Không đổ lỗi khách quan
Lý do đầu tiên khi nói về sự thay đổi không có lợi của cơ cấu dân số Ba Lan là tỷ lệ sinh thấp và sự chênh lệch cán cân di cư LĐ. Do đó, bộ phận dân cư chưa đến tuổi LĐ vẫn ngày càng giảm đi và theo giới quan sát thì quá trình già hóa trong dân cư vẫn tiếp diễn. Trong khi đó, việc gia nhập EU của Ba Lan (năm 2004) cũng đã khiến hàng nghìn LĐ Ba Lan đi làm việc tại các nước Tây Âu như Anh, Ireland...
Sự thay đổi sâu sắc trên thị trường LĐ Ba Lan làm cho tình hình hiện tại về việc làm và tỷ lệ người đi làm khác hẳn với tình hình tại các nước EU còn lại. Số người có việc làm ở Ba Lan chỉ chiếm 50% dân số có độ tuổi từ 15 trở lên. Mức độ thụ động cao về việc làm tại Ba Lan là hệ quả của việc LĐ trẻ bắt đầu cuộc sống nghề nghiệp càng ngày càng muộn hơn, mặt khác là do việc tăng nhanh số người đến tuổi về hưu hoặc hưởng chế độ hưu non.
Mấy năm qua, số người có việc làm ở Ba Lan tiếp tục tăng lên, song các doanh nghiệp cũng tạo ra nhiều chỗ làm hơn. Nền kinh tế tăng trưởng 7% càng làm cho vấn đề nhân lực nghiêm trọng thêm. Kinh tế phát triển với tốc độ cao gia tăng các thay đổi có lợi cho thị trường LĐ. Trước tiên, nó làm sống động lại hoạt động đầu tư. Trong các yếu tố góp phần vào việc cải thiện tình hình thị trường LĐ: tăng chi phí cho các chương trình thị trường LĐ tích cực, tăng cầu LĐ, ngày càng nhiều người thất nghiệp quan tâm đến tự tạo việc làm, tận dụng nguồn kinh phí từ quỹ tài trợ của EU, cải thiện chất lượng nguồn LĐ.
Năm 2006, số chủ doanh nghiệp và những người tự tạo việc làm trong độ tuổi từ 15 trở lên là 2,9 triệu người (bằng 19,9 % người trong độ tuổi LĐ), trong đó hơn 1/2 hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, săn bắt thuỷ hải sản và lâm nghiệp. Số chủ doanh nghiệp còn lại tập trung chủ yếu vào các ngành thương nghiệp và sửa chữa, sản xuất công nghiệp và xây dựng.
Cùng với Ukraine, Ba Lan được chọn là nước đồng chủ nhà của EURO 2012. Vì vậy, Ba Lan sẽ cần phải xây dựng thêm 600 dặm đường cao tốc, 5 sân bay, nhiều khách sạn và 3 sân bóng đá mới, chưa kể đến việc nâng cấp nhiều sân vận động cũ. Một khối công việc không hề nhỏ, trong khi nguồn LĐ khan hiếm và thời gian không còn nhiều, càng làm tình trạng khan hiếm LĐ thêm “nóng”.
Thiếu LĐ gì?
Trong số chỗ làm việc thông báo còn trống, có đến gần một nửa cần thợ phụ việc và công nhân trong các ngành sản xuất thủ công, xây dựng, đóng tàu và các nghề nghiệp tương tự. Nhu cầu giảm đối với LĐ kỹ thuật trong các ngành nông, lâm, ngư nghiệp. Những nghề cần nhiều LĐ nhưng cũng có nhiều người bản địa thất nghiệp nhất là các nghề nhân viên bán hàng, thợ xây và quản lý nhà cửa.
Tình trạng khó khăn cấp bách trong việc tìm đủ nguồn LĐ phục vụ việc xây dựng cơ sở hạ tầng cho EURO 2012, khiến Chính phủ Ba Lan quyết định tìm nguồn LĐ ở nước ngoài, gồm các nghề thợ xây, lợp mái, thợ điều hành cần cẩu, thợ lái máy xúc và một số ngành nghề khác. Ba Lan đang xem xét nghiêm túc việc nhận LĐ châu Á để có thể khởi công các công trình. Tuy nhiên, một số thành viên trong Chính phủ cũng bày tỏ sự lo lắng trong việc nhập cư LĐ từ các nước ngoài khối EU.
Đối mặt với tình trạng thiếu LĐ lành nghề, đặc biệt trong lĩnh vực xây dựng và khách sạn, Chính phủ đã phát động chiến dịch kêu gọi những LĐ lành nghề đang làm việc ở nước ngoài, quay trở về quê hương với các chế độ, chính sách ưu đãi. Tuy nhiên, nước này hiện vẫn thiếu khoảng 200.000 LĐ lành nghề.
Nhiều thuận lợi
Mặc dù là thành viên EU, nhưng các thủ tục tiếp nhận LĐ nước ngoài của Ba Lan dễ dàng hơn bởi nước này đang rất cần LĐ “ngoại” để bù đắp số LĐ thiếu hụt..
LĐ nước ngoài có thể làm việc tại Ba Lan với thời hạn trung bình là 3 năm, điều kiện tuyển chọn không quá khắt khe và mức lương khởi điểm khoảng 981,55 zloti/tháng (5,5 triệu đồng) sau khi đã khấu trừ thuế và bảo hiểm.
Thời gian làm việc không vượt quá 8 giờ/ngày, 40 giờ/tuần và 5 ngày/tuần. Sau một tháng, LĐ có quyền nghỉ phép. Nếu thâm niên làm việc ít hơn 10 năm, số ngày được nghỉ hàng năm là 20 ngày; từ 10 năm trở lên, số ngày nghỉ là 26 ngày. Chủ doanh nghiệp có trách nhiệm bố trí kỳ nghỉ phép cho người LĐ ngay trong năm làm việc Phần phép còn lại của năm trước phải được thực hiện vào quý đầu tiên của năm tiếp theo. Trường hợp chấm dứt quan hệ LĐ, số ngày nghỉ phép còn đọng lại được thanh toán bằng tiền mặt. Ngoài ra, người LĐ còn được nghỉ vì mất khả năng LĐ do ốm đau, được bác sĩ chứng nhận; nghỉ đi khám bệnh; nghỉ việc riêng vì lý do hiếu, hỷ.
Tuy nhiên, cũng như với nhiều nước khác, cái khó khăn nhất của thị trường này là việc xin visa. Thông thường, LĐ nước ngoài khi vào Ba Lan phải xin giấy phép LĐ mà các thủ tục xin giấy phép LĐ làm việc tại Ba Lan là khá phức tạp.
Minh Anh