Ấn Độ - Indonesia: Nhìn lại quá khứ, hướng tới tương lai

Thủ tướng Narendra Modi sẽ thực hiện chuyến thăm đầu tiên tới Indonesia từ ngày 29/5. Đây cũng là chuyến thăm đầu tiên của người đứng đầu Chính phủ Ấn Độ tới Indonesia kể từ năm 2013. Hội nghị thượng đỉnh giữa Thủ tướng Modi với Tổng thống Joko Widodo, thường gọi là Jokowi, là một sự kiện quan trọng. Hai nhà lãnh đạo gặp nhau hằng năm kể từ cuộc gặp đầu tiên tại Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á (EAS) tại Myanmar năm 2014 khi cả hai được bầu vào cơ chế này. Cả Ấn Độ và Indonesia nằm trong số những quốc gia Hồi giáo lớn nhất thế giới, đều là thành viên của G-20, NAM...

Rõ ràng là hai nước có rất nhiều điểm tương đồng, chưa kể khoảng cách khá gần giữa Quần đảo Andamans và Nicobar của Ấn Độ và tỉnh Aceh ở Indonesia. Hai nước có mối liên kết di sản, văn hóa và thương mại từ thời cổ đại. Ấn Độ giáo, Phật giáo và Hồi giáo đến với Indonesia thông qua các trao đổi này. Sự tồn tại của các ngôi đền Hindu và Phật giáo ở Yogayakarta và Borobudur và ảnh hưởng của Ramayana và Mahabharata ở những địa danh này luôn làm ngạc nhiên các du khách nước ngoài. Ấn Độ và Indonesia là đồng minh trong cuộc chiến chống chủ nghĩa đế quốc. Tuy nhiên, trong thập niên 1970, quan hệ hai nước bắt đầu trở nên xa cách cho đến khi Indonesia trở lại nền dân chủ đa đảng.

Từ năm 2011, Ấn Độ và Indonesia trở thành những đối tác chiến lược với một chương trình hợp tác đầy tham vọng. Để thực hiện được, cần phải nhận ra những nhân tố tích cực và cả những mâu thuẫn, tạo ra một mô hình mới gọi là hiệu ứng “Masala Bumbu” (masala theo tiếng Hindi có nghĩa là gia vị, theo tiếng Bahasa là bumbu). Năm khía cạnh chính cần được xem xét để tăng cường quan hệ đối tác chiến lược giữa hai nước.

Về chính trị, sự trì trệ trong các tiếp xúc song phương đã được giải quyết thành công trong năm qua. Điều này sẽ quan trọng hơn sau chuyến thăm của ông Modi. Việc bổ sung tham vấn về các vấn đề khu vực và toàn cầu như G-20, EAS, an ninh hàng hải và phát triển bền vững sẽ giúp hai nước gắn kết hơn trong tầm nhìn khu vực và toàn cầu. Hai nước cần phải nhận ra rằng dù có quan điểm về Trung Quốc và BRI không giống với Ấn Độ song Jakarta công nhận vai trò cân bằng của Ấn Độ trong an ninh hàng hải, hợp tác trong Hiệp hội Vành đai Ấn Độ Dương (IORA) và không ủng hộ Tổ chức Hợp tác Hồi giáo (OIC) chống Ấn Độ. Nhu cầu chính trị của hai nước là tập trung vào các điểm tương đồng, thảo luận các vấn đề một cách thẳng thắn và xây dựng sự tin cậy chính trị.

Hợp tác hàng hải, tập trận và tuần tra giữa hai nước ở biển Andaman và eo biển Malacca đã phát triển tốt. Sự tương tác giữa hải quân và lực lượng bảo vệ bờ biển Ấn Độ với hải quân Indonesia đã được cải thiện. Ấn Độ hiện có thể tập trung vào việc cung cấp thiết bị quốc phòng cho Indonesia và xem xét việc sản xuất và phát triển chung các thiết bị đó. Ấn Độ cũng có thể đầu tư vào một cảng chiến lược ở Sumatra, hỗ trợ xuất khẩu than đá, dầu cọ và các cơ sở hải quân Ấn Độ đòi hỏi phải có các cảng nước sâu. Hai bên có thể đưa nỗ lực hợp tác chống chủ nghĩa khủng bố vào chương trình nghị sự chung.

Về thương mại và đầu tư, hai bên không nên hạn chế thương mại để có sự cân bằng với lý do Ấn Độ nhập khẩu than đá và dầu cọ khiến Indonesia thặng dư. Thặng dư này sẽ tăng lên khi 500.000 người Ấn Độ đến với Indonesia. Điều này có thể được bù đắp bằng đầu tư của Indonesia ở Ấn Độ và việc cho phép doanh nghiệp Ấn Độ tiếp cận tốt hơn thị trường Indonesia đang phát triển về cơ sở hạ tầng, y tế, khai thác mỏ… Nếu 5 dự án cơ sở hạ tầng hàng đầu như sân bay, cảng biển, bệnh viện, nhà máy điện và khu mỏ được thực hiện đúng hạn sẽ tạo ra tác động kinh tế đáng kể đối với Indonesia. Tương tự, Indonesia phải đưa ra 5 đề xuất đầu tư để tham gia chương trình "Sản xuất tại Ấn Độ", có thể là dầu cọ, chế biến thực phẩm, đường sá… Indonesia đã mở cửa thị trường cho thịt bò Ấn Độ và có thể phải làm tương tự đối với dược phẩm, gạo, đường và máy móc cơ sở hạ tầng.

Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực là lĩnh vực hợp tác nhiều tiềm năng. Phần lớn sinh viên Indonesia đến Ấn Độ học ngành nghiên cứu tôn giáo trong khi hầu như không có sinh viên Ấn Độ đến Indonesia. Rõ ràng là cần phải phát triển hệ thống các trường đại học song song để có các dự án chung, trao đổi giảng viên và sinh viên.

Di sản văn hóa chung giữa hai nước cần được thúc đẩy. Các dự án khảo cổ học có thể được thực hiện trong khi Liên hoan Ramayana Indonesia - Ấn Độ được tổ chức định kỳ nên mở rộng ra các nước ASEAN và xa hơn. Ngoài ra, các tổ chức Hồi giáo chính thống như Nahdlatul Ulama và Muhammadiyah cần được tham gia chặt chẽ hơn vì đây là bức tường tốt nhất chống lại quá trình cực đoan. Không gian rộng lớn hơn cho những nỗ lực hợp tác xã hội dân sự như vậy sẽ tạo cơ sở lâu dài cho động lực mới trong mối quan hệ Ấn Độ - Indonesia thông qua chuyến thăm sắp tới của Thủ tướng Modi.