Ván bài mới của gia tộc Shinawatra ở Thái Lan

Việc bà Paetongtarn Shinawatra được các bên nhất trí đưa lên làm Thủ tướng là minh chứng rõ ràng nhất cho thấy cha bà, ông Thaksin Shinawatra, người đã bị lật đổ trong một cuộc đảo chính năm 2006 và phải sống lưu vong ở nước ngoài trong nhiều năm vẫn là một nhân vật đầy quyền lực đằng sau hậu trường. Sự trở lại của bà Paetongtarn cũng cho thấy Đảng Pheu Thai do gia tộc Shinawatra chi phối sẽ vẫn là thế lực dẫn đầu trong nền chính trị nhiều biến động ở xứ chùa vàng.

Bất ngờ trong kế hoạch

Thế nhưng, nhiều nhà quan sát chính trị khu vực cho rằng, dù có được sự hậu thuẫn từ kinh nghiệm chính trường dày dạn của người cha và cô ruột Yingluck Shinawatra cũng từng là Thủ tướng, thì nữ Thủ tướng Paetongtarn cũng sẽ phải đối mặt với rất nhiều thách thức, bao gồm nền kinh tế đang suy yếu và kỷ nguyên chính trị bất ổn với vai trò của quân đội và các đồng minh bảo hoàng trong tiến trình dân chủ của Thái Lan.

Một cuộc thăm dò dư luận gần đây ở Thái Lan cho thấy chỉ có 6% cử tri ủng hộ bà làm Thủ tướng, đứng sau Pita Limjaroenrat, cựu lãnh đạo của Đảng Tiến bước (MFP) hiện đã bị giải tán và đổi thành Đảng Nhân dân, và Srettha Thavisin, vị Thủ tướng vừa bị cách chức vào hôm 14/8.

Với tỷ lệ ủng hộ của cử tri chỉ 6%, việc bà Paetongtarn vẫn được giới thiệu và được chấp thuận thay thế cho Thủ tướng Srettha được cho là một điều đáng ngạc nhiên với nhiều người. Những nhân vật thân cận với Thủ tướng Paetongtarn trước đây từng nói rằng bà không muốn tham gia vào chính trường vốn rất khốc liệt ở Bangkok. Là cựu Phó Giám đốc điều hành của một công ty quản lý khách sạn do gia đình điều hành, bà Paetongtarn cũng được cho là có ít kinh nghiệm trong vai trò của một lãnh đạo quốc gia.

Trong cuộc bầu cử năm ngoái, bà Paetongtarn từng là ứng cử viên hàng đầu cho chức Thủ tướng của Đảng Pheu Thai. Nhưng MFP do ông Pita lãnh đạo đã chiến thắng khá cách biệt và muốn quay sang hợp tác với Pheu Thai để lập ra một chính phủ mới. Thế nhưng, kế hoạch hợp tác giữa MFP và Pheu Thai bị phá sản khi ông Pita không thể trở thành Thủ tướng do không có được sự ủng hộ từ các đồng minh của quân đội và chế độ quân chủ tại Thượng viện.

Cuối cùng, ông Srettha, người được Pheu Thai đưa ra làm ứng cử viên, đã được chọn làm người đứng đầu chính phủ. Thế nhưng ông Srettha lại chỉ giữ được chức vụ này chưa đầy một năm trước khi bị Tòa án Hiến pháp phế truất vào hôm 14/8. Đây là bằng chứng rõ ràng hơn cho thấy nền chính trị của Thái Lan khốc liệt và thay đổi nhanh như thế nào - và ít ai hiểu điều đó một cách sâu sắc như gia tộc nhà Shinawatra và ông Thaksin.

Là con út của chính trị gia, tỷ phú Thaksin, bà Paetongtarn đã sống xa cha mình 17 năm khi ông sống lưu vong, chủ yếu ở Dubai, để trốn tránh những gì ông cho là cáo buộc có động cơ chính trị chống lại ông. Cô ruột của bà, Yingluck Shinawatra, nữ Thủ tướng đầu tiên của Thái Lan, cũng đã bị lật đổ trong một cuộc đảo chính năm 2014 và buộc phải chạy trốn khỏi đất nước. Chú rể của bà, ông Somchai Wongsawat, cũng bị cách chức Thủ tướng khi Tòa án Hiến pháp ra lệnh giải tán Đảng Quyền lực nhân dân do ông đứng đầu vào năm 2008.

Sau nhiều năm lưu vọng, cựu Thủ tướng Thaksin trở về Thái Lan vào năm ngoái sau khi ông Srettha của Pheu Thai trở thành Thủ tướng. Mặc dù bị kết án 8 năm tù vì tội tham nhũng, nhưng ông Thaksin chưa bao giờ phải ngồi tù một ngày nào, một sự thật vẫn khiến các đối thủ của ông và một bộ phận lớn công chúng Thái Lan tức giận. Vào tháng 6 năm nay, ông tiếp tục bị buộc tội xúc phạm chế độ quân chủ. Các nhà phân tích cho rằng, đó là dấu hiệu cho thấy các đối thủ của ông được phe bảo hoàng hậu thuẫn đang mất kiên nhẫn với ông và không muốn gia tộc Shinawatra trở lại.

Khó khăn phía trước

Trở thành người đứng đầu chính phủ, nhưng bà Paetongtarn chưa từng giữ chức vụ gì trong chính quyền. Bởi thế, quyết định đưa bà vào cuộc chơi được giới quan sát cho là một “canh bạc” đối với đảng Pheu Thai của bà và người đứng đầu đảng 75 tuổi Thaksin. Các nhà quan sát cho rằng, với vai trò là người đứng đầu chính phủ, bà Paetongtarn sẽ phải đối mặt với những thách thức trên nhiều mặt trận, đặc biệt là nền kinh tế đang chao đảo, sự cạnh tranh từ đảng đối thủ ngày càng tăng và vị thế của Pheu Thai lại đang giảm dần. Trong đó có việc Pheu Thai và chính phủ của ông Srettha vẫn chưa thực hiện được chương trình trợ cấp tiền mặt trị giá 500 tỷ Baht (14,25 tỷ USD) như kế hoạch đưa ra trong cuộc bầu cử năm ngoái.

Nattabhorn Buamahakul, Đối tác quản lý tại công ty tư vấn về các vấn đề chính phủ Vero Advocacy ở Bangkok cho biết: “Canh bạc của gia tộc Shinawatra lần này khá mạo hiểm. Nó đặt con gái của cựu Thủ tướng Thaksin vào tầm ngắm và một vị trí rất dễ bị tổn thương”.

Sự sụp đổ của ông Srettha sau chưa đầy một năm tại vị sẽ là lời nhắc nhở rõ ràng về nguy cơ mà Paetongtarn có thể phải đối mặt. Những biến động trong vài ngày qua ở Bangkok cũng cho thấy sự đổ vỡ trong “thỏa thuận đình chiến” mong manh giữa ông Thaksin và các đối thủ của ông trong giới cầm quyền và quân đội, vốn đã giúp ông trở về vào năm 2023 sau 15 năm lưu vong và đồng minh Srettha trở thành Thủ tướng cùng ngày.

Việc Thaksin đánh cược vào con gái Paetongtarn tại thời điểm quan trọng như vậy đã khiến nhiều nhà phân tích ngạc nhiên, những người mong đợi ông sẽ trì hoãn triều đại của mình và tránh để con gái phải trải qua những trận chiến dẫn đến sự sụp đổ của chính ông và em gái Yingluck, cả hai đều chạy trốn ra nước ngoài để tránh bị bỏ tù sau khi chính phủ của họ bị quân đội lật đổ.

Titipol Phakdeewanich, nhà khoa học chính trị tại Đại học Ubon Ratchathani (Thái Lan) cũng cho biết: “Đây là một canh bạc lớn đối với ông Thaksin. Có khả năng con gái ông sẽ lại lặp lại những gì mà ông và em gái đã từng phải trải qua. Và đó là rủi ro lớn đối với toàn bộ triều đại Shinawatra. Nếu bà ấy không thể đưa nền kinh tế trở lại và đưa đảng Pheu Thai trở lại thì đó có thể là hồi kết vì Đảng Nhân dân đang giành được nhiều động lực hơn sau khi họ giải thể”.

Nhưng với bề dày kinh nghiệm chính trị và thương trường cùng những bài học xương máu được đúc rút của chính mình và em gái, ông Thaksin và gia tộc Shinawatra có thể giữ vững ghế Thủ tướng cho con gái Paetongtarn, không lặp lại vết xe đổ của chính mình. Nhưng ông giữ được bao lâu, cũng vẫn là một câu hỏi bỏ ngỏ được người dân xứ chùa vàng đặt ra cho tân nữ Thủ tướng trẻ nhất lịch sử của Thái Lan.