS hoạt động tại Afghanistan đã gây ra các vụ tấn công liều chết đẫm máu bên ngoài sân bay quốc tế ở thủ đô Kabul.
Vụ tấn công đã làm ít nhất 170 người thiệt mạng, trong đó có cả lính Mỹ.
IS-K là nhánh chính thức của nhóm Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng hoạt động ở Afghanistan, được thủ lĩnh của IS ở Iraq và Syria công nhận và được thành lập vào tháng 1/2015.
Được sáng lập bởi các cựu thành viên Taliban tại Pakistan, theo thời gian, IS-K đã chiêu mộ thêm các chiến binh từ nhiều nhóm phiến quân khác nhau.
IS-K ban đầu bao gồm hàng trăm chiến binh Taliban tại Pakistan từng tị nạn trên khắp biên giới Afghanistan sau các chiến dịch quân sự đẩy lùi họ ra khỏi quốc gia này.
Nhóm này đã dung nạp nhiều phần tử cực đoan khác, trong đó có cả chiến binh của Taliban tại Afghanistan bất mãn với đường lối ôn hòa của đội ngũ lãnh đạo.
Đến năm 2018, IS-K đã trở thành một trong bốn tổ chức khủng bố nguy hiểm nhất thế giới, theo Chỉ số Khủng bố Toàn cầu của Viện Kinh tế và Hòa bình (IEP).
Tuy vậy, sau khi chịu những tổn thất lớn về lãnh thổ và mất đi nhiều thủ lĩnh cấp cao trước các chiến dịch tấn công do Mỹ và liên quân thực hiện, tổ chức này được cho là đã bị đánh bại.
Động thái kinh hoàng và bất ngờ của IS-K cho thấy, các mối đe dọa về khủng bố trên thế giới vẫn chưa thực sự qua đi, cũng như là một lời nhắc nhở về khả năng gây ra hỗn loạn của tổ chức khủng bố IS vẫn luôn hiện hữu.