Trí thức Việt Nam với sự phát triển đất nước
Hiện tại và tương lai, trí thức Việt Nam có thể đóng góp được gì cho công cuộc phát triển đất nước? Trước tiên có thể nói, vai trò của trí thức Việt Nam trong giai đoạn hiện nay tập trung trong các nhiệm vụ:
- Giúp hoạch định chính sách phát triển đất nước và các biện pháp thực hiện. Đặc biệt như xây dựng luật pháp, chính sách về phát triển kinh tế, quản lý đất nước, khai thác và phát huy tiềm năng, thế mạnh của Việt Nam trong hội nhập.
- Nghiên cứu và ứng dụng khoa học, công nghệ nhằm phát triển kinh tế, xã hội, văn hóa, bảo vệ đất nước. Góp phần tăng trưởng kinh tế, nâng cao đời sống xã hội, duy trì, phát triển văn hóa Việt Nam.
- Đào tạo và hoàn thiện lực lượng lao động, nhất là lực lượng lao động có trình độ, đáp ứng những đòi hỏi của đất nước cũng như phục vụ cho hợp tác quốc tế.
Sau hơn 20 năm đổi mới và hội nhập, đất nước đã đạt được nhiều thành tựu về phát triển kinh tế, cải thiện đời sống xã hội và nâng cao vị thế của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế. Do mô hình kinh tế có đặc thù riêng, khi thực hiên công cuộc cải cách kinh tế, Việt Nam còn gặp nhiều bất cập trong hoạch định chính sách và các biện pháp thực hiện. Có thể thấy, một trong các nguyên nhân do chưa khai thác được sức mạnh tri thức toàn dân, chưa phát huy nền dân chủ tri thức và tạo được cơ chế phù hợp để đào tạo, sử dụng, vinh danh đội ngũ trí thức. Nhằm phát huy lực lượng trí thức hỗ trợ thiết thực cho công cuộc phát triển đất nước có thể chú ý tới một số quan điểm như sau:
- Xây dựng nền trí thức toàn dân. Đảm bảo mỗi người dân đều có quyền và cơ hội đóng góp cho công cuộc phát triển đất nước.
- Xây dựng nền tri thức thực tiễn. Tri thức cần phải giải quyết hiệu quả các vấn đề thực tiễn, nhất là hỗ trợ phát triển kinh tế. Có cơ chế khuyến khích nghiên cứu khoa học, đánh giá kết quả nghiên cứu, sáng chế, bảo vệ quyền lợi cho các nhà khoa học, các nhà quản lý, các doanh nhân theo cơ chế thị trường và các chuẩn mực quốc tế.
- Xây dựng văn hóa trí thức Việt Nam trong thời kỳ hội nhập. Nâng cao nhận thức xã hội về vai trò của nền kinh tế trí thức. Xây dựng văn hóa trí thức dựa trên các giá trị truyền thống như tôn trọng người tài, người giỏi, người thầy, đồng thời kết hợp những chuẩn mực chung của thế giới về kiến thức, bằng cấp, vinh danh cho các nhà trí thức. Hướng tới xây dựng thương hiệu quốc gia - nền trí thức Việt Nam.
Từ các quan điểm trên, để trí thức Việt Nam đáp ứng những đòi hỏi của công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước cần có chiến lược xây dựng, sử dụng hiệu quả đội ngũ trí thức trên tinh thần phát huy nội lực, hội nhập quốc tế và có đặc trưng Việt Nam.
Có thể đề xuất một số giải pháp cụ thể:
- Tuyên truyền và quán triệt cho mọi người dân, nhất là thế hệ trẻ sự cần thiết của trí thức, khoa học kỹ thuật trong công cuộc phát triển đất nước. Đó không chỉ là phương tiện mà còn là biện pháp hiệu quả duy nhất để Việt Nam sớm thoát nghèo và phát triển bền vững thành nước công nghiệp hiện đại.
- Dân chủ và công khai mọi chủ trương, những vấn đề quan trọng của đất nước để mỗi người dân biết, góp ý, hiến kế, giám sát thực hiện. Từ đó phát huy được trí tuệ toàn dân, đồng thời phát hiện, tuyển dụng nhân tài cho đất nước.
- Hình thành cơ chế khuyến khích người tài, nhà khoa học Việt Nam có điều kiện làm việc và phát huy tài năng. Gắn khoa học với thực tiễn. Đảm bảo cho những nhà khoa học, những nhà sáng chế, các nhà quản lý giỏi có điều kiện làm giàu cho đất nước và cho bản thân trên cơ sở tài năng của mình, đồng thời được tôn vinh, ghi nhận của xã hội.
- Tập trung khơi thông giao lưu tri thức của Việt Nam với thế giới. Thu hút các nhà khoa học, các chuyên gia giỏi, các trí thức Việt kiều, các học sinh, sinh viên thế giới tới Việt Nam làm việc, giao lưu, thực hành, thực tế, nghiên cứu về Việt Nam v.v. Có cơ chế, kế hoach đào tạo, quản lý, sử dụng nhân tài, các nhà khoa học theo nhu cầu xã hội và lợi ích quốc gia.
Trí thức Việt kiều với công cuộc phát triển đất nước và hội nhập quốc tế.
Lực lượng trí thức Việt kiều không chỉ bao gồm hàng trăm ngàn người có trình độ từ đại học trở lên, cùng với đông đảo lực lượng học sinh, nghiên cứu sinh, thực tập khoa học, chuyên gia Việt Nam đang làm việc ở nước ngoài. Ngoài ra còn tính đến tương lai của hàng triệu trẻ em, thanh niên Việt kiều đang học ở các nước sở tại. Hơn nữa trí thức Việt kiều có chuyên môn cao và đa phần làm việc tại các nước tiên tiến, có quan hệ tốt với nước sở tại.
Có thể nói lực lượng trí thức Việt kiều là tiềm năng lớn và đặc thù riêng của Việt Nam. Tiềm năng đó trước hết là trí tuệ, kiến thức và quan hệ quốc tế.
Trong những năm qua, cùng với chính sách chung cho Việt kiều, Nhà nước bắt đầu có những hoạt động cụ thể tập hợp và thu hút trí thức Việt kiều tham gia công cuộc xây dựng đất nước. Tổ chức các cuộc hội thảo trí thức Việt kiều, thu hút một số trí thức Việt kiều về làm việc, đầu tư trong nước. Khuyến khích các trí thức Việt kiều giúp đào tạo cho học sinh, sinh viên, nghiên cứu khoa học ở nước ngoài v.v.. Tuy nhiên do phần lớn các trí thức Việt kiều hiện đang làm việc ở nước ngoài và biện pháp thu hút trí thức Việt kiều còn chưa hoàn thiện, nên sự đóng góp của họ với đất nước còn rất hạn chế.
Có thể thấy một thế mạnh của trí thức Việt kiều là những kiến thức từ thực tiễn làm việc tại các nước sở tại và quan hệ quốc tế của họ. Nhiều vấn đề chúng ta đang giải quyết hay phải đối mặt trong tương lai, cũng là những vần đề mà nhiều nước trên thế giới đã trải qua. Việc hoạch định chính sách hay đề xuất các biện pháp thực hiện sai lầm có thể phải trả giá đắt. Nhất là các vấn đề nổi trội như quy hoạch đô thị, giao thông, cơ sở hạ tầng, định hướng phát triển kinh tế bền vững của Việt Nam v.v… Trong nhiều lĩnh vực, các trí thức Việt kiều vừa có kiến thức chung, có quan hệ quốc tế, có kinh nghiệm thực tiễn, có sự am hiểu Việt Nam, có tinh thần dân tộc sẽ hợp tác tốt hơn với các cộng sự Việt Nam để tạo ra những sản phẩm hay các công nghệ mới tối ưu cho Việt Nam.
Từ thực tiễn, có thể đề xuất một số quan điểm chung khi xây dựng chính sách thu hút trí thức Việt kiều đối với sự phát triển đất nước:
1. Khơi dậy tinh thần dân tộc và ý thức hướng về Tổ quốc. Đó là quá trình liên tục và lâu dài không chỉ cho lực lượng trí thức hiện tại mà còn cho nhiều thế hệ trẻ Việt kiều.
2. Lấy ý tưởng huy động từ xa làm gốc. Huy động từ xa không chỉ phát huy được sức mạnh của lực lượng trí thức Việt kiều, quan hệ quốc tế của họ, mà góp phần khơi thông luồng trí thức quốc tế với Việt Nam.
3. Tạo sự liên kết bền vững giữa lực lượng trí thức trong nước với trí thức Việt kiều. Tạo điều kiện để trí thức Việt kiều cùng tham gia giải quyết các vấn đề chung của đất nước. Được tôn vinh, đảm bảo quyền lợi như các trí thức trong nước, cũng như có điều kiện làm việc hay trở thành các trí thức trong nước khi trở về Việt Nam.
Từ những yêu cầu của trí thức Việt Nam và tiềm năng của trí thức Việt kiều có thể đề cập một số biện pháp cụ thể như:
- Xây dựng chính sách thu hút lực lượng trí thức Việt kiều vào các hoạt động chung của trí thức Việt Nam. Tập hợp lực lượng trí thức Việt kiều, như tổ chức các hiệp hội, câu lạc bộ trí thức Việt kiều tại Việt Nam hay ở nước ngoài. Tổ chức các hoạt động cụ thể có sự đóng góp, hiến kế, phản biện, hợp tác đào tạo, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ mới của các trí thức Việt kiều. Đồng thời có sự đánh gíá, tôn vinh, cơ chế hưởng lợi cho các trí thức Việt kiều có những đóng góp thiết thực và hiệu quả.
- Tạo điều kiện cho các trí thức Việt kiều, các nhà khoa học tới Việt Nam giao lưu, hợp tác, tham gia đào tạo, chuyển giao công nghệ. Đặc biệt chú ý các chương trình giao lưu, đào tạo ngắn hạn.
- Hỗ trợ trực tiếp cho các hoạt động giao lưu hướng về cội nguồn của thanh, thiếu niên và sinh viên Việt kiều. Tổ chức các Trung tâm Văn hóa Việt Nam, các trường tiếng Việt ở nước ngoài. Giúp các sinh viên Việt Nam đang học tập tại nước ngoài hay sinh viên Việt kiều tham gia các đề tài nghiên cứu về Việt Nam hay thực tập tại Việt Nam.
- Xây dựng hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu về các vấn đề mà Việt Nam đang quan tâm. Trên cơ sở đó trí thức Việt kiều có điều kiện trực tiếp đóng góp kiến thức của mình và tạo điều kiện giúp cho các nhà khoa học, các sinh viên quốc tế hiểu biết về Việt Nam và có cơ hội cùng hợp tác.
Với tình yêu Tổ quốc, niềm vinh dự là người trí thức Việt Nam, hy vọng các trí thức Việt kiều sẽ cùng với các trí thức trong nước sẽ là lực lượng xung kích để xây dựng đất nước trong kỷ nguyên hội nhập quốc tế.
Theo NVX
