Về chính sách 'Ngoại giao cây tre Việt Nam'

Đóng góp của nhân dân, Chính phủ và Đảng Cộng sản Việt Nam đối với sự tiến bộ văn minh của nhân loại là vô cùng quý giá. Do đó, việc viết đôi lời cho cuốn sách "Xây dựng và phát triển nền ngoại giao Việt Nam toàn diện, hiện đại, mang đậm bản sắc cây tre Việt Nam" của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng là vinh dự đối với chúng tôi trong Đảng Cộng sản Brazil, đồng thời là trách nhiệm lớn lao.

Với những đóng góp đặc biệt cho dân tộc và sự tiến bộ của nhân loại, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã được Tổ chức Giáo dục và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận năm 1987 là “Anh hùng giải phóng dân tộc Việt Nam, Nhà văn hóa kiệt xuất” với trường phái tư tưởng sâu sắc, những đóng góp to lớn cho Cách mạng và là một hình mẫu trong cuộc sống.

Tôi ghi lại ở đây cuộc hành trình của Chủ tịch Hồ Chí Minh qua Brazil vào năm 1912, nơi đã đưa Người đến với các vùng ngoại ô và các đô thị thuộc địa, đã cho Người biết tới cảng và thành phố Rio de Janeiro với tất cả thực tế bất bình đẳng của nó, đồng thời, đem đến niềm hi vọng và khát khao đấu tranh giành độc lập. Tại đây, lãnh tụ Hồ Chí Minh đã trao đổi ý kiến với đoàn viên, thủy thủ về cuộc chiến chống phân biệt chủng tộc. Thời điểm đó cũng là thời điểm kỷ niệm 02 năm Khởi nghĩa Chibata (1910) đã nổ ra tại cảng biển Rio de Janeiro với các thủy thủ da đen nổi dậy chống lại các sĩ quan da trắng đánh đập họ.

Trong thế kỷ XX, nhiều sự kiện lịch sử quan trọng đã xảy ra theo trình tự, đem đến những thay đổi trên toàn thế giới. Xung đột lợi ích giữa các cường quốc đế quốc hội tụ trong Thế chiến I (1914-1918). Ngoài cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân ở các nước đế quốc, phong trào giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa như Trung Quốc, Ấn Độ, Iran, Thổ Nhĩ Kỳ, Afghanistan và bán đảo Đông Dương. Trong thời kỳ này, tình hình thế giới được V.I.Lenin gọi là một trong những cuộc cách mạng và "sự thức tỉnh của phương Đông".

Trong thời gian đầu ở Pháp, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đóng góp đáng kể cho phong trào giải phóng dân tộc với quan niệm ngụ ngôn nổi tiếng: "Chủ nghĩa tư bản vừa hút máu giai cấp vô sản đô thị và vô sản thuộc địa". Người hiểu rõ mối quan hệ giữa cách mạng Việt Nam và cách mạng thế giới, tin tưởng rằng "cách mạng Việt Nam là một bộ phận của cách mạng trên thế giới. Những người thực hiện cách mạng đều là đồng chí của Việt Nam".

Để rồi, ngay sau khi kết thúc xung đột chiến tranh thế giới thứ hai, nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đã lãnh đạo thành công Cách mạng tháng 8/1945 giành chính quyền từ tay phát xít Nhật, tuyên bố độc lập dân tộc, thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vào tháng 9/1945, mà sau này được đổi tên thành Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Không còn nghi ngờ gì nữa, chúng ta phải nhấn mạnh một trong những sự kiện then chốt, đó là vào năm 1930, của Đảng Cộng sản Đông Dương (PCI), do Hồ Chí Minh lãnh đạo, tập hợp các lực lượng chiến đấu có tổ chức nhất của bán đảo Đông Dương để chống lại sự áp bức của thực dân Pháp.

Liên minh vì độc lập Việt Nam được Đảng Cộng sản Đông Dương thành lập và có thể cơ động trước tình hình mới được tạo ra trên thế giới với sự thất bại của các lực lượng phe Trục - Đức, Ý và Nhật Bản - bị nghiền nát bởi liên minh phương Tây và Á-Âu do Liên Xô khi đó lãnh đạo. Với sự kết thúc của cuộc Đại chiến, cơ hội đã mở ra cho các lực lượng dân tộc chủ nghĩa và tiến bộ của Việt Nam tuyên bố độc lập, với Tuyên ngôn được soạn thảo và do Chủ tịch Hồ Chí Minh tuyên bố tại một cuộc mít tinh lớn của nhân dântại Quảng trường Ba Đình.

Theo lời của Hồ Chí Minh, "Lần đầu tiên trong lịch sử, một nước thuộc địa nhỏ bé đã chiến thắng một cường quốc thực dân vĩ đại. Chiến thắng vẻ vang này không chỉ là thắng lợi của nhân dân ta, mà còn là thắng lợi của các lực lượng hòa bình, dân chủ và chủ nghĩa xã hội trên toàn thế giới".

Một chương trình rộng lớn của chính phủ đã được đề xuất và được Hội đồng Nhân dân phê duyệt, chịu trách nhiệm soạn thảo hiến pháp đầu tiên của đất nước, bãi bỏ thuế của Pháp, kế hoạch công nghiệp hóa và hiện đại hóa nông nghiệp của đất nước, và phê duyệt luật xã hội và lao động (làm việc 5 ngày một tuần, lương tối thiểu, v.v.) và quyền tự chủ cho các dân tộc thiểu số. Bằng cách này, có thể thu thập được sự ủng hộ lớn của quần chúng để có thể đối mặt với lực lượng chiếm đóng Pháp vẫn còn hiện diện trong khu vực. Phải mất một thời gian dài để thanh lý hoàn toàn quân đội thực dân, cuối cùng bị đánh bại trong trận Điện Biên Phủ nổi tiếng vào tháng 5/1954, dưới sự lãnh đạo của Đại tướng Võ Nguyên Giáp.

Chính bằng cách này, từ Lenin đến Hồ Chí Minh, những người truyền cảm hứng và nhân vật chính vĩ đại của các phong trào giải phóng các dân tộc thuộc địa đã nhấn mạnh tới sự cần thiết phải tận dụng tất cả các mâu thuẫn của khuôn khổ quốc tế.

Gần đây, ban lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đã tổ chức một cuộc họp lịch sử đánh giá kinh nghiệm của chính phủ trong lĩnh vực ngoại giao và quan hệ quốc tế, tìm cách đưa vào thực hiện các quyết định của Đại hội Đảng lần thứ XIII. Như Tổng Bí Thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng đã nói, ngoại giao luôn được sử dụng để ngăn chặn và tránh chiến tranh, hoặc để kết thúc chiến tranh ở một vị trí có lợi nhất có thể. Nó phải luôn phục vụ các chính sách trong nước, xây dựng đất nước và phát triển đất nước. Chính Hồ Chí Minh đã phát triển các giá trị ngoại giao lên một tầm cao mới, kết hợp hoàn hảo giữa lòng yêu nước, văn hóa dân tộc và truyền thống ngoại giao với tinh hoa văn hóa thế giới và kinh nghiệm ngoại giao.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tiếp tục khẳng định, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng độc lập dân tộc phải đi đôi với chủ nghĩa xã hội, tự chủ; tự chủ đi đôi với đoàn kết quốc tế và phát triển lực lượng dân tộc với lực lượng thời bấy giờ. Ông cũng nói rằng có thể xây dựng một trường phái ngoại giao mang nét độc đáo trong thời đại Hồ Chí Minh, có đặc điểm của cây tre Việt Nam, với rễ khỏe, thân cây chắc chắn và cành cây linh hoạt - hoặc trích dẫn trong thơ: "Thân gầy guộc, lá mong manh, mà sao nên luỹ, nên thành tre ơi!". Ở đây có tâm hồn, tinh thần và sức mạnh của dân tộc Việt Nam đó là: Mềm mại, khôn khéo, nhưng rất kiên cường, quyết liệt; linh hoạt, sáng tạo nhưng rất bản lĩnh, kiên định, can trường trước mọi thử thách, khó khăn vì độc lập dân tộc, vì tự do, hạnh phúc của nhân dân.

Tổng kết 35 năm định hướng chính trị của Đổi mới trên mặt trận ngoại giao, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh 4 điểm chính:

Một là, Việt Nam đã tìm cách phá vỡ sự cô lập đã được áp đặt lên nó. Ngày nay, nước này duy trì quan hệ ngoại giao với 189 trong số 193 thành viên của Liên Hợp Quốc. Trong ngoại giao đa phương, Việt Nam là thành viên tích cực và có trách nhiệm của hơn 70 tổ chức và diễn đàn quốc tế lớn như Liên hợp quốc, ASEAN, APEC, ASEM, WTO.

Hai là, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng chỉ rõ, môi trường quốc tế thuận lợi đã được tạo ra và có thể tập hợp các nguồn lực bên ngoài để đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế - xã hội. Từ một nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung và một nước bị cô lập bị cấm vận, ngày nay Việt Nam đã trở thành một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, liên kết kinh tế sâu rộng.

Ba là, ngành ngoại giao đóng vai trò tiên phong trong việc giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, góp phần quan trọng bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia.

Bốn là, vị thế, uy tín quốc tế của Việt Nam ở khu vực và trên thế giới không ngừng ngày càng tăng, đóng góp tích cực vào hoạt động gìn giữ hòa bình, hợp tác phát triển và tiến bộ trên thế giới. Chưa bao giờ Việt Nam lại có được nhiều của cải, sức mạnh, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng kết luận.

Do đó, cuốn sách trình bày việc hệ thống hóa và làm sâu sắc hơn những vấn đề được nêu ra, cũng như tập trung vào những bài học cụ thể của thời kỳ dài xây dựng chủ nghĩa xã hội này, đặc biệt là sau những định nghĩa cơ bản về chính sách Đổi mới, được xác định từ năm 1986. Nhân dân Brazil, chúng tôi theo dõi với sự quan tâm sâu sắc và tinh thần cởi mở những kinh nghiệm của Đảng kết nghĩa chúng tôi ở Việt Nam, và chúng tôi cam kết làm sâu sắc hơn tình hữu nghị và hợp tác đã được chính thức thiết lập vào ngày 8 tháng 5 năm 1969 và mỗi năm được đặt ở cấp độ cao hơn bao giờ hết.

Tình hữu nghị và hợp tác lâu dài giữa các dân tộc trên toàn thế giới muôn năm!

-------------------

* Tác giả bài viết là Chủ tịch Đảng Cộng sản Brazil, Bộ trưởng Bộ Khoa học, Công nghệ và Đổi mới của Chính phủ Brazil.