Việt Nam tại Hội đồng Bảo an: Sẵn sàng nhiệm kỳ Chủ tịch vào tháng 1/2020

HĐBA có gì đặc biệt?

Là một trong 6 cơ quan chính của Liên hợp quốc (LHQ), Hội đồng Bảo an (HĐBA) được các quốc gia thành viên trao trách nhiệm chính đối với việc duy trì hòa bình và an ninh quốc tế (đoạn 1 Điều 24, Hiến chương LHQ).

Theo Điều 4 và 25 của Hiến chương LHQ, tất cả các nước thành viên LHQ đồng ý chấp nhận và thực thi các quyết định của HĐBA. Trong khi các cơ quan khác của LHQ chỉ có thể đưa ra các quyết định mang tính khuyến nghị đối với các chính phủ của các quốc gia thành viên, các quyết định và nghị quyết của HĐBA theo chương VII Hiến chương, khi đã được thông qua đều mang tính chất ràng buộc và tất cả các thành viên của LHQ đều có trách nhiệm phải tôn trọng và thi hành.

HĐBA gồm 15 thành viên: 5 thành viên thường trực (Trung Quốc, Pháp, Nga, Anh và Mỹ) và 10 thành viên không thường trực có nhiệm kỳ 2 năm do Đại hội đồng LHQ bầu. 10 ghế không thường trực HĐBA được phân theo khu vực địa lý.

Mỗi thành viên thường trực và không thường trực nắm một lá phiếu, tuy nhiên, chỉ 5 thành viên thường trực có quyền phủ quyết (phiếu chống của một thành viên thường trực đối với một quyết định mang tính thực chất của HĐBA). Theo thủ tục hoạt động tạm thời của HĐBA, các quyết định về các vấn đề mang tính thủ tục cần đạt tối thiểu 9/15 phiếu ủng hộ; các quyết định về các vấn đề thực chất cần đạt tối thiểu 9 phiếu ủng hộ và không bị bất kỳ thành viên thường trực nào phủ quyết.

Để hoàn thành trách nhiệm chính là duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, chức năng, nhiệm vụ và biện pháp triển khai của HĐBA được quy định chi tiết tại các Chương VI, VII, VIII của Hiến chương LHQ.

Chủ tịch HĐBA là ai?

Tháng 6/2019 vừa qua, Việt Nam vinh dự trúng cử Ủy viên không thường trực HĐBA LHQ nhiệm kỳ 2020-2021 với số phiếu cao kỷ lục 192/193 phiếu thuận. Từ tháng 1/2020, Việt Nam chính thức đảm nhiệm vai trò này, đồng thời sẽ đảm nhận vai trò Chủ tịch HĐBA LHQ trong tháng 1/2020 và tháng 4/2021.

Các thành viên HĐBA lần lượt giữ chức Chủ tịch HĐBA theo thứ tự Alphabet của tên nước bằng tiếng Anh. Nhiệm kỳ Chủ tịch kéo dài 1 tháng.

Chủ tịch sẽ chủ trì các cuộc họp của HĐBA và khi được HĐBA cho phép, sẽ đại diện cho HĐBA với tư cách là một cơ quan của LHQ. Khi Chủ tịch HĐBA thấy rằng theo đúng trách nhiệm của người chủ tịch, ông không nên chủ trì HĐBA trong quá trình xem xét một vấn đề cụ thể có liên quan trực tiếp đến quốc gia ông đại diện, ông sẽ thông báo quyết định của mình lên HĐBA. Sau đó, để có thể tiếp tục xem xét vấn đề đó, ghế chủ tịch sẽ được trao cho đại diện các quốc gia kế tiếp theo thứ tự Alphabet. Các quy định của Quy tắc này sẽ được áp dụng đối với các đại diện được chỉ định làm chủ tịch kế tiếp. Quy tắc này không ảnh hưởng đến cương vị đại diện của Chủ tịch như được quy định trong Quy tắc 19, hay những nghĩa vụ của ông ta theo Quy tắc 7.

Chương trình nghị sự tạm thời của mỗi cuộc họp của HĐBA sẽ do Tổng thư ký xây dựng và được Chủ tịch HĐBA thông qua. Chỉ những đề mục được các thành viên HĐBA lưu ý theo Quy tắc 6, các đề mục được nói đến theo Quy tắc 10, hoặc các vấn đề mà HĐBA quyết định hoãn xem trước đó, mới được đưa vào chương trình nghị sự tạm thời.

Sẵn sàng cho vai trò mới

Phát biểu tại buổi họp báo quốc tế về việc Việt Nam chính thức đảm nhiệm vai trò Ủy viên không thường trực HĐBA LHQ vừa qua, Thứ trưởng Ngoại giao Lê Hoài Trung cho biết, với tinh thần trách nhiệm cao, Việt Nam đã triển khai nhiều công việc để sẵn sàng đảm nhận tốt vai trò Chủ tịch HĐBA LHQ ngay trong tháng 1 này.

Theo Thứ trưởng Lê Hoài Trung, thông thường, các nước phải có công tác chuẩn bị ít nhất một năm trong khi Việt Nam chỉ có 6 tháng chuẩn bị cho vai trò Chủ tịch HĐBA. Bên cạnh đó, năm 2020, Việt Nam cũng đảm trách cương vị Chủ tịch ASEAN. Đây sẽ là thách thức không nhỏ đối với Việt Nam. Ý thức được trách nhiệm to lớn, các bộ, ban, ngành Việt Nam đã triển khai nhiều công việc, trong đó rà soát và xây dựng hồ sơ về từng vấn đề trong chương trình nghị sự; xây dựng cơ chế phối hợp, tham vấn liên ngành trong việc xử lý công việc của Việt Nam trong HĐBA LHQ.

Về các ưu tiên thảo luận trong vai trò Chủ tịch HĐBA tháng 1 này, Thứ trưởng Lê Hoài Trung cho biết, trong chương trình nghị sự, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh sẽ chủ trì cuộc họp của HĐBA, trong đó có cuộc thảo luận mở cấp bộ trưởng với chủ đề kỷ niệm 75 năm thành lập LHQ, về tuân thủ Hiến chương LHQ trong duy trì hòa bình và an ninh quốc tế, cũng như vai trò của tổ chức khu vực trong hợp tác với HĐBA trong duy trì hòa bình và an ninh quốc tế. Việt Nam cũng sẽ trao đổi về các vấn đề liên quan đến quỹ của Iraq, một số vấn đề liên quan đến khu vực Trung Đông, hoạt động của Lebanon. Theo đó, sẽ trao đổi về vấn đề hậu xung đột (gồm giải quyết bom mìn), vấn đề nhân đạo, phụ nữ, trẻ em...

Kiên định 7 ưu tiên

Trong nhiệm kỳ HĐBA của mình, Việt Nam đã đưa ra 7 ưu tiên, bao gồm: Ngăn ngừa xung đột, ngoại giao phòng ngừa, giải quyết hòa bình các tranh chấp theo Điều 6 Hiến chương LHQ; Cải tiến cách thức làm việc của HĐBA, tăng cường hợp tác giữa HĐBA và các tổ chức khu vực theo Điều 8 Hiến chương LHQ; Vấn đề nhân đạo, bảo vệ thường dân, bảo vệ cơ sở hạ tầng thiết yếu đối với cuộc sống người dân tại các nơi xung đột; phụ nữ, hòa bình và an ninh, và trẻ em trong xung đột vũ trang; Khắc phục hậu quả xung đột, bao gồm hiểm họa bom mìn còn sót lại sau xung đột; Hoạt động gìn giữ hòa bình LHQ; Tác động của biến đổi khí hậu tới hòa bình và an ninh.

Thứ trưởng Lê Hoài Trung đã nhấn mạnh, Việt Nam rất mong muốn có hòa bình và phấn đấu vì hòa bình. Việt Nam tham gia vào HĐBA LHQ sẽ phát huy vai trò, tạo điều kiện, môi trường quốc tế thuận lợi để Việt Nam và khu vực hòa bình, ổn định hơn, từ đó tạo nền tảng cho hợp tác.

“Nếu Trung Đông bất ổn, không thể nói là không ảnh hưởng tới Việt Nam, vì đó là các đối tác thương mại, đầu tư và thị trường lao động của Việt Nam. Ở Trung Phi, các nước khó khăn cũng đều là bạn bè truyền thông của chúng ta, là đối tác kinh tế, đối tác đầu tư tiềm năng… Với vai trò là Ủy viên không thường trực HĐBA, Việt Nam sẽ đóng góp cao nhất có thể vào hòa bình và ổn định khu vực và thế giới”, Thứ trưởng khẳng định.

Tham gia HĐBA, Việt Nam có cơ hội quan trọng để thực hiện đường lối đối ngoại của Đảng, Nhà nước - thúc đẩy hòa bình, hợp tác và phát triển, đa phương hóa, đa dạng hóa và Việt Nam mong muốn là thành viên tích cực, có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế. Đây là nhiệm vụ của ngành đối ngoại và cũng là trách nhiệm Việt Nam đóng góp vào thúc đẩy hợp tác đa phương để góp phần tăng cường hiệu quả phương thức giải quyết các vấn đề quốc tế, trong đó Việt Nam nỗ lực và tích cực vươn lên đóng vai trò nòng cốt, trung gian hòa giải trên những vấn đề phù hợp với lợi ích, trong khả năng và điều kiện của mình.

Từ khi gia nhập LHQ năm 1977, Việt Nam đã và đang là một thành viên có trách nhiệm và đóng góp tích cực vào mọi lĩnh vực hoạt động của LHQ, trong đó có HĐBA, đặc biệt là trong nhiệm kỳ 2008-2009 khi Việt Nam lần đầu đảm nhiệm cương vị Ủy viên không thường trực. Sự hợp tác giữa Việt Nam và LHQ là một ví dụ điển hình về hợp tác phát triển giữa các nước thành viên LHQ cũng như về vai trò của LHQ trong thúc đẩy hợp tác quốc tế nhằm giải quyết các vấn đề kinh tế, xã hội, văn hóa và nhân đạo.