ASEAN với vai trò trung tâm hòa giải, làm sao để có thể làm tốt?

ASEAN và bài toán thúc đẩy vai trò trung tâm trở thành chương trình nghị sự khu vực

Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF) lần thứ 29 trong khuôn khổ Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 55 tại Campuchia. (Ảnh: Tuấn Anh)

Năm 2022 là năm nhiều diễn đàn thế giới diễn ra ở Đông Nam Á. Đối thoại Shangri-La vào tháng 6 vừa qua tại Singapore dù không phải là cuộc họp chính thức cấp nhà nước, nhưng vẫn cho thấy những tín hiệu đối đầu rõ ràng giữa các siêu cường.

Cuối tháng 10 tới, Indonesia sẽ tổ chức hội nghị thượng đỉnh G20, cố gắng đưa ra cách tiếp cận mạnh mẽ hơn đối với xung đột Ukraine-Nga.

Lần đầu tiên kể từ khi xung đột Nga-Ukraine xảy ra vào tháng 2, Tổng thống Putin và Tổng thống Zelensky sẽ tham dự cùng một diễn đàn quốc tế.

Cũng trong năm nay, Thái Lan sẽ tổ chức các cuộc họp Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC), một lần nữa đưa tất cả các cường quốc châu Á-Thái Bình Dương tới khu vực.

Với tư cách là một thực thể khu vực đã có bề dày 55 năm, ASEAN đã tự đặt mình như một trung tâm hòa giải chính trị, đầu tư kinh tế cũng như hội nhập xã hội.

Không thể phủ nhận rằng châu Á và Đông Nam Á là tiêu điểm tập trung của các cường quốc trong tương lai. Làm thế nào để ASEAN có thể phát huy vai trò trung tâm của mình và thúc đẩy chương trình nghị sự của khu vực?

Thứ nhất, ASEAN cần xây dựng cộng đồng của những người tận tâm, quyết tâm và có khả năng bảo vệ vai trò trung tâm của ASEAN theo định dạng chân thực nhất. Một số chuyên gia sẽ tranh luận rằng vai trò trung tâm của ASEAN vẫn chưa được xác định và hoạt động chưa đầy đủ.

Vai trò trung tâm của ASEAN không phải là để đưa các cường quốc vào chương trình nghị sự của khu vực ASEAN. Thay vào đó, vai trò trung tâm của ASEAN là động lực để gắn kết các cường quốc vào các cơ chế và chương trình nghị sự do ASEAN dẫn dắt.

ASEAN có nền tảng xây dựng cộng đồng về hội nhập chính trị, kinh tế, an ninh và văn hóa. Mặc dù những điều này vẫn quan trọng, nhưng ASEAN phải đảm bảo rằng sự hội nhập sẽ mang lại vị thế trung tâm của khu vực và không bị ảnh hưởng nặng nề bởi chính sách của các quốc gia.

Thứ hai, việc tuyên truyền về vai trò trung tâm của ASEAN đối với giới trẻ, các nhà hoạch định chính sách trẻ, doanh nhân, chủ doanh nghiệp cũng rất quan trọng. Các thế hệ trẻ của ASEAN là người thay đổi cuộc chơi của khu vực. Họ phải được xác định, đào tạo và phù hợp với vai trò trung tâm của ASEAN. Quỹ ASEAN đã thành công xuất sắc trong việc thu hút các thế hệ trẻ tham gia hơn 20 sáng kiến kể từ khi được thành lập vào năm 1997.

Cho đến thời điểm hiện tại, Quỹ đã đưa ra 34 sáng kiến, hoạt động trong 4 chủ đề chính (giáo dục, nghệ thuật và văn hóa, truyền thông và xây dựng cộng đồng) để đảm bảo rằng giới trẻ Đông Nam Á được kết nối thông qua bức tranh lớn hơn, vì sự bền vững của tương lai.

Riêng trong năm nay, Cộng đồng ASEAN sẽ khởi động Chương trình học bổng cho trẻ em ASEAN đầu tiên dưới sự điều hành của Ban Thư ký ASEAN.

Thứ ba, ASEAN cần nâng cao năng lực để đối phó với các thách thức trong và ngoài khối. Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN lần thứ 55 là bằng chứng cho thấy hiệp hội đang nỗ lực để phát triển khuôn khổ khu vực trước không ít những thách thức từ nội tại và bên ngoài.

ASEAN ngày càng nhất quán trong những vấn đề như Biển Đông. Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN lần thứ 55 vừa qua đã thể hiện ý chí của các thành viên ASEAN trong việc hình thành tiếng nói của khu vực đối với vấn đề này, đặc biệt là thúc đẩy đàm phán Bộ quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC). ASEAN thúc đẩy bảo đảm hòa bình cũng như giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình ở Biển Đông.

Đây là lúc cần phải xây dựng năng lực - đảm bảo rằng lợi ích của ASEAN sẽ luôn được đặt lên hàng đầu trong mọi hợp tác với một thành viên ngoài khối.

Cộng đồng ASEAN phải tin tưởng rằng khu vực sẽ có tương lai tươi sáng. Tương lai đó có thể đạt được nếu khu vực có các nhà lãnh đạo và nhà hoạch định chính sách trẻ và nổi trội, những người có tinh thần xây dựng tính trung tâm của khối.