“Vàng ròng” miền Quan họ

Mấy chục năm hát quan họ, thuộc hơn 200 bài với trên 300 làn điệu, nhưng đến bây giờ bà Tạ Thị Hình, 71 tuổi vẫn còn phải học vì có nhiều làn điệu khó như “la giằng”, đòi hỏi phải luyện rất công phu...
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Bà Hình(thứ 2 từ trái) tiếp anh hai quan họ

Chúng tôi về thành phố Bắc Ninh vào một ngày cuối năm, không khí chộn rộn chuẩn bị cho ngày tết lan tỏa khắc nơi. Lớp học hát quan họ của nghệ nhân Tạ Thị Hình ở thôn Bồ Sơn, phường Võ Cường đông vui hơn từ khi Quan họ được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của thế giới và chuẩn bị cho các cuộc thi hát của phường, thành phố, Hội Lim…

 

-Vui lắm các chú ạ! Bà Hình vừa nói vừa cùng người em họ Tạ Thị Khánh tất bật dọn dẹp bàn ghế, trà nước đón các cháu thanh, thiếu niên và các cụ trong thôn.

 

Nhớ quan họ xưa

 

Trong niềm phấn khởi, bà Hình dốc bầu tâm sự: Năm 13 tuổi, tôi đã theo bạn đi hát “bọn” có khi vài ngày mới về. Hễ nghe hát ở đâu thì dù bận đến mấy cũng cố sắp xếp để đi, thậm chí bỏ cả việc nhà, say lắm! Hát quan họ ngày xưa có “lối chơi, ứng xử, canh hát” khác hẳn với bây giờ. Người quan họ gặp nhau là hát, có thể hát ở bất kì trên núi, đầu thôn… hát tới “tàn canh, đổ đĩa”, hát cho “tỏ mặt đôi ta”, đón bạn phải ra tận đầu thôn. Hát quan họ là nam, nữ hát đối nhau, trong đó có người hát chính, người hát phụ, người hát dẫn và người hát luồn. Khi vào cuộc, các liền anh, liền chị hát một cách tự do, thoải mái, vui thì hát nhanh, buồn thì hát chậm, hoặc dừng lại ngẫm ngợi. Từ bé, chúng tôi đã được các cụ luyện giọng cho thật “vang, rền, nền, nảy”, hát phải bằng cả tâm hồn mình.

 

Đặc biệt là cách ứng xử khi hát, các cụ dạy: Các con ra chùa hát xong, nếu mời bạn hát thì phải nói: “Nhất niên, nhất lệ, đầu Xuân năm mới, đương quan họ đi hội, chị em chúng em gặp đương quan họ đây, chúng em mời uống nước, xơi trầu cho chị em chúng em được học đòi đôi lối” (lối chơi là phải hát đối, có 7 bài). Nếu họ mời thì nói: “Chị hai, anh hai cho chúng em xơi trầu, miếng trầu nặng hơn chì, ăn rồi chị em chúng em biết lấy gì trả ơn. Dạ, chị em chúng em cả sữa, non măng, ăn trầu đã vậy, biết nói năng thế nào”. Trước khi đi, các cụ lại dặn: các con đem nón “thúng, quai thao” đi theo vừa để che nắng, mưa, vừa che miệng khi bảo nhau hát đối, che vào bụng khi hát cho duyên dáng. Trước khi ăn phải xin phép: “Chị em chúng em có chén rượu đào, mời Liền anh quan họ nâng chén, dựng đũa cho chúng em được vui lòng”. Đấy! ý tứ, tế nhị lắm.

 

Mấy chục năm hát quan họ, bà Hình đã thuộc hơn 200 bài với trên 300 làn điệu, nhưng đến bây giờ bà vẫn còn phải học vì có nhiều làn điệu khó như “la giằng”, đòi hỏi phải luyện rất công phu mới thể hiện được. Bà nhớ lại, có lần sang làng bạn chơi, thấy liền chị hát bài “hừ la” của cụ Khảm hay hơn làng mình, ngay hôm sau bà bỏ việc, cất công sang học bằng được. Hay nhiều lần bà phải đi bộ lên tận làng Diềm, cách hơn 10 km để học những bài “đối chỉnh”. Bà bảo, học được một bài quan họ cổ 5 cung, 10 cung không đơn giản; luyện hát quan họ thì không kể thời gian, nếu chỉ học thuộc 50 đến 150 bài hát đối cũng phải mất ít nhất 5 tháng, còn phải “vuốt ve, trau chuốt” cho thật “vang, rền, nền, nảy” và thể hiện được tâm hồn qua từng lời hát thì phải mất hằng năm.

 

Truyền “lửa” đam mê cho thế hệ sau

 

Niềm đam mê hát quan họ đã ngấm vào máu thịt và cũng từ đó bà đau đáu một nỗi niềm muốn truyền lại vốn quan họ cổ cho thế hệ sau. Bà tâm sự: “Tôi chỉ lo thất truyền vốn quan họ cổ vì bây giờ ảnh hưởng quá nhiều kinh tế thị trường. Các chú thấy đấy, nhiều nơi hát quan họ có nhạc đệm theo kiểu “xin tiền” trong các nhà hàng hoặc tiệc tùng làm cho lối hát bị biến dạng không thể hiện được chất dân ca đích thực của quan họ. Tôi đang cố gắng truyền niềm đam mê của mình cho thế hệ trẻ...”.

 

“Từ bé, chúng tôi đã được các cụ luyện giọng cho thật “vang, rền, nền, nảy”, hát phải bằng cả tâm hồn mình”

 

(Bà Tạ Thị Hình)

Qua trò chuyện, chúng tôi được biết, hơn 30 năm qua, bà Hình làm đội trưởng quan họ thôn và 18 năm dạy quan họ cho các trường Văn hóa nghệ thuật tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang; đồng thời mở lớp dạy hát quan họ miễn phí cho các thế hệ trong làng. Ban đầu, bà phải lặn lội đến từng nhà, động viên mọi người đi học hát, người chưa biết thì học cho biết, người biết rồi thì luyện thêm cho giọng hát nhuần nhuyễn hơn. Bà bảo: “Sinh ra trên đất quan họ mà không biết hát quan họ thì có lỗi với các cụ lắm”.

 

Bà tự bỏ ra 27 triệu đồng xây phòng học tại nhà và mua quần áo cho học viên; đưa các cháu đi tham quan Hà Nội, vào Lăng viếng Bác… Vì thế, lớp học của bà ngày càng đông, không chỉ gồm các cháu thanh, thiếu niên mà cả những người cao tuổi trong thôn, có thời điểm lớp học lên đến hơn 70 người. Nhiều CLB văn nghệ người cao tuổi ở các nơi cũng tìm đến đón về dạy quan họ, khiến bà suốt ngày bận rộn. Bà dày công kèm từng người một, dạy từng thanh âm, phải tròn môi, uốn giọng thế nào mới đúng… Có lẽ nhờ thế mà năm nào lớp học của bà cũng có người tham gia hội thi hát quan họ toàn quốc và đoạt giải cao như Thu Trang (hai huy chương vàng, hai huy chương bạc), Nguyễn Thị Thành (một huy chương vàng, một huy chương bạc toàn quốc)…

 

Hơn nửa đời người gắn bó tâm huyết với quan họ, nhưng điều mà bà tâm đắc nhất không phải là những tấm bằng khen, những giải thưởng cao mà quan trọng hơn là bà đã truyền được “lửa” đam mê cho nhiều thế hệ ở làng. Ghi nhận những đóng góp của bà trong việc giữ gìn và phát huy vốn quan họ cổ, năm 1985, bà được Nhà nước công nhận danh hiệu Nghệ nhân quan họ và năm 2001 được phong tặng Nghệ sĩ ưu tú. Bà đích thực là “vàng ròng” của miền quan họ hôm nay.


Hoàng Dĩnh

Đọc thêm

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái và đoàn đại biểu Việt Nam tham dự Chương trình Lãnh đạo cao cấp tại Hoa Kỳ

Phó Thủ tướng Lê Minh Khái và đoàn đại biểu Việt Nam tham dự Chương trình Lãnh đạo cao cấp tại Hoa Kỳ

Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái sẽ dẫn đầu đoàn đại biểu Việt Nam tham dự Chương trình Lãnh đạo cao cấp Việt Nam (VELP) 2024 và làm ...
Bang Rio de Janeiro, Brazil mong muốn đẩy mạnh hợp tác giáo dục, du lịch, văn hoá với Việt Nam

Bang Rio de Janeiro, Brazil mong muốn đẩy mạnh hợp tác giáo dục, du lịch, văn hoá với Việt Nam

Đại sứ Bùi Văn Nghị và đoàn công tác của Đại sứ quán Việt Nam tại Brazil đã có chuyến thăm làm việc tại thành phố Rio de Janeiro, bang ...
Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3, kết quả xổ số Vietlott Mega thứ 6 ngày 29/3/2024. xổ số Mega 645

Vietlott 29/3 - xổ số Vietlott Mega 29/3. Trực tiếp xổ số Vietlott hôm nay 29/3/2024 nhanh nhất và chính xác nhất. Vietlott Mega 645 hôm nay.
XSVL 29/3, Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay 29/3/2024. KQXSVL thứ 6

XSVL 29/3, Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay 29/3/2024. KQXSVL thứ 6

XSVL 29/3 - Trực tiếp kết quả xổ số Vĩnh Long hôm nay - XSVL 29/3/2024. xo so vinh long. KQXSVL thứ 6. kết quả xổ số Vĩnh Long ...
XSBD 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Bình Dương hôm nay 29/3/2024. KQXSBD thứ 6

XSBD 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Bình Dương hôm nay 29/3/2024. KQXSBD thứ 6

XSBD 29/3 - Trực tiếp xổ số Bình Dương hôm nay - XSBD 29/3/2024. xo so binh duong. KQXSBD thứ 6. kết quả xổ số Bình Dương ngày 29 tháng ...
XSTV 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Trà Vinh hôm nay 29/3/2024. KQXSTV thứ 6

XSTV 29/3, trực tiếp kết quả xổ số Trà Vinh hôm nay 29/3/2024. KQXSTV thứ 6

XSTV 29/3 - Trực tiếp kết quả xổ số Trà Vinh hôm nay - XSTV 29/3/2024. ket qua xo so tra vinh. XSTV thứ 6. kết quả xổ số Trà ...
Những lễ hội độc đáo ở Thổ Nhĩ Kỳ không thể bỏ lỡ trong năm 2024

Những lễ hội độc đáo ở Thổ Nhĩ Kỳ không thể bỏ lỡ trong năm 2024

Thổ Nhĩ Kỳ là một quốc gia có nền lịch sử lâu đời và nền văn hóa chứa đựng nhiều điều thú vị, đặc biệt là những lễ hội đặc sắc, ấn tượng.
Phú Thọ: Nhiều trải nghiệm cho du khách dịp Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội đền Hùng năm 2024

Phú Thọ: Nhiều trải nghiệm cho du khách dịp Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội đền Hùng năm 2024

Trong dịp Giỗ Tổ Hùng Vương-Lễ hội đền Hùng, tỉnh Phú Thọ sẽ tổ chức nhiều hoạt động phong phú, đa dạng, mang lại cho du khách những trải nghiệm mới.
Choáng ngợp với sắc màu sặc sỡ và không khí sôi động tại lễ hội Holi

Choáng ngợp với sắc màu sặc sỡ và không khí sôi động tại lễ hội Holi

Hơn 1,2 tỷ tín đồ Hindu trên thế giới đã đón lễ hội Holi, một lễ hội mùa Xuân nổi tiếng với những sắc màu rực rỡ.
Du lịch thể thao: Mở ra cơ hội phát triển cho du lịch Hà Nội

Du lịch thể thao: Mở ra cơ hội phát triển cho du lịch Hà Nội

Việc khai thác lợi thế sẵn có về vị trí, dịch vụ sẽ mở ra những cơ hội lớn để thúc đẩy phát triển du lịch thể thao, thu hút du khách đến Hà Nội.
Đảo Cô Tô - Điểm hẹn hòn ngọc xanh

Đảo Cô Tô - Điểm hẹn hòn ngọc xanh

Đảo Cô Tô được mệnh danh là hòn ngọc xanh của vùng Đông Bắc, đồng thời là nơi có vị trí chiến lược về an ninh quốc phòng của Tổ quốc.
Chính thức khai hội Tây Thiên 2024

Chính thức khai hội Tây Thiên 2024

Được tổ chức từ ngày 15-17/2 Âm lịch hằng năm, Lễ hội Tây Thiên diễn ra nhiều hoạt động phong phú, thu hút số lượng du khách tới hành hương, chiêm bái.
Lễ hội Ẩm thực Pháp 2024 có quy mô lớn nhất từ trước đến nay

Lễ hội Ẩm thực Pháp 2024 có quy mô lớn nhất từ trước đến nay

Lễ hội Ẩm thực Pháp - Balade en France 2024 sẽ trở lại Việt Nam từ ngày 5-7/4 tại Công viên Thống Nhất, Hà Nội với số lượng gian hàng tăng gấp rưỡi năm ngoái.
Trâm hoa nhung - Dấu ấn của nghệ thuật và văn hóa Trung Quốc

Trâm hoa nhung - Dấu ấn của nghệ thuật và văn hóa Trung Quốc

Xuất hiện thường xuyên trong các bộ phim cổ trang, trâm hoa nhung dần trở thành một xu hướng thời trang mới. Tuy vậy, ít ai biết đây là một di sản văn hoá.
Ra mắt nhiều tác phẩm văn học mới viết cho thiếu nhi

Ra mắt nhiều tác phẩm văn học mới viết cho thiếu nhi

Giải thưởng Văn học Kim Đồng lần thứ nhất là giải thưởng do Nhà xuất bản Kim Đồng tổ chức với mong muốn phát hiện thêm những cây bút viết cho thiếu nhi.
Nét độc đáo và giá trị văn hóa Mỹ [Kỳ 2]

Nét độc đáo và giá trị văn hóa Mỹ [Kỳ 2]

Cú 'sốc' tương lai: Tên cuốn sách nổi tiếng của Alvin Toffler có thể dùng để miêu tả người Mỹ sống trong tâm trạng 'sốc' do nhịp độ sống gấp, cập rập...
Tháng lễ Ramadan rơi vào mùa Đông: Sự thú vị của lịch Hồi giáo

Tháng lễ Ramadan rơi vào mùa Đông: Sự thú vị của lịch Hồi giáo

Lịch Hồi giáo không có tháng nhuận giống như một số lịch khác khiến tháng lễ Ramadan năm 2024 chính thức bắt đầu trong tiết trời mùa Đông.
Nồng ấm hương vị Tết truyền thống của người Azerbaijan tại Việt Nam

Nồng ấm hương vị Tết truyền thống của người Azerbaijan tại Việt Nam

Đại sứ quán Azerbaijan và Đại sứ quán Kazakhstan tại Việt Nam phối hợp cùng Trường Cao đẳng Thương mại và Du lịch Hà Nội tổ chức Lễ hội 'Tết Novruz'.
Mexico tìm được bộ sách quý hiếm về lịch sử của người Aztec

Mexico tìm được bộ sách quý hiếm về lịch sử của người Aztec

Chính phủ Mexico vừa mua được ba cuốn sách cổ chép tay có tranh minh họa từ một gia đình đã lưu trữ các tài liệu của người Aztec qua nhiều thế hệ.
Kỷ niệm 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly: Tái hiện nghi lễ tế Đàn Nam Giao

Kỷ niệm 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly: Tái hiện nghi lễ tế Đàn Nam Giao

Đại diện dòng họ Hồ Thanh Hóa đã trình tấu chúc văn 602 năm ngày mất Hoàng đế Hồ Quý Ly và ôn lại truyền thống lịch sử, đóng góp to lớn của Hồ Quý ...
Hang động chứa hơn 2000 tượng Phật tại Trung Quốc

Hang động chứa hơn 2000 tượng Phật tại Trung Quốc

Hang đá Mạc Cao nằm tại trung tâm của Con đường Tơ lụa huyền thoại và trở thành giao điểm văn hóa, tôn giáo Đông Tây.
Khám phá một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ

Khám phá một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ

Là một trong 7 kỳ quan bậc nhất của Ấn Độ, đền thờ Mặt trời Konark trở thành Di sản văn hóa thế giới do UNESCO công nhận năm 1984.
Pháo đài quân sự 2.000 năm tuổi của Hàn Quốc

Pháo đài quân sự 2.000 năm tuổi của Hàn Quốc

Được xây dựng từ thời Joseon, Thành Namhansanseong được vinh danh là di tích lịch sử quốc gia Hàn Quốc và di sản văn hóa thế giới.
Họa sĩ Phan Ngọc Khuê trao tặng bộ tranh truyện Hàng Trống hàng trăm năm tuổi cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam

Họa sĩ Phan Ngọc Khuê trao tặng bộ tranh truyện Hàng Trống hàng trăm năm tuổi cho Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam

Chiều 18/3, Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam và họa sĩ Phan Ngọc Khuê phối hợp tổ chức khai mạc triển lãm 'Tranh truyện Hàng Trống'.
Phiên bản di động