Bài 2: Đẹp mãi 'thương hiệu' người Hà Nội

Hun đúc giá trị, cốt cách người Hà Nội

Đã 70 năm trôi qua, nhưng ký ức hào hùng của ngày “năm cửa ô đón mừng đoàn quân tiến về” vẫn còn mãi. Sự kiện tiếp quản Thủ đô ngày 10/10/1954 đánh dấu một bước ngoặt có ý nghĩa vô cùng to lớn, mở ra một thời kỳ mới hết sức vẻ vang trong lịch sử ngàn năm văn hiến của Thăng Long-Đông Đô-Hà Nội.

Thủ đô Hà Nội được giải phóng là một sự kiện lịch sử trọng đại, là thắng lợi vẻ vang của sự nghiệp cách mạng, của chín năm trường kỳ kháng chiến gian khổ, ác liệt với biết bao hy sinh, mất mát và tinh thần anh dũng, bất khuất của quân dân ta trước một kẻ thù hùng mạnh.

Trong 70 năm qua, từ thời điểm Thủ đô Hà Nội được giải phóng (10/10/1954 – 10/10/2024) và qua 50 năm xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, Đảng bộ TP. Hà Nội đã liên tục có sự đổi mới tư duy, nâng cao nhận thức, thành phố luôn đặc biệt quan tâm việc cụ thể hóa quan điểm chỉ đạo của Trung ương về phát triển văn hóa, xây dựng con người.

Có thể nói, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh đã được Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thủ đô coi là giải pháp chủ yếu nhằm giữ gìn và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp mà cha ông để lại. Đây cũng là vấn đề luôn được lãnh đạo Đảng, Nhà nước quan tâm, nhắc nhở mỗi khi làm việc với Thủ đô.

Tại Đại hội Đảng bộ TP. Hà Nội lần thứ XVII (nhiệm kỳ 2020 - 2025), cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã đặt ra yêu cầu Hà Nội cần phải xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, hiện đại, tôn trọng pháp luật, người Hà Nội phải sống thực sự có văn hóa, tiêu biểu cho văn hóa dân tộc. Trong Nghị quyết số 15-NQ/TW ngày 5/5/2022 về Phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, Bộ Chính trị tiếp tục đặt ra yêu cầu xây dựng người Hà Nội hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình, văn minh, tiêu biểu cho văn hóa, lương tri và phẩm giá con người Việt Nam.

Xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh là nhiệm vụ được Đảng bộ, chính quyền Thủ đô Hà Nội quan tâm, triển khai thực hiện qua mấy nhiệm kỳ. Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội đã ban hành Chỉ thị số 30-CT/TU ngày 19/2/2024 “Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng về xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh” với quyết tâm tạo ra bước chuyển mới.

Theo TS. Nguyễn Viết Chức, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Giáo dục của Quốc hội, thanh lịch không chỉ là cái bên ngoài, không chỉ là lời ăn, tiếng nói, mà nó là cốt cách của người kinh đô xưa và Thủ đô ngày nay.

TS. Nguyễn Viết Chức chia sẻ: “Nếu tinh tế một chút sẽ thấy gần gũi, cởi mở mà không suồng sã; hiếu khách mà không vồ vập; săn đón, tận tình song vẫn giữ khoảng cách vừa đủ để khách cảm thấy tự nhiên, thoải mái. Tiếng nói nhẹ nhàng, dễ nghe, có âm điệu đặc trưng hấp dẫn. Phải chăng tất cả những khác biệt nhỏ ấy hợp lại mà thành cái thanh lịch đầy sức lôi cuốn của người Hà Nội”.

Sinh thời, GS, Trần Quốc Vượng từng khẳng định: “Thăng Long - Hà Nội có phong độ văn hóa riêng; có một sắc thái ngôn ngữ riêng - tiếng Hà Nội; một bản lĩnh riêng: Sành sỏi, thông minh, can trường, khoáng đạt; một cách ứng xử giao tiếp riêng: Ý nhị, tế vi, tao nhã, thanh lịch”. Hay rõ rệt, cụ thể hơn, trong một nhận xét của nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc: “Thanh lịch là chất cơ bản của người Hà Nội”.

Lịch sử văn hiến hơn 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội hun đúc nên giá trị cốt cách của người Hà Nội thanh lịch, văn minh; thể hiện trong lối sống, sinh hoạt gia đình và cộng đồng, trong giao tiếp, ứng xử, trong văn hóa ẩm thực... Thanh lịch, văn minh là những đặc điểm nhân cách con người mang “thương hiệu” Hà Nội đúng với câu ca "Chẳng thơm cũng thể hoa nhài/ Dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An”.

Phát triển văn hóa, con người trong thời kỳ mới

Cùng với dự án Luật Thủ đô (sửa đổi), hai quy hoạch phát triển Thủ đô điều chỉnh, được thông qua kỳ họp thứ 7 Quốc hội vào tháng 5/2024 có thể khẳng định, bằng nhiều nỗ lực sáng tạo, sự nghiệp phát triển, xây dựng con người Thủ đô đã đạt được những kết quả đáng tự hào, góp phần vào sự phát triển văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ mới.

Các hoạt động văn hoá ngày càng phong phú, đa dạng, từng bước đáp ứng nhu cầu hưởng thụ, sáng tạo văn hoá ngày càng cao của nhân dân. Tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc được phát huy. Con người Hà Nội ngày càng năng động, sáng tạo, tư duy nhạy bén hơn nhưng vẫn giữ được những phẩm chất, giá trị cốt lõi của nền văn hóa Thăng Long nghìn năm tuổi.

Thành ủy Hà Nội đã cụ thể hóa nhiệm vụ xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh trong Chương trình công tác lớn của Thành ủy ở nhiều nhiệm kỳ liên tiếp, hiện nay là Chương trình số 06-CTr/TU ngày 17/3/2021 về “Phát triển văn hóa; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2021 - 2025”. Kết quả thực hiện đã làm nảy nở nhiều mô hình hay, cách làm sáng tạo; đặc biệt gần đây với việc ban hành Quy tắc ứng xử nơi công cộng trên địa bàn thành phố Hà Nội và Quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan thuộc Thành phố Hà Nội.

Những nét đẹp của văn hóa Hà Nội đã được duy trì từ một nền tảng truyền thống, có chiều sâu phát triển. Đó chính là cốt cách để cho dù có đi nơi đâu, xưng danh người Hà Nội thanh lịch, văn minh vẫn luôn mang đến một niềm tự hào.

Thành ủy Hà Nội luôn xác định, người dân Hà Nội là trung tâm của chiến lược phát triển Thủ đô, vừa là chủ thể thực hiện quan trọng nhất, vừa là đối tượng trực tiếp thụ hưởng mọi thành quả, đặc biệt là thành quả bền vững, lâu dài về phát triển văn hóa, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh.

Đưa Chỉ thị đi vào cuộc sống

Chia sẻ với Báo Thế giới và Việt Nam, ĐBQH. Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội khẳng định, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh là một trong những nhiệm vụ trọng tâm được Đảng bộ, Chính quyền Thủ đô đặt ra trong nhiều nhiệm kỳ qua. Đây là một hướng tiếp cận đúng đắn, phù hợp với điều kiện cụ thể của Hà Nội – trái tim của Tổ quốc, nơi hội tụ và tỏa sáng những giá trị văn hóa của dân tộc, đồng thời cũng là nơi điều tiết cho sự phát triển chung của đất nước.

Như cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng phát biểu: Nói đến Thủ đô Hà Nội, trong lòng mỗi người con đất Việt đều xúc động, tự hào về mảnh đất ngàn năm văn hiến và anh hùng, hào hoa và thanh lịch, Thủ đô của lương tri, phẩm giá con người, thành phố vì hoà bình...

Như vậy, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh chính là để giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa Thủ đô, cũng như để người Hà Nội trở thành những tấm gương sáng, đại diện cho những phẩm chất tốt đẹp của con người Việt Nam.

Theo PGS. TS. Bùi Hoài Sơn, việc Hà Nội tiếp tục ban hành chỉ thị về “Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng về xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh” chứng tỏ đây là một nhiệm vụ quan trọng, cần phải thực hiện thường xuyên, liên tục, với sự tập trung cao, nỗ lực lớn và hành động quyết liệt. Từ đó, nâng cao hơn nữa nhận thức của cán bộ, đảng viên và nhân dân Thủ đô trong việc phát huy những phẩm chất của người Hà Nội thanh lịch, văn minh. Góp phần làm cho những giá trị đó thấm sâu vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, các quan hệ xã hội, trong gia đình và từng người dân.

Xét cho cùng, con người là đích đến của mọi sự phát triển về kinh tế, chính trị, văn hóa, giáo dục, khoa học, công nghệ. Chăm lo cho con người là chăm lo cho sự phát triển bền vững đất nước. Hà Nội có một vị trí vô cùng đặc biệt trong lịch sử đất nước. Trong số những giá trị đặc biệt ấy, nguồn lực con người chính là động lực quan trọng cho phát triển Thủ đô “Văn hiến - Văn minh – Hiện đại”.

Được hỗ trợ bởi "bệ đỡ" nghìn năm lịch sử, thương hiệu “dẫu không thanh lịch cũng người Tràng An” giờ đây Hà Nội vẫn tiếp tục đóng vai trò trung tâm trong việc tụ hội, thu hút và tỏa sáng tài năng con người Việt Nam.

Hà Nội là mảnh đất có nhiều trường đại học, trung tâm nghiên cứu, với đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ đông đảo nhất cả nước. Khi biết cách phát huy nguồn lực to lớn này, chắc chắn Hà Nội sẽ có cơ hội để phát triển theo cách năng động, sáng tạo và bền vững, phù hợp với xu thế lớn của sự phát triển trên thế giới. Trong cuộc CMCN 4.0, Hà Nội với định hướng chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh tế sáng tạo dựa trên nguồn lực văn hóa dồi dào của Thủ đô.

Vì vậy, theo PGS. TS. Bùi Hoài Sơn, để Chỉ thị số 30-CT/TU ngày 19/2/2024 đi vào cuộc sống, các cấp ủy Đảng và chính quyền các cấp ở Thủ đô cần quán triệt sâu sắc Chỉ thị quan trọng này. Trên cơ sở đó, cụ thể hóa các nhiệm vụ, giải pháp trong Chỉ thị thành hành động cụ thể của cấp ủy, chính quyền địa phương, đơn vị. Đồng thời, cần nêu cao vai trò gương mẫu về đạo đức, phong cách, lối sống của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, công chức, viên chức TP. Hà Nội, như những tấm gương cho nhân dân noi theo về xây dựng và thực thi các giá trị văn hóa, giá trị con người Hà Nội.

"Văn hóa thanh lịch là niềm tự hào của Hà Nội, đồng thời là đại diện tiêu biểu cho đất nước, con người và văn hoá Việt Nam. Vì thế, chúng ta luôn mong muốn gìn giữ và phát huy những giá trị này cho hiện tại và tương lai. Làm được điều đó, văn hóa thanh lịch sẽ trở thành hành trang cho người Hà Nội, đặc biệt là thế hệ trẻ, có thêm bản lĩnh, sự tự tin văn hóa để hội nhập quốc tế. Đây là vốn sống quan trọng để hình thành tư duy sáng tạo độc đáo trên nền tảng giá trị văn hóa truyền thống, chắc chắn sẽ tạo điều kiện để chúng ta xác định chỗ đứng của mình trong thế giới toàn cầu hóa sâu sắc”, ĐBQH. Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.