Xây dựng lòng tin ở Thái Lan

Hiện nay, dù đã nghỉ hưu nhưng với sự năng nổ và bề dày kinh nghiệm trong quan hệ đối ngoại, đặc biệt là giữa Việt Nam và Thái Lan nên Đại sứ Đỗ Ngọc Sơn vẫn nhận lời mời làm tư vấn cho một tập đoàn chuyên về xây dựng khu công nghiệp của bạn tại Việt Nam. Ông bảo: "Đó cũng là một trong những kết quả của công tác xây dựng niềm tin của tôi trên đất Thái nên tập đoàn này đã nhiệt tình thuyết phục tôi trở thành một cổ đông độc lập của họ tại Việt Nam".

Hướng đi cho nhiệm kỳ

Trước khi lên đường nhận công tác tại Thái Lan vào tháng 2/1997, ông Đỗ Ngọc Sơn đã suy nghĩ rất nhiều vì quan hệ Việt Nam - Thái Lan thời kỳ đó còn tồn tại nhiều vấn đề, đặc biệt là vấn đề an ninh. Khi đi làm việc với các cơ quan Trung ương và địa phương ở Việt Nam, ông đều nhận được lời dặn dò là trong nhiệm kỳ này, phải làm sao để thúc đẩy quan hệ song phương, nhất là khi Việt Nam vừa mới gia nhập ASEAN năm 1995.

Ông bảo: "Sau thời gian dài nghiên cứu về Thái Lan, tôi thấy mình đã xác định được hướng đi cho nhiệm kỳ này: Đó là vấn đề xây dựng và củng cố lòng tin giữa hai nước. Vì trong quá khứ, khi Việt Nam trải qua hai cuộc chiến tranh khốc liệt thì mối quan hệ song phương Việt - Thái cũng phức tạp không kém. Trong kháng chiến chống Pháp thì Việt kiều ở Thái Lan hỗ trợ rất mạnh cho đất nước. Còn trong kháng chiến chống Mỹ, Chính phủ Thái Lan lại thân Mỹ và đối đầu với Việt Nam, phân biệt đối xử với kiều bào. Vì thế, dù chiến tranh đã lùi xa hơn hai thập kỷ nhưng sự ngờ vực giữa hai bên vẫn còn".

Khi sang đến nơi, ông thấy công việc có nhiều thuận lợi nhờ vai trò mới của Việt Nam: thành viên chính thức của ASEAN. Việc trao đổi, làm việc với địa phương, bộ ngành của bạn rất thuận lợi. Nhưng ông cũng nhận thấy mối quan hệ của chính phủ bạn bị chi phối bởi rất nhiều nhân tố, đặc biệt là ở một đất nước có đặc điểm chính trị phức tạp như Thái Lan. Mặt khác, thời điểm đó, có rất ít người Việt ở Thái được cấp giấy tờ định cư hợp pháp nên ông cũng cân nhắc việc tiếp cận với những nhân vật có thể có ảnh hưởng đối với vấn đề Việt kiều trong Chính phủ Thái.

Cởi mở để hiểu nhau hơn

Ở Thái Lan, với thể chế quân chủ lập hiến nên Hoàng gia có vai trò quyết định tối thượng. Mọi chính sách đều phải được Nhà Vua thông qua. Đại sứ Đỗ Ngọc Sơn nhận thấy: Nếu có được sự ủng hộ của Nhà Vua thì các vấn đề khác sẽ dễ dàng hơn rất nhiều. Vì vậy, tiếp thu kinh nghiệm từ các Đại sứ nhiệm kỳ trước, ông tiếp tục thúc đẩy, tạo dựng mối quan hệ này như mời Nhà Vua, Công chúa, Thái tử… sang thăm Việt Nam, tham dự các sự kiện tại Việt Nam. Hay khi có đoàn nghệ thuật từ Việt Nam sang Thái Lan biểu diễn thì ông đưa đoàn đến Hoàng gia biểu diễn và tặng các nhạc cụ cho Hoàng gia làm kỷ niệm. Những tình cảm giản dị, chân thành đó từ Việt Nam đã được bù đắp bởi sự hậu thuẫn lớn của Hoàng gia sau này.

Ngoài những nhân vật quan trọng trong Hoàng gia thì Hội đồng cơ mật Hoàng gia chính là cơ quan tư vấn cho Nhà Vua về tất cả các vấn đề của đất nước. Việc tiếp cận với Chủ tịch Hội đồng cơ mật là rất khó nên trong các cuộc chiêu đãi tại các cơ quan đại diện ngoại giao các nước tại Thái Lan, ông Đỗ Ngọc Sơn đã nỗ lực và tiếp cận được với một thành viên Hội đồng Cơ mật, từng là Ngoại trưởng Thái Lan. Trong thời gian làm Ngoại trưởng, ông này có những tranh luận rất gay gắt với Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Cơ Thạch về vấn đề Campuchia, nhưng khi ra ngoài phòng họp thì lại coi nhau là anh em. Vì thế, Đại sứ Sơn đánh giá ông ta rất hiểu Việt Nam và có thể có những tác động tới quyết sách của Hội đồng cơ mật.

"Sau chuyến thăm Việt Nam với tư cách là khách của Thủ tướng, ông ấy mời tôi đến nhà riêng dùng cơm và tặng quà. Kể từ đó, suy nghĩ của chính giới Thái Lan đối với Việt Nam đã có thay đổi. Họ hiểu trước kia là thù địch, nhưng sau khi trở thành thành viên ASEAN - một gia đình, vừa là đối tác, vừa là đối thủ cạnh tranh - muốn hợp tác và cạnh tranh thì không thể giữ thái độ thù địch được. Vì thế, các quan hệ nới rộng rất nhiều và khi lợi ích tăng lên thì quan hệ lại càng được cải thiện", Đại sứ Đỗ Ngọc Sơn nhớ lại.

Cũng nhờ những tác động liên hoàn mà đến năm 2001, khi ông Thaksin Shinawatra lên làm Thủ tướng, hàng loạt chế độ, chính sách về giấy tờ hợp pháp cho người Việt tại đây đã được ban hành.

Có xây dựng được lòng tin thì các quan hệ khác cũng dễ dàng, thuận lợi hơn rất nhiều. Có lẽ vì thế mà trong các cuộc gặp mặt bà con kiều bào Việt Nam trên đất Thái, Đại sứ Đỗ Ngọc Sơn luôn căn dặn bà con phải kính trọng Nhà Vua Thái, tôn trọng luật pháp sở tại. Ông nhắc bà con: Làm cho đất nước Thái Lan giàu mạnh chính là đóng góp cho quan hệ Việt Nam - Thái Lan tốt lên.

Khánh Nguyễn (ghi)