Vào ngày 23/3, người dân Israel bỏ phiếu bầu Quốc hội lần thứ 4 trong 2 năm, với hy vọng phá vỡ chu kỳ bầu cử dường như vô tận và sự bế tắc chính trị khiến đất nước cạn kiệt ngân sách quốc gia.
| Chính phủ liên minh của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và lãnh đảo đảng Xanh-Trắng đối lập Benny Gantz buộc phải giải tán do bất đồng nội bộ, dẫn đến cuộc bầu cử lần thứ 4 trong 2 năm. (Nguồn: EPA) |
Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu hy vọng rằng chương trình tiêm vaccine phòng Covid-19 của Israel, được đánh giá là được triển khai tốt nhất trên thế giới sẽ mang lại cho ông và đảng Likud lợi thế giành thêm ghế trong Quốc hội. Trong ba cuộc bầu cử trước đó, ông Netanyahu đều không có được nhiều điểm cộng.
Ông Netanyahu, người nắm chức thủ tướng từ năm 2009, tái tranh cử lần này trong khi đang hầu tòa vì cáo buộc tham nhũng - một động thái mà các đảng đối lập hy vọng sẽ khiến cử tri đẩy ông ra khỏi nhiệm sở.
Trên thực tế, các cuộc thăm dò trước cuộc tổng tuyển cử cho thấy, khoảng cách giữa đảng Likud của Thủ tướng Netanyahu với các đảng đối lập khá sít sao. Điều này khiến nhiều người dân Israel lại phải chuẩn bị tinh thần cho một cuộc bầu cử với kết quả bất phân thắng bại khác.
Hành trình chật vật
Từ năm 2019, cả ông Netanyahu và các đối thủ của ông đều không thể giành đủ số ghế trong Quốc hội để thành lập chính phủ liên minh bền vững.
Điều đó khiến ông Netanyahu tiếp tục làm thủ tướng nhưng không đủ quyền hành, một lãnh đạo của một liên minh yếu ớt và buộc phải “chung chăn” với những đối thủ khốc liệt nhất của ông.
Trong 2 lần bầu cử trong năm 2019, đảng Likud của ông Netanyahu hòa 1 (tháng 4/2019) và thua 1 (tháng 9/2019). Kết quả là không đảng nào thành lập được chính phủ sau nhiều tháng đàm phán không có kết quả.
Với cuộc bầu cử lần thứ 3 vào ngày 2/3/2020, đảng Likud giành chiến thắng với 36 ghế, còn Đảng Xanh-Trắng của cựu Bộ trưởng Quốc phòng Benny Gantz giành 33 ghế.
Tuy nhiên, ông Netanyahu đã có một ý tưởng táo bạo, đó là đề nghị ông Gantz tham gia liên minh chính phủ và hai người sẽ chia nhau làm thủ tướng trong nhiệm kỳ 3 năm.
Ông Netanyahu sẽ làm thủ tướng trước và chuyển giao quyền lực cho ông Gantz vào tháng 11/2021. Thỏa thuận chia sẻ quyền lực này đã được ghi vào luật của Israel để đảm bảo nó được thực thi đúng hạn. Mục tiêu chính là ổn định nền chính trị để đưa đất nước vượt qua đại dịch Covid-19.
Tuy nhiên, việc đưa hai chính trị gia đối lập vào cùng một chính phủ là một biện pháp không thực tế và không bền vững.
Chính phủ liên minh đã liên tục có những bất đồng, đặc biệt là về việc phân bổ ngân sách đã lên đến đỉnh điểm vào tháng 12/2020, buộc Quốc hội phải giải tán và tổ chức cuộc tổng tuyển cử lần thứ 4 chỉ trong 2 năm.
Theo New York Times, một số nhà phê bình cho rằng, ông Netanyahu đã hành động vì lợi ích cá nhân khi đấu tranh với ông Gantz về ngân sách. Ông Netanyahu muốn thông qua dự thảo ngân sách với thời hạn 1 năm, thay vì 2 năm như chính phủ liên minh yêu cầu.
Buộc phải bước vào cuộc bầu cử mới dường như là một kịch bản ông Netanyahu mong muốn, vì ông vẫn có cơ hội được tiếp tục bầu làm Thủ tướng, thay vì ở lại liên minh hiện tại và trao quyền cho ông Gantz vào cuối năm nay.
Thực tế đầy mâu thuẫn
Quốc hội Israel (tiếng Hebrew là Knesset) với 120 ghế được phân bổ trên cơ sở tỷ lệ thuận với các đảng giành được hơn 3,25% số phiếu bầu.
Hệ thống giúp đảm bảo rằng không một đảng nào sẽ giành được hoàn toàn đa số ghế và giúp các đảng nhỏ có tiếng nói lớn trong việc thực hiện các thỏa thuận hình thành một chính phủ liên minh.
Nhờ vậy, Quốc hội Israel sẽ đa dạng hơn về tiếng nói, nhưng rất khó để hình thành chính phủ liên minh ổn định.
Một chính phủ mới được thành lập có thể mất vài tuần hoặc vài tháng, trong quá trình này, Knesset có thể bỏ phiếu để giải tán bất cứ lúc nào, điều này lại dẫn đến một cuộc bầu cử khác.
Như vậy, đảng Likud của Thủ tướng Netanyahu cần liên kết để có đủ 61 ghế trong tổng số 120 ghế trong quốc hội, đủ để đứng ra thành lập chính phủ mới.
Tuy nhiên, hiện Israel vẫn còn tồn tại một thực tế đầy mâu thuẫn do rất nhiều người mong muốn ông Netanyahu ra đi, nhưng trên hết, ông vẫn là chính khách có tỷ lệ ủng hộ cao nhất trong các chính khách hiện nay ở quốc gia này.
| Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu nhận mũi tiêm vaccine phòng Covid-19 Pfizer-BioNTech thứ hai tại Trung tâm Y tế Sheba ở Ramat Gan vào ngày 9/1. (Nguồn: GPO) |
Hệ lụy khôn lường
Bất đồng nội bộ đã khiến Israel không có ngân sách trong giai đoạn khủng hoảng về kinh tế và y tế công cộng sâu sắc nhất trong lịch sử, làm suy yếu kế hoạch kinh tế dài hạn, bao gồm cả việc phát triển các dự án cơ sở hạ tầng lớn.
Tình trạng trì trệ cũng đã trì hoãn việc bổ nhiệm các quan chức nhà nước chủ chốt, bao gồm công tố viên nhà nước và các quan chức cấp cao tại Bộ Tư pháp và Bộ Tài chính.
Đồng thời, các thành viên của liên minh, trong đó có ông Netanyahu, đã bị buộc tội chính trị hóa việc ra quyết định của chính phủ.
Sự hỗn loạn chính trị của Israel còn đến từ những rắc rối pháp lý kéo dài của ông Netanyahu. Hiện ông Netanyahu đang bị truy tố trong 3 vụ án tham nhũng kéo dài hơn 2 năm qua.
Phiên tòa xét xử ông đã bị gián đoạn vài tháng do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 và dự kiến sẽ được mở lại vào tháng 4/2021. Cử tri hiện đang bị chia rẽ về 2 phe ủng hộ hay không ủng hộ ông Netanyahu.
Khủng hoảng còn tiếp diễn
Ngày 26/3, cơ quan bầu cử Israel công bố kết quả cuối cùng của cuộc bầu cử vừa qua và thực tế cho thấy, cuộc khủng hoảng chính trị tại đây vẫn sẽ còn tiếp tục kéo dài khi Thủ tướng Netanyahu và các đối thủ không đạt được đa số để tự đứng ra thành lập chính phủ mới.
Theo đó, đảng Likud và các đồng minh cánh hữu đã giành 52 ghế trong số 120 ghế của Quốc hội, trong khi liên minh các đảng đối lập chiếm 57 ghế. Đảng cực hữu giành 7 ghế, trong khi một đảng Hồi giáo Arab sở hữu 4 ghế.
Trong những ngày qua, các đảng đã tích cực đàm phán nhằm cố gắng xây dựng một liên minh đủ mạnh để tháo gỡ tình hình.
Theo AFP, Tổng thống Israel Reuven Rivlin dự kiến từ ngày 5-7/4 tới sẽ tiến hành tham vấn với đại diện các đảng chính trị trong Quốc hội khóa mới để lựa chọn nhân vật đứng ra thành lập chính phủ mới.
Nếu không đảng nào có thể đạt được đa số, Israel sẽ buộc phải tổ chức bầu cử lần thứ 5 trong 2 năm, khiến cho cuộc khủng hoảng chính trị này có nguy cơ tiếp tục kéo dài mà khó có nút tháo gỡ.