Trung Quốc hắt hơi, cả thế giới bắt đầu cảm lạnh

COVID-19 xóa tan mọi hy vọng

Thời gian qua, Trung Quốc đã thay thế Mỹ đóng vai trò động lực chính của tăng trưởng toàn cầu. Thói quen sử dụng nguyên vật liệu và linh kiện từ các công ty Trung Quốc, cùng với thị trường nội địa khổng lồ của nước này là hai lý do khiến hàng nghìn doanh nghiệp nước ngoài đặt cơ sở sản xuất tại đây.

Trung Quốc đồng thời là trung tâm của rất nhiều chuỗi cung ứng toàn cầu, phần lớn nguyên liệu thô đi qua Trung Quốc trước khi thành sản phẩm hoàn chỉnh. Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung là ví dụ tiêu biểu cho thấy khả năng gây xáo trộn ở quy mô toàn cầu của kinh tế Trung Quốc.

Bên cạnh bị ảnh hưởng bởi việc các ngành công nghiệp của Trung Quốc đã ngừng hoạt động từ dịp Tết Nguyên đán, nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ, với nguồn lực hạn chế, đã sớm cảm nhận được "cái lạnh" bởi "cơn gió độc" từ dịch viêm phổi do COVID-19 bùng phát.

Thành phố Vũ Hán với dân số 11 triệu người, là trung tâm công nghiệp của toàn vùng và trung tâm giáo dục/khoa học công nghệ thứ ba của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Việc hoạt động của cả thành phố bị đóng băng nhiều tuần chắc chắn tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế. Chính phủ Trung Quốc đang quyết liệt gia cố nền kinh tế, hàng loạt chính sách đã được đưa ra, từ giảm thuế với hàng nhập khẩu Mỹ, đến giảm lãi suất cho vay kinh doanh, lẫn tiêu dùng.

COVID-19 đã xóa tan mọi hy vọng phục hồi của kinh tế Trung Quốc sau năm 2019 chỉ đạt tăng trưởng 6% - mức tăng trưởng thấp nhất của nước này kể từ năm 1990. Tờ The Guardian đưa dự báo của một số chuyên gia cho rằng, tăng trưởng quý I/2020 của Trung Quốc chỉ đạt 5% hoặc thậm chí thấp hơn. Khả năng hồi phục của nền kinh tế thứ hai thế giới ngay sau khi dịch bệnh được kiểm soát rất khó xảy ra. Nguyên nhân chính là tình trạng nợ xấu ở nhiều doanh nghiệp nhà nước già cỗi và nguồn tiền Chính phủ bơm vào thời gian qua sẽ chỉ có thể giúp những công ty đang trong tình trạng ngắc ngoải này không vỡ nợ.

“Gió lạnh” bắt đầu thổi

Ngành đầu tiên bị ảnh hưởng rõ ràng nhất là hàng không và du lịch. Áp lực của bệnh dịch buộc nhiều nước châu Á, mặc dù phụ thuộc rất sâu vào thị trường đại lục, vẫn buộc phải thực thi chính sách hạn chế đi lại. Tình trạng hủy chuyến, hủy đặt phòng lan rộng khắp châu Á. Các hãng hàng không đều cắt giảm kinh doanh - Cathay Pacific giảm 1/3 số chuyến bay và khuyến khích nhân viên nghỉ không lương. Con số khách du lịch từ Trung Quốc đã giảm 55% so với cùng kỳ năm ngoái. Nếu khủng hoảng kéo dài, sự sụt giảm của một thị trường có 173 triệu lượt khách và tiêu dùng 250 tỉ USD/năm chắc chắn sẽ tác động sâu sắc vào ngành du lịch của các nước trong khu vực.

Sau du lịch và hàng không, khủng hoảng sẽ "gọi tên" chuỗi cung ứng của rất nhiều ngành khác - ô tô, điện tử, công nghiệp, vận tải biển. Trung Quốc là một thị trường bán lẻ, thực phẩm, rượu bia và nước giải khát khổng lồ. Riêng Starbucks đã phải đóng cửa một nửa trong số 4.000 cửa hàng trên đất Trung Quốc.

Nhìn lại năm 2002-2003, dịch bệnh do Hội chứng hô hấp cấp tính nặng (SARS) lan rộng trên 37 quốc gia, lây nhiễm cho 8.000 người và thiệt mạng khoảng 750 người. Ước tính thiệt hại kinh tế rơi vào khoảng 30-50 tỷ USD. Dịch COVID-19 đang lan truyền nhanh gấp 6 lần SARS, trong khi nền kinh tế Trung Quốc ngày nay lớn hơn nhiều và mở cửa hơn nhiều so với 17 năm trước. Hệ quả của dịch bệnh vì vậy cũng sẽ sâu rộng hơn nhiều.

Các doanh nghiệp chịu thiệt hại lớn nhất sẽ là các tập đoàn toàn cầu lệ thuộc sâu vào nhà cung cấp Trung Quốc như Apple, Intel… hay hàng loạt các hãng ô tô lớn nhỏ. Theo thông tin cập nhật, nguồn cung linh kiện của nhiều công ty châu Âu và Mỹ chỉ còn đủ cho vài tuần, trong khi Hyundai đã bắt đầu phải đóng cửa sản xuất trong nước vì thiếu linh kiện.

Đông Nam Á sẽ là khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề nhất do mức độ gắn kết và lệ thuộc cao vào kinh tế Trung Quốc. Một trong những nguyên nhân của khủng hoảng tài chính tiền tệ năm 1997 được cho là việc Trung Quốc phá giá đồng nội tệ. Trong khi đó, hiện tại, đến nền kinh tế mạnh mẽ nhất châu Á như Nhật Bản cũng bị cho là sẽ chịu tác động đáng kể, do Trung Quốc là khách hàng lớn của các loại máy móc, ô tô và hàng tiêu dùng công nghệ cao từ nước này. Không chỉ có vậy, Trung Quốc đồng thời là nhà cung cấp linh kiện cho nhiều nhà máy của Nhật Bản. Đó là chưa kể hàng triệu khách du lịch đại lục là nguồn thu quan trọng của nền kinh tế Nhật Bản hằng năm.

Australia cũng không phải là ngoại lệ, khi tuần trước, Thủ tướng Scott Morrison đã cảnh báo về “áp lực thực sự” với nền kinh tế nước này. Các trường đại học ở đây cũng chung cảnh ngộ do số sinh viên quay lại nhập học từ Trung Quốc đại lục đã giảm đáng kể.

Trên thực tế, Trung Quốc hiện chiếm tỷ trọng thương mại toàn cầu cao gấp đôi so với thời dịch SARS bùng phát và ảnh hưởng của đất nước này sẽ tiếp tục gia tăng đối với nền kinh tế thế giới. Tờ Asian Nikkei Review mới đây đưa tính toán của các chuyên gia, nếu sản lượng sản xuất của Trung Quốc giảm 10 tỷ USD, sẽ làm giảm 6,7 tỷ USD sản lượng ở phần còn lại của thế giới. Hàn Quốc, Nhật Bản và Mỹ được dự báo sẽ chịu tác động đầu tiên trong các ngành công nghiệp ngoại vi và dây chuyền sản xuất trị giá khoảng 65 tỷ USD.

Hoạt động kinh doanh và sản xuất tại Trung Quốc dự kiến sẽ tiếp tục bị đình trệ vì bệnh dịch do COVID-19 vẫn còn diễn biến phức tạp. Nếu tình trạng này chưa thể cấm dứt, chắc chắn một đòn mạnh sẽ giáng vào nền kinh tế toàn cầu.

Về tổng thể, giới chuyên gia dự báo, tăng trưởng của kinh tế thế giới sẽ giảm khoảng 0,3% do tác động từ bệnh dịch và sẽ dao động ở mức 3%.

Tất nhiên, không phải tự nhiên Trung Quốc được gọi là "công xưởng" của thế giới. Nhưng sự phụ thuộc quá mức vào một nền kinh tế, một nguồn nguyên liệu hay một thị trường đều đang được bộc lộ rất rõ ở khắp nơi trên thế giới. Không chỉ những quốc gia nhận bán thành phẩm từ Trung Quốc bị ảnh hưởng, mà cả những nơi cung cấp linh kiện, nguyên vật liệu, năng lượng, lương thực, nông sản… cho Trung quốc cũng đang bắt đầu cảm nhận được những “cơn gió lạnh”.